Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1941, Side 19

Skálarústin í Klaufanesi
og nokkrar aðrar svarfdælskar fornleifar.
Svo segir í Svarídæla sögu, að Klaufi reisti fyrst bæ sinn niðri
við ána (Svarfaðardalsá), í Klaufanesi; »en mjök bar á hann stórum«
(Svarfdæla saga, útg. Ben. Sv. Rvík, 1924, kap. 19.) þar, og flutti hann
því bæinn upp í brekkurnar, vafalaust þangað sem bærinn Klaufa-
brekkur eru nú. Ef taka mátti mark á frásögn sögunnar, voru því líkur
bl að finna mætti skálarúst Klaufa, óskemmda af síðari tíma bygg-
'ngum. Sumarið 1939 svipaðist ég þar um eftir tóftarbrotum. Spurði
eg bændurna umhverfis út úr, og bentu þeir mér allir á sama stað-
'nn, tóftarbrot, á svo-kölluðum Arnarhól, og luku upp einum munni
U|n, að þar væru skálarústir Klaufa. Ég sá þó fljótt, að svo var eigi,
°g var þar vafalaust um að ræða fjárhús eða heybrot síðari alda.
En skammt frá fann ég fornlega tóft, sem vel gat verið af gömlum
skála, vegna lögunar sinnar, og þótti mér strax fýsilegt að reyna þar
nppgröft. Sumarið 1940 færði ég þetta í tal við Matthías Þórðarson,
þjóðminjavörð, og fól hann mér rannsókn rústarinnar það sama sumar,
Er hér gerð grein fyrir rannsókninni og árangri hennar.
Klaufanes er kölluð landspilda í norðurkjamma Svarfaðardais
f'amarlega. Mest eru það mýrar, en niðri við ána eru þurr börð, og
mætti þar vel rækta tún. Nes-nafnið stafar af því, að áður fyrri hefir
Svarfaðardalsá runnið í allhvassri bugðu um þessar slóðir og myndað
e>ns konar nes. Vestur við bugðuna er rústin, sem rannsökuð var,
beint ofan undan bænum Göngustaðakoti, sem er næsti bær við
Klaufabrekkur. Suðvestur af rústunum, hinum megin við ána, er bær-
'nn Skeið. Eins og að líkindum lætur, var rústin upprunalega í Klaufa-
brekknalandi, en mun hafa gengið undir Göngustaðakot um miðja
síðast-liðna öld. P>ar bjó þá Jón hreppstjóri Porkelsson, sem þetta
Var um kveðið (víst af honum sjálfum);
í kotinu lúrist hreppstjórinn,
heitir Jón, mjög slyngur,