Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1941, Side 46

44
notaður svo, en sannarlega styður áhleðslan á þessum stað, einkum
svo sem hún hefur verið, það eigi lítið, að þarna hafi lögberg verið.
Pá minnist sjera Guðmundur á öskuna, sem Sigurður Vigfússon
fann við rannsókn sína; þykir hún vera sönnun þess, að lögberg hafi
»ekki verið þarna, þegar askan var flutt þangað,« o. s. frv. Jeg hefi áður
rætt nokkuð um þessa ösku (í Árb. 1921—22, bls. 81—2 og 84—5) og
tel óþarft að bæta nokkru þar við að svo stöddu. Jeg tel skv. athugun
Sigurðar, að öskunni hafi verið fleygt þarna áður en áhleðslan var
gerð, og að askan hafi verið frá búð í nánd, sennilega Snorrabúð,
en jafnframt tel jeg víst, að þar sem askan fannst, hafi aldrei nein búð
verið byggð. Hafi þarna verið lögberg, er askan var látin, var vissulega
óviðeigandi að láta hana þarna, jafnvel þótt gert hafi verið í vætutíð og ekki
í neinum illum tilgangi nje svo, að nokkrum yrði til ama eða óþæginda.
En raunar verður að hafa hugfast, að menn voru þá vanari öskunni
fyrir fótum sjer en nú; þá var hún bæði utan liúss og innan á hverjum
bæ, var um öll bæjargólf, jafnvel borin á til þrifnaðar, eins og enn er
siður víða að gera í fjósum. Að sjálfsögðu myndu menn »hafa unað
því illa að setja í öskuryki á lögbergi ef vindur bljes,« en engin ástæða
er til að ætla, að þessi aska, sem Sigurður Vigfússon kvaðst hafa fundið
þarna, hafi valdið neinu öskuryki; enda hefur áhleðslan sennilega verið
gerð skömmu eftir að askan var látin þarna og Inín þá hulin. — Það
er jafnvel ekki grunlaust um, að hún hafi stafað frá mateldum þeirra
sömu manna, er unnið hafa að því, að gera áhleðsluna. En hvernig
svo sem á þessari ösku stendur, verður hún ekki talin nein sönnun
þess, að lögberg hafi ekki verið þarna.
t*á ræðir sjera Guðmundur um það, hve hljóðbært er af gjárbarm-
inum eystri, segir, að þeir, sem haldi því fram, »að líklegt sje, að forn-
menn hafi einmitt valið þann stað, sem hljóðbærast er á Pingvöllum
fyrir lögberg,« telji það aðalástæðuna fyrir því, að það hafi verið þar.
—■ t>að verður varla eðlilegt, að verjast þeirri hugsun, fyrir þá, sem eru
orðnir sannfærðir um það, að lögberg hafi verið vestan ár, að það
hafi verið á eystra barmi Almannagjár, þ. e. einhver valinn og fast ákveð-
inn hluti af honum, bæði vegna afstöðu hans til þingstaðarins í heild,
vallanna niður- eða fram-undan, — þingvallarins. Gjárbarmurinn, og
þá þeir, sem voru á honum, voru hafnir yfir völlinn, með öllum hans
búðum og reyk, ys og þys, þeir sáust og heyrðust, og var það annar
höfuðkosturinn við gjárbarminn, hve vel heyrðist út yfir vellina. Hefur
þetta oft komið í Ijós og er sannreynt. Má geta því nærri, að tekið
hefir verið tillit til þess í fornöld, ekki síður en t. d. á alþingishátíðinni
1930, er Lögsögumannskjör var leikið á gjárbarminum eystri, nokkru
fyrir sunnan »Hamraskarð«. Mætti það vera mörgum, sem við voru,