Gefn - 01.01.1874, Side 8

8
grænir, gulir og bláir, af ýmsum lopttegundum sem brenna,
en skvin hið efra verða rafurmögnuð og slengja út frá sér
blossandi eldíngum með þrumuhljómi. Opt og tíðum falla
skýin og niður í stórefiis helliskúrum í sjálfum eldgánginum.
J>etta er sú náttúrusjón, sem yfirbugar allan mannlegan
krapt og anda. Hraunin á Islandi eru talin mest í heimi
(Ódáðahraun. Borgarhraun. Eldborg. Reykjanesshraun. Hekla.
Skaptárgljúfur). Stundum gjósa fjöllin ösku, leiri og vatni
vellanda. Mjög hreinn og góður brenuisteinn myndast í
enum íslenzku eldfjöllum, og Frakkar sögðu að hann væri
betri en sá á Sikiley. Sartoríus Waltershausen gerir lítið
úr honum.
Hverir standa í nánu sambandi við jarðhitann, en þeir
eru ekki fremur í nánd við eldfjöllin en fjarri þeim. Geysir
er frægastur allra hvera á hnettinum, og hafa menn gert
sér ýmsar hugmyndir um það, hvernig á honum mundi
standa og hvernig því afli væri varið sem knýr vatnið upp
úr jörðunni, en víst er um það að það verður með gufumagni.
Fjöldi útlendra ferðamanna hefir starað á þessa undursjón,
sem Sartoríus Waltersbausen lýsir þannig: «Geysir liggur
við Bjamarfell og hefir myndað flatvaxinn hól, 25—30 feta
að hæð og 200 feta að þvermáli, úr kísiljörð uppleystri í
vatni; ofan í miðjan hólinn er krínglótt skál, 6—7 feta á
dýpt og 58 fet að þvermáli; úr henni liggur niður í jörðina
12 feta víð pípa, sem vatnið kemur upp úr. Optast er
vatnið kyrt, kristallskært og sægrænt, en smátt og smátt
stígur það upp að börmunum og rennur út um smálægðir
austanvert á skálinni; á yfirborðinu er hiti þess 76 til 89°
C., en áður en hann gýs, er það 127° á 70 feta dýpi; eptir
gosið er það 122° C. Með einnar stundar og 20—30
mínútna millibili svellur vatnið með undirgángi og gný upp
að skálarbörmunum, vellur upp og gýs eitthvað 20 fet í
lopt upp með megnum gufuþvt; millibilin á milli þessara
gosa styttast alltaf meir og meir, uns loksins eitt ógurlega
mikilfengt gos kemur, að jafnaði einusinni á hverjum 24