Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1904, Blaðsíða 39

39
MADVR : HALLDOR : IO
NSSON : SAMTT : HANS
SONARSON : IFER : V
NNV : I : CHRISTO : ER
V : SIGVRSINS : HLVTTA
KANDEORDNEll : OG
DEIA : ECKE : MEIR : VE
G : FERDAR : DAGAR :
6Z : AR : SOFNADE : IG
VDE : ANN° 164Ö ; 9
MARCI : SALEll : RIETT
LATRA : ERV : IGVDSH
Sbr. byrjun grafskriftarinnar á þessum steini við byrjun grafskr. á
st. nr. 4 og á legsteini á Gufunesi, sem getið er í Arb. h. ísl. fornl.fél.
1897, bls. 40.
ERLEGVR, í gömlum islenzkum og norskum handritum er þetta
orð skrifað œrligr, en mun þó hafa verið borið fram erligr, líkt og það
er skrifað á steininum, með löngu e-hljóði í byrjun orðsins. Seinna
breyttist framburðurinn á löngu «-hlj. í íslenzku og nú er ætíð sagt og
skrifað ærligur. Orðið æra og öll þau orð, sem af því eru dregin í ís-
lenzku, eru ekki að uppruna norræn, heldur komin úr lágþýzku (ere) á
miðöldunum inn í tungumál Norðurlanda. — KROSS : REINDVR, þ. e.
krossreyndur, sem víst er mjög sjaldgæft orð. Kross hefir hér afleidda
merkingu, sem það ekki virðist hafa haft í ísl. bókmáli í fornöld, nefni-
lega mótketi (sbr. »hiískross«). Þetta mun dregið af orðatiltækinu »að bera
sinn kross«, sem upprunaega átti við krossburð Jesúsar frá Nazaret, en
var síðar haft í merkingunni að þola mótlætingar lífsins, sbr XXXII.
sálm., 20. v. í Passíusálmum Hallgríms Péturssonar: »Holdið má ei fyrir
utan kross eignast á himnum dýrðarhnoss«. Björn Halldórsson segir í
orðabók sinni undir orðinu kross, að það merki »omnia adversa, qvœ ob
fidem in Christum fidelibus obveniunt« (alls konar mótlætingar, sem fyrir
trúna á Krist koma fyrir hina trúföstu)1. — SAMTT er hér með tvöföldu
té-i og bendir það á að f-hljóðið hafi verið borið fram mjög hart í þessu
orði og er enda útlit fyrir að það standi í sambandi við það, að emm-ib
hefir verið borið fram hljómlaust á undan té-inu, eins og enn er gert á
Suður-íslandi. O'rðið merkir hér eiginlega og; sú merking finst ekki í
fornu máli, heldur merkir orðið ætíð saman. Nú segja menn ásamt (með)
e-hu í sömu merkingu og samt hefir hér á legsteininum. Þessi merking
orðsins samt og að HANS stendur á undan SONARSON mun vera að
1) Sbr. ennfremur Matt. 1038 og 1624.