Tímarit Hins íslenzka bókmentafélags - 01.01.1881, Blaðsíða 37

37
ast ofan á þær, þá missa þær smámsaman vatnsefnið
og súrefnið, sem í þeim var, en halda eptir meirum
hluta af kolefninu, og að þessi breyting gjörir hið upp-
runalega trékenda efni að meira eða minna dökkleit-
um, hörðum, þéttum og steinkendum iíkama, og er
það komið undir timalengdinni og öðrum kringum-
stæðum, sem að breytingunni vinna, hvort þessi lík-
ami verði að mó, lignit, kolum eða anthracit. Vatns-
efnið og súrefnið, sem fara úr hinu trékenda efni, sam-
einast að nokkru leyti, og mynda vatn; en þau sam-
einast einnig að nokkru leyti kolefninu, og mynda tvö
loptefni, kolsýrulopt og kolavatnsefnislopt (mýrarlopt),
og eins og við er að búast, þá finna menn ætið þess-
ar lopttegundir koma fram úr mómýrum og kolanám-
um ; hið síðarnefnda, kolavatnsefnisloptið, er það kvikn-
unarlopt, sem leiðir af sér hina háskalegu loptbresti,
sem stundum koma fyrir í kolanámunum.
Eins og fyr er um getið, eru til ýmsar tegundir
af kolum, og það er þess vert, að lýsa stuttlega hin-
um helztu tegundum, og um leið að skýra frá mónum,
sem ekki er ástæðulaust að skoða sem eins konar kol.
1. Mór. Mórinn er mjög misjafn að útliti; hann er
mjög misjafnlega harður og þéttur, alt eptir því, hversu
gamall hann er. Ungur mór, það er að segja, sá mór,
sem finnst skamt fyrir neðan yfirborð mýrarinnar, sýnir
auðsjáanlega, að hann hefir upptök sín frá jurtaríkinu,
þar sem hann er myndaður af rótum, stönglum og
laufum jurta, sem þjappað er saman, og hefir hann
ýmsa liti, frá ljósbrúnum til dökkbrúns. En þvi eldri,
sem mórinn er, það er að segja, þvi dýpra, sem hann
liggur niðri í jörðunni, því minni vott um jurtaríkið
ber hann í sér, þangað til vér seinast fáum harðan,
þungan og svartan líkama, sem hefir tjörugljáa í sár-
inu, og sem talsvert líkist sumum kolategundum, sem
vér seinna skulum tala um, nefnilega lignit. Mórinn