Óðinn - 01.01.1923, Blaðsíða 16

16
ÓÐINN
Hannes Hafstein.
Skáldið.
}eg kom til Kaupmannahafnar 1881, og fór þaðan
1885. Þau ár var Hannes Hafstein þar. Og 1881
varð hann tvítugur.
]eg veit ekki, hvort nokkrum er kunnugt um ís-
lending, sem hafi verið meira bráðþroska en Hannes
Hafstein. A þessum árum ljet hann, stundum dag eftir
dag, rigna yfir okkur vini sína ljóðum, sem okkur
fundust merkilegir viðburðir í bókmentum þjóðarinnar
— og voru það Iíka. Ljóð þessa tvítuga manns hafa
orðið »klassisk«. Þau hafa verið á vörum hvers Is-
lendings, sem nokkurn tíma hefur tekið sjer ljóð í
munn. Menn hafa vitnað til þeirra, að sínu leyti eins
og til alþektra málshátta. Börnin hafa lært þau í skól-
um og heimahúsum. Menn hafa lesið þau og sungið
í ölteiti. Og prestarnir hafa farið með erindi úr þeim
á prjedikunarstólunum.
Snild hans hafði nokkuð lamandi áhrif á suma
okkar. Hann orti svo vel, að þeir höfðu ekki lengur
ánægju af að yrkja sjálfir, af því að þeir fundu, hve
miklu betur honum ljet það. Svo var að minsta kosti
um þann, er ritar þessar línur.
Farandspákona náði einu sinni í hann á þessum
árum. Hún vissi ekkert um hann, hver hann væri,
nje hvaðan hann væri. Hún sagði honum, að það
ætti fyrir honum að liggja að verða æðstur maður í
sínu landi. Við höfðum enga ofsatrú á spádómum á
þeim árunum. En þessi spádómur þótti okkur, vinum
hans, sennilegur. Hann var fríðastur sýnum, gerfileg-
astur og glæsilegastur Islendingur, sem við höfðum
sjeð. Hann var, eins og Snorri Sturluson kveður að
orði um Ólaf Tryggvason, »allra manna glaðastur«.
Hann virtist fæddur til þess að verða gæfumaður. Og
metorð og völd töldum við að sjálfsögðu gæfu.
En hvað sem því leið, þurftum við ekki að fá neina
spákonu til þess að segja okkur það, að hann mundi
verða talinn með mestu skáldum Islendinga. Við vor-
um ekki í neinum vafa um, að hann var orðinn það.
Ljóðabók hans kom út 1893. ]eg gat þá um hana í
Lögbergi. Þá grein hafa víst fæstir lesendur Óðins lesið.
Mjer finst greinin ekki fjarri lagi. Ef til vill virða les-
endur blaðsins mjer á hægra veg, að jeg setji hjer
meginkjarna ummælanna:
»Langflest af kvæðunum í þessari bók eru ort áður
en höfundurinn varð 25 ára gamall, enda blasir ekki
við manni jafnmikil andleg æska í neinni íslenskri bók
eins og þessari. Ekki sú æska, sem er í vandræðum
með formið, nje heldur sú æska, sem lánar hugsanir
eldri og reyndari manna. Fullkomnara form en það,
sem er á flestum þessum kvæðum, hefur naumast
nokkurt íslenskt skáld haft að bjóða. Og kvæði Hann-
esar Hafsteins eru svo frumleg, að það mun þegar
alment viðurkent, að með þeim hefjist nýtt tímabil í
sögu ljóðskáldskaparins hjá þjóð vorri. Hjer er um þá
æsku að ræða, sem ekki þekkir til neinnar þreytu,
þá æsku, sem skilyrðislaust elskar kraftinn og lífs-
nautnina, án þess að hirða mikið um hið siðferðislega
gildi, þá æsku, sem hefur ekki fengið tíma til þess
að virða fyrir sjer mannheiminn með hans fátækt og
fallvelti, hans sorg og söknuði, hans eymd og óláni,
með sjerstaklega mikilli hluttekningu. — — —
— — — »Það er ekki nema sjálfsagt, stendur í
óslítandi sambandi við æskusvipinn á kvæðunum, að
alvaran og reynslan, sem kemur fram í þeim, er að
sínu leyti minni en andinn og fjörið. Þó eru til kvæði
í bókinni, einkum í síðari hluta hennar, sem kveða
nokkuð við annan tón en meginþorri ljóðanna. Undir-
alda lífsreynslunnar er þar þyngri, alvaran sterkari;
það er eins og dýpra sje eftir þeim grafið í hjartanu.
Þessi kvæði benda á hærra stig, göfugri þroska, æðri
andans tign, en við manni blasir í meginþorra bókar-
innar. Það eru þessi kvæði, sem koma oss til að
standa á öndinni af eftirvænting eftir næstu bók
Hannesar Hafsteins, bókinni, sem sýnir oss að fullu
hans andlega útsýni á fullorðinsárunum, tónunum frá
instu strengjunum í hjarta hans og sál, sem auðsjáan-
lega eiga enn eptir að syngjast, ef til vill af því, að
þeir strengir liggja enn ósnortnir«.
Og svo kom »næsta bókin«’). Spádómurinn hefur
rætst, eins og allir vita. Hannes Hafstein hefur tví-
vegis orðið æðstur maður á sínu landi. Og hann hefur
sem embættismaður, stjórnmálamaður og bankastjóri
haft um margt að hugsa. Svo að það er ekkert
undarlegt að biðin varð löng. Skálddísin er af-
brýðisöm og krefst þess að henni sje sint — annars
fari hún. Framkvæmd veraldlegra efna er það líka.
Og ávalt er torvelt að þjóna tveimur herrum — þó
að þeir sjeu margir, sem veitir örðugt að átta sig
á því.
Mörg af ljóðum nýju bókarinnar, sem ekki voru í
gömlu bókinni, hafa birtst hjer og þar. Samt ekki
nærri því öll. Og sum þeirra, sem ekki hafa verið
birt áður, eru með yndislegustu kvæðum bókarinnar.
Engum getur dulist það, að strengirnir eru orðnir
Þetta er ritdómur, skrifaður um Ljóðabók H. H. nýútkomna
haustið 1916.