Gefn - 01.01.1874, Blaðsíða 7

7
og fjallaefnin og brýzt út um eldfjöllin, eða jarósprúngur,
þar sem engin eldfjðll eru. Á Reykjanesi til að mynda eru
engin sjáanleg fjöll, sem eldi hafi gosið, en þó hafa þar
komið fram stórefiis hraun og ógurlegar umbiltíngar orðið,
stundum upp úr sjónum í manna minnum, og fyrir manna
minni á landi uppi. Hafnarfjarðarliraun er runnið út úr
einhverri slíkri jarðsprúngu eða þá úr krínglóttum gýg, sem
er í miðju hrauninu, en nú er moldu fyltur inuan, og hefir
vegur legið þar yfir. — Eldfjöllin era sum strýtumyuduð,
og eru þau fieiri; en sum eru aflángir fjallhryggir og opt
eru þá á þeim fieiri gýgir; svo er Hekla. I.ángtiest enna
strýtumynduðu fjalla og jökla eru slokknaðir eldgýgir. það
hafa menn fyrir satt, að um og eptir landnámatíð hafi færri
eldgos verið en síðar, hvernig sem áður helir verið; um
eldgosa tölu vísum vér til annála. Samt hafa eldgos orðið
á landi hér þegar í upphafi byggíngar þess, og er ekki að
sjá að menn hafi furðaö sig mjög á þeirri náttúrusjón (þó
það raunar ekki verði séð á orðum sagnanna); þaunig segir
um Hrafn hafnarlyldl, að «hann vissi fyrir elds uppkvomu*
(á Síðu, Landn. 269); annað dæmi er þegar Jmrrárhraun
brann ár 1000 (Kristuisaga kap. 11); þriðja dæmi er þegar
Borgarhraun brann (Landn. 78). Fornmenn fundu strax
nafnið og kölluðu «hraun», sem mörg forn örnefni byrja á
Á milli eldfjalla íslands og Ítalíu er sífelt samræmi og
eiginlega sífeld eldgos öðru hvoru úr báðum löndum; hafa
menn því haldið að samgánga muni vera undir jörðunni þar
á niilli.
það sem upp úr eldfjöllunum kemur, er annað hvort
efni innanað úr jörðunni, sem menn aldrei fá að þekkja fyrr
en það er orðið að hrauui, eða þá það eru fjöllin sjálf sem
bráðna og soðna og verða að hrauni. í eldgosum geysist
gufan mörg þúsund feta í lopt upp og breiðist út að ofan-
verðu í breiðfeldan reykjarmökk, en í sjálfri eldbrælunni
geysa stormvindar upp úr eldgýgnum með öskrandi hvini
og störeflis björg leika á lopti í logunum, sem sýnast rauðir,