Gefn - 01.01.1874, Blaðsíða 23

23
er ekki ætíð undir því komið, að jurtir hjálpi til að mynda
jarðveginn, pví þær vaxa sumar á mjög þurrum stöðum.
Eptir því hvar jurtirnar vaxa, kalla menn þær fjörujurtir,
sæjurtir, mýrarjurtir, fjallajurtir, engjajurtir, túnajurtir o. s. fr.,
og má sjá af þessum orðum, í hversu margvíslegum jarðvegi
jurtirnar geti þróast. Jafnvel á berum klettum setjast
mosar og geitskór, en þeir þurfa víst ætíð mold, og þegar
menn rífa eða skafa þetta af, þá munu menn ætíð finna
moldardupt, hversu lítið sem það er; það er það meðal, sem
rót jurtarinnar fær nærínguna úr, en hitt, sem ávantar, fær
hún úr ioptinu sem um hana leikur.
Loptslagið hefir en mestu áhrif á jurtagróðann, sömu-
leiðis hnattstaðau. Til loptslagsins heyrir veðrátt öll, stormar
og logn, þurkur og regn. Af því Island er umleikið af hafi,
þá eru allstaðar við strendur þess hafviðri, og þar er eyjalopt,
sem menn kalla (Inselklima); það er í því innifalið, að
hafið mildar vetrarkuldann, en dregur úr sumarhitanum;
þetta er gott fyrir sæjurtirnar, þáng og þara, en landjurtir
verða við það smávaxnari. Uppi í landinu gætir hafviðranna
síður, þar ermeiri munur á vetrarkulda og sumarhita; samt
er aldrei svo kalt hjá oss á veturna, að jurtafræin deyi og
missi vaxtareðli sitt, heldur geymir snjórinn þau þángað til
vorsólin vekur þau. Huattstaðan veldur því, að vetur eru
lángir, en sumur stutt; þetta veldur því aptur, að einúngis
þær jurtir geta þroskast hjá oss, sem þurfa stuttan tíma til
vaxtarins, eða þá þær verða smávaxnari en þar sem þær
hafa nógu lángan tíma til að þróast. Tíðir og sterkir
stormar, sem flytja með sér saltryk af sjónum, segja menn
að hamli skógargróðanum, en ekki vitum vér hvað satt er
í því; aðrar jurtir vaxa samt, þó þetta gángi eins yfir þær;
vér höfum að framan minnst á kólnan fleiri enna norðlægu
landa, en vér höfum hvergi tekið eptir, að menn hafi kennt
þessu um annarstaðar en hjá oss.
Ejallajurtir eru raunar smávaxnar, en þær eru næsta
litfagrar og margar ilmsætar; gróðraraflið er í þeim á minna