Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1941, Side 45

43
En auk hinnar eðlilegu hrörnunar af völdum náttúrunnar var því spillt
mjög af manna höndum á síðarí tímum, — þótt ekki væri það gert
í þeim tilgangi, að spilla því. Jeg á hjer við það, er þeir Jón Ólafsson
frá Grunnavík og fjelagar hans veltu burtu, ofan-í á, árið 1724 h. u.
b., hraunsteinunum, sem stóðu í hálfhring þarna á gjábarminum, vafa-
laust á þessari áhleðslu. »Peir voru allir ferkantaðir hraunsteinar, eins
og tilhöggnir, og mátulegir til að sitja á, sem aðrir stólar«, skrifar Jón
(sbr. Sturl.s., útg. Guðbr. Vigfússonar, bls. 508, og Árb. 1921—22, bls.
85). — Þeir Jón veltu steinunum niður til að gera með þeim stillur yfir
árkvíslarnar. — Enn fremur á jeg við það, er Sigurður Vigfússon
rannsakaði þessa áhleðslu með grefti 1880 (sbr. Árb. 1880—81, bls.
14—17, og 1921—22, bls. 80—81). Eins og jeg hefi tekið fram áður
í Árb. 1921—22, bls. 82, kvað Pálmi yfirkennari Pálsson upphækkunina
eða áhleðsluna hafa verið flata og sljetta að ofan, og nær lárjetta, er
liann sá hana fyrst, nokkrum árum áður en Sigurður gróf í hana.
Jeg hygg, að margir myndu nú telja það líklegt, ef þeir sæju þetta
mannvirki eins og það var fyrrum og allt fram á 18. öld, að þarna
liefði verið lögberg. Ekki verður talið líklegt, að slíkt mannvirki hafi
verið gert til neinna afnota fyrir nokkurn einstakan mann; ekkert
bendir á, að það hafi verið búð, því síður búð með virki. Búðarvirki
Orms Svínfellings virðist hafa verið austan ár; þeir Sigurður Guð-
mundsson og Sigurður Vigfússon voru að gizka á, að það hefði verið
þarna, en ekkert bendir til þess. — En ekki var um aðra þá staði að
ræða á Þingvelli, sem lögmælt þingstörf skyldu fara fram á, en lög-
berg, lögrjettu og fjörðungsdómastaðina, sem raunar voru ekki fast-
ákveðnir hinir sömu ár eftir ár; auk þessara staða má svo nefna
Hamraskarð, (þingmanna)-kirkjuna og búandakirkjugarð. Nú kemur öll-
um saman um, að í fornöld hafi lögrjetta og fjórðungsdómastaðirnir
verið austan ár. — Að þarna hafi verið »fjórðungsdóma-þingstaður«,
eins og sagt er í búðaskipun Sigurðar lömanns Björnssonar (frá 1700),
það kemur ekki til nokkurra mála; það var enginn einn slíkur staður,
fastákveðinn ár eftir ár, á alþingisstaðnum; hver fjórðungsdómur var
fyrir sig, þar sem lögsögumaður ákvað, og hvert sumar í senn; allir
sátu þeir úti samtímis og gátu því ekki verið allir á einum og sama
stað. Af lögmæltum stöðum á Alþingisstaðnum er því lögberg hinn
eini, sem getur komið til greina, að verið hafi þarna á gjábakkanum
lægri fyrir norðan Snorrabúð. Enda kemur hann alls kostar vel heim
við nafnið, lögberg, og allar fornar frásagnir. Að sönnu mátti nota
þennan stað, lögberg, án áhleðsunnar, til þeirra athafna, er fara skyldu
fram á lögbergi, og má vel vera, að hann hafi einnig í fyrstu verið