Skírnir - 01.01.1913, Side 77

Ritfregnir.
77
árdegis (= snemma dags) er lika a hjá JÓ. í þessari merkingu
er þaö í Grg. I. a 126, og Eg. 1. k. og getur því ekki verið mjög nýtt.
Algtr er lika * hjá JÓ. Það er t. d. prolog i Snorra-Eddu I. 20. Er
það ekki nógu gamalt? Bágt á eg t. d. með að trúa því, að afábróðir,
ömmubróðir, ömmusystir (albróðir, alsystkin vantar JÓ., sem fyr er
sagt) sé ný, þótt þau finnist ekki i fornum ritum, úr þvi að afasystir') finst
í Landnámu. Svo má segja um aragrúa orða hjá JÓ. Aftur gleymir
JÓ. — úr því að hann fremur þessa vitleysu á annað horð — að setja *
við önnur orð eða orðamerkingar, sem eru ungar, t. d. afturhaldsmað-
ur (= reaktionær). Meðal nýyrða eru sum komin í tizku (merkt v),
önnur ekki notuð (mrk. A). Aðstöðu-hagrœði og aðstöðu-hagsmunir
(leið nýyrði höfundar, JO.), eru t. d. v, en andstefna Arnljóts Ólafssonar
er A- Sá mun vera munurinn, að AÓ. notar sitt orð í Auðfræði sinni.
en JÓ. sín orð í Mill, Frelsið, og eigi aðrir, nema E. Ben. aðstöðu-hag-
rœði i grein, þar sem hann gerði gys að JÓ. fyrir ýms nýyrðaskripi
hans! Orðabók á að segja hvar og hvenœr orðin komi fyrst eða
síðast fyrir, en höfundarnir eiga ekki að fálma út í loftið og
fara með slika vanþekkingar- og staðlausu stafi sem JO. gerir á
þessu sviði.
Y. Rangar eða ónákvœmar þýðingar eða skýringar orða eru
mjög tiðar. Örfá dæmi af þesskonar góðgæti: Akast = útálát á graut.
Rangt er þetta. Akast er mjölið út i graut nefnt. BH. hefir orðið
og skýrir það rétt. Argafas er ekki rétt skýrt. I því felst fyrst og fremst
ragmenska, það er eiginlega = ragmensku-atferli. Argskapr verður hiá
JÓ.■= coitus karlm. v. karlm. Hinir hafa: Cl.: »cowardice, cowardliness«,
Er.: »Hvad der ikke sömmer sig for en Mand, jfr. ragskapr«, EJ.:
»Fejghed«, Lex. pöet.: »mollities, jungitur cum bleyði*. Alyktarvitni
er hjá JÓ. „vitnisburðr er úrslitum ræðru. Það er „tekniskt11
heiti og haft um þau vitni, er skuldunautr kallar til að vera við og
hera um skuldagreiðslu (Gþl. 59 gr.* 2 *) NgL. I. 31—32, Járns. Kaupab.
2, Landsl. Magnúsar VIIl—2, Ngl. II. 151, Jónsb. Kaupab. 2). Mörg
fleiri vitni ráða úrslitum, t. d. kvöðuvitni, heimstefnuvitni (sjá tilv. st.).
JÓ. hefir tekið orðið og þýðinguna hugsunarlaust frá Cl. Við o. aðför
hefir JÓ. komið vitleysunum hagsmiðlega fyrir i svo stuttu máli. Skýr-
ing hans er þannig: „Heimför (letrbr. mín.) til dœmds manns til að
ullnægja dómi. I fornöld gerði dómhafi sjálfur, en nú gerir valdsmað-
ur a. eftir kröfu dómhafail. Rangt er: 1. a. þarf alls eigi að vera
heimför til requisiti (sbr. aðfararl. 4/u ’87 § 33). 2. a. má gera eftir
*) Hálfbróðir er i Munklifinu norska (Fritzner), og fyrst hálfbróðir
er fornt, þá er ekki djarft ályktað, að albróðir sé það líka, og þá
líklega hin frændsemisorðin (alsystir etc.). JÓ kveðst hafa notað Munkl.
Hvernig gat hann þá „gataðu á þessu ? Rálfbrœðrungur er líka i
Járnsíðu,Erfðat. 6 (NgL. I. 279), en hana hefir JÓ. ekki séð.
2) JO.: „Gþl. 476“. Er ekki til i Gþl. í NgL. JO. hefir ekki flett
tilv. sinni upp fremur hér en viða annarstaðar. Hefir hana eftir Cl.