Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1924, Blaðsíða 41

41
Það er engum blöðum um það að fletta, að þar er átt við einhvern
Óainn við Hjeraðssand, að líkindum Unaós. Það bendir margt til
þess, að í þann ós hafi verið meiri sigling en sögurnar herma, svo
sem nafnið Jórvík bendir á. Á Selfljótsbakkanum suður frá Klúku,
er talið að vera gamalt skipalagi, sem kallast Arnarbæli; það sjest
votta fyrir fornum byggingum, sem sagt er að hafi verið verslun-
arbúðir, og fleira þessu líkt mætti tilnefna. Rjett fyrir innan Eyjarn-
ar liggur klettahlein, sem nú er að vísu brotin, þvert yfir Lagarfljót;
hún kallast Steinbogi. í fornöld hefir þessi klettahlein verið heil,
staðið á móti Fljótinu og kastað því austur svo kallaðan Jökullæk,
austur í Selfljót, vestur af Klúku, tekið það með sjer og sveigt alt
austur undir Ósfjöll og til sjávar um Unaós. Við þetta hefir vatns-
megin Selfljótsins aukist stórkostlega og verið miklu greiðari inn-
og útsiglingin um Unaós. Fornmenn gátu því hindrunarlaust á hin-
um grunnskreiðu skipum sínum siglt inn um Unaós, vestur eftir
Selfljóti og svo eftir Jökullæk alla leið vestur á Lagarfljót hjá Stein-
boga. Þá fer okkur að verða skiljanlegri staðurinn í Fljótsdælu, þeg-
ar þeir Grímur komu frá vigi Helga Ásbjarnarsonar. Þá komust
þeir hvergi yfir fljótið fyr en uppi hjá Höfða á Völlum, þar voru
Austmenn nokkrir, er settu þá yfir Fljótið.
Það var bæði eðlilegt og sjálfsagt, að Austmenn notuðu aðra
eins samgöngubraut eins og Lagarfljót og færu með varning sinn á
smábátum og gerðu hann falan almenningi víðs vegar með ströndum
þess. í sambandi við þetta má ennfremur geta þess, að fram eftir öll-
uro öldum hefir verið haldið út til sjávar frá Eiðum þarna ytra; þar
heitir enn í dag Eiðaver, það er svona miðja vega milli Óss og
Krosshöfðans, sem bendir til að þá hafi verið róið út og inn um
ósinn. Annars hefði verið staðið úti á höfðanum. Að endingu vil
eg geta þess, að Jökulsá á Dal hefir til forna og lengi fram eftir
fallið að miklu eða mestu leyti austur í Lagarfljót, fyrir utan Geira-
staðakletta. Af þessu forna rensli vatnanna, Jökulsár og Lagarfijóts,
er komið nafnið Eyjar; eins og vötnin falla nú til sjávar getur það
alls ekki átt við.
Þá hef eg lokið máli mínu, að eins með þeirri viðbót, að saga
íslands á að lifa og hlýtur að lifa um ókomnar aldir, ekki sem
tóm fornaldardýrkun, heldur til þess að við, niðjar þeirra er þetta
land bygðu fyrst, getum tileinkað okkur það besta og göfugasta, sem
var til í fari forfeðra vorra.
Krístján Jónsson frá Hrjót.