Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1941, Side 59

57
nú er, virðist hún þá ekki hafa verið; hann sýnist ekki hafa eyðzt
svo nokkru sinni af vatnagangi, að vandræði hefðu hlotizt af fyrir
lögrjettu, þótt hefði hún verið þar.
En um málaleitun Páls Stígssonar um flutning lögrjettu, eða jafnvel
alþingis,* 1) fór svo, að ekkert svar kom upp á hana fyrir næsta þingr
1561, nje fyrir þingið árið eftir, 1562. Kann Páll þá að hafa fengið
einhvern, líklega hálfbróður sinn, Henrik Krag, til að koma því til leiðar,
að konungur svaraði og veitti leyfið. Er það dags. 20. marts 1563.
Kveðst konungur liafa orðið þess áskynja, að sá hólmi,2) sem lögrjettan
eða alþingi3) hafi verið haldið á, sje eyddur af vatnagangi. í rauninni
virðist helzt vera átt við það í brjefinu, að konungur leyfi, að alþingi,
seni nefnt er þar »adelting«, verði flutt burt af Pingvelli, og að hann
bjóði Páli Stígssyni að sammælast við lögmennina um framkvæmd á
því, og að lögrjettan, og er þar átt við alþingi, verði sett þar niður,
sem hentugast sje fyrir alþýðu manna. Biður og býður konungur,
að menn fari eftir þessu, og sæki alþingi á þeim stað, sem Ijensmaður,
þ. e. Páll Stígsson, ásamt lögmönnunum, ákveði. Kongsbrjef þetta
hefir Páll birt á alþingi um sumarið. En ekkert varð úr því, að alþingi
yrði flutt á annan stað. Sjö ára stríðið við Svía hófst rúmum 2 mán-
uðum eftir útgáfu brjefsins og fengu stjórnarherrarnir um annað að
hugsa. Páll mun hafa farið utan sumarið eftir og var veitt Ijen í Noregi
snennna árs 15654), kom þó aftur hingað um vorið og mun hafa riðið
til þings um sumarið, en dó næsta vor fyrir alþing, 3. maí 1566. En
þó að ekkert yrði úr flutningi alþingis af Pingvelli samkvæmt brjefi
konungs 20. marts 1563, dó mál þetta ekki alveg út. Einhver hefir
orðið til að vekja það upp að nýju í tíð Jóhanns Bockholts, enda hefur
hóll eða liaugur stendur á, hefir skorizt sundur i hólma og eyðzt mikið af vatna-
gangi. Hvergi hefir áin brotizt lengra austur-á-við eða eytt völlunum semhjer. Kemur
þetta þannig lieim við það, sem helzt verður sjeð af öðru, um að lögrjetta hafi verið
hjer. — Hafa verður lmgfast, að fornmenn veittu Öxará á Þingvöll og að hún hefir
smám saman borið undir sig allmikið af möl og sandi niður á vellina, og er svell-
bunkar hlóðust upp í farvegi hennar norðan-undir fossinum í gjábakkanum ofan-við,
ruddi hún sjer nýja og nýja farvegi út til beggja hliða, eftir því, sem landslag leyfði,
— eins og sjá má á uppdráttum, en greinilegast á sjálfum staðnum.
1) Konungsbrjefið er ókunnuglega og óljóst orðað, og ýmist talað um Iögrjettu
eða alþingi.
2) Eins og áður var tekið fram, hafði Páll ekki getið þess í brjefi sínu 14. Júlí
1560, að lögrjetta væri á hólma, og bendirþetta því á, að eitthvað meira en það brjef
eitt liafi verið flutt þeim um málið, er leyfisbrjefið hefur stílað.
3) Sbr. orðalagið: »Saa at mand ey well kand holle tliær altinget lengger paa
ssame platz«.
4) Páll Eggert Ólason, Menn og menntir, III., 306.