Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1941, Blaðsíða 87

Gömul sögn.
i.
í Gottskálksannál, við árið 1454, stendur svo-Iátandi frásögn:
»Teknir 18 þjófar hjá Staðaröxl og hengdir í gálgagarðinum hjá
Reyninesstað. Tóku bændur sig saman og hétu, að þeir fyndist.
Fundust þeir í Pjófagili; stálu konum og píkum og öðru fé; svo
tygjum og vopnum og báru í hellinn, en smalamaður á Stað komst
í hellinn, er þeir sváfu, og bar í burt vopnin og sagði til þeirra.
Einn fékk líf, því þeir höfðu hrætt hann til að stela; var hann 18
vetra. Dysjaðir í dysjunum þar hjá. Stálu öllum peningum.*1)
Af því að eitt og annað í annálum fyrri og seinni alda virðist
vera miður áreiðanlegt, einkum það, sem gerzt hefir fyrir daga annála-
ritaranna, eins og bezt má sjá af hinum mörgu athugasemdum Hann-
esar Porsteinssonar í annálaiítgáfu Bókmenntafélagsins, er varla til-
tökumál, þó að sanngildi slíkrar frásagnar sem þessarar verði dregið
í efa af einhverjum fræðimönnum, þegar stundir líða; er jafnvel nú
farið að bóla á þeirri skoðun, að eitthvað kunni að vera ýkt í þessari
sögn, jafnvel ártalið sé sett »sjálfsagt af ágizkun.«2) Pað er því ekki
alveg þýðingarlaust, að reyna að gera sér grein fyrir því, hvort frá-
sögn þessi sé staðlaus tilbúningur, eða hvort hún muni vera all-
mikið ýkjum blandin, ellegar, í þriðja lagi, sönn í flestum eða öllum
atriðum. Það skal þegar tekið fram, að engar samtíða heimildir þekkj-
ast nú um þennan stórkostlega viðburð, sem vel má kalla svo, þegar
17 glæpamenn eru teknir af lífi í einu. En þess ber og að minnast(
að margir atburðir hafa gerzt hér á landi, sem aldrei hafa verið rit-
festir, og þó að þeir hefðu verið bréfaðir eða »annálaðir«, er mikill
sægur af gömlum bréfum fyrir löngu »týndur og tröllum gefinn«, og
það er því fráleitt, að telja allar sagnir staðlausan tilbúning, sem ekki
er hægt að sanna með samtíða heimildum.
1) ísl. Annálar, útgáfa O. Stornis.
2) Sbr. »Um ísl. þjóðsöguo, bls. 206.
6