Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1963, Side 38

42
ÁRBÖK FORNLEIFAFÉLAGSINS
enda má sjá, að þegar á næstu mánuðuim eru nokkrir af mætustu
menntamönnum þjóðarinnar komnir við hlið Sigurðar í því skyni
að vinna með honum að framkvæmd þeirrar hugmyndar. Þá gerðist
það og von bráðar, fyrir áhrif frá hugvekju Sigurðar, að Helgi Sig-
urðsson á Jörfa í Kolbeinsstaðahreppi, síðar prestur, skrifaði hinn
8. janúar 1863 áskorun eða opið bréf til almennings um gildi forn-
minja og nauðsyn þess að koma upp innlendu forngripasafni, og
bauðst um leið til að gefa 15 forngripi úr sinni eigu sem vísi að slíku
safni. Það var svar stiftsyfirvaldanna við þessu bréfi og tilboði,
sem ég las hér að upphafi máls míns. Svo undarlega skammur var
aðdragandinn að stofnun safnsins, því að á stofndegi þess voru að-
eins tíu mánuðir liðnir frá því að Sigurður málari hafði fyrst vakíð
máls á slíku opinberlega. — Vér minnumst í dag þessara tveggja
manna, sem mestan þátt áttu að stofnun safnsins, þeir voru báðir
stofnendur þess, hvor á sinn hátt, og ástæðulaust að láta þá á nokk-
urn hátt skyggja hvorn á annan. En hins er svo skylt að minnast,
að Sigurður sleppti ekki hendi sinni af safninu þaðan í frá. Það
koim í hans hlut að veita því fóstur á fyrstu árum þess og fórna
því kröftum sínum síðustu ellefu ár ævi sinnar. Með réttu er nafn
hans skýrustu letri skráð í upphafssögu stofnunar vorrar. En fjarri
sé mér að gleyma þeim mönnum öðrum, sem giftudrjúgan hlut
áttu að máli, og ber þar fyrstan að nefna Jón Árnason, hinn mikla
þjóðsagnasafnara og lærdómsmann, sem greinilega var frá upphafi
með Sigurði í ráðum, enda mikill vinur bæði hans og Helga Sig-
urðssonar. Kalla mætti Jón Árnason ljósmóður safnsins, en hann
var auk þess umsjónarmaður þess með Sigurði málara og síðar
Sigurði Vigfússyni fornfræðingi, allt til 1882. Jón Árnason var
önnum kafinn maður við embættis- og fræðastörf, og störf hans í
þágu safnsins takmörkuðust af því, en ekki verður það ofmetið,
hver styrkur hinni nýju stofnun var að því að njóta ráða hans,
þekkingar og góðs álits hjá yfirvöldum og almenningi.
Af öðrum mönnum, sem á heillaríkan hátt koma við upphaf
safnsins, vil ég ekki láta hjá líða að nafngreina Jón alþingismann
Sigurðsson á Gautlöndum, Jón Guðmundsson ritstjóra og Jón Sig-
urðsson forseta, sem hafði vakandi auga með þeirri tilraun, sem
hér var verið að gera, og sparaði hvergi að hvetja forustumennina
og liðsinna þeim. En vitaskuld mætti hér enn nafngreina marga
aðra, sem voru safninu miklir haukar í horni. Þeim er ekki heldur
gleymt, þótt hér verði ekki nefndir, það er hvort eð er ekki ætlun
mín að rekja hér sögu safnsins, þótt mér hafi þótt hlýða að minn-