Tímarit Hins íslenzka bókmentafélags - 01.01.1881, Blaðsíða 49

49
að, eða af því getur leitt loptbrest, ef ljós er borið
inn í það herbergi, þar sem gasið er að brjótast út.
Slík tilfelli eru samt sjaldgæf, og með tilhlýðilegri að-
gæzlu má komast hjá þeim alveg. Gas er ekki ein-
ungis brúkað sem ljósmeti, heldur einnig til að hita
með hús, og til að sjóða við, og þykir það einnig
þægilegur og ódýr eldiviður. Gas er miklu léttara en
loptið, og er það því haft til að fylla með loptskipa-
kúlur.
Vér höfum séð, að þegar verið er að búa til gas,
þá kemur einnig fram töluvert af tjöru og vatni, sem
inniheldur ammonia, og að coke verður eptir í retort-
unum. Alt þetta þrent eru mjög mikilsvarðandi efni.
Coke er, eins og fyr er um getið, ágætur eldiviður, og er
hafður í gasverksmiðjunum, til þess að hita með retort-
urnar. Ammonia er dregið út úr vatninu, og fást úr því
ýmisleg efni, sem höfð eru í læknislyf, og til ýmislegs
verknaðar; og í akuryrkjunni er ammonia mjög mik-
ilsvarðandi, þar eð það er eitt hið helzta áburðar-
efni. Koltjaran, sem fyrst fæst, þegar verið er að búa
til gas, er hreinsuð þannig, að hún er distilleruð' í
járn-retortum, fyrst við vægan hita, en síðan er hitinn
látinn fara vaxandi, eptir því, sem hreinsunin heldur
áfram. Á þennan hátt fá menn Benzene (Benzol) og
aðrar Naphtha-tegundir, sem hafðar eru til að upp-
leysa guttapercha, olíur og fitu, til þess að ná fitublett-
um úr fötum ; úr þeim fæst einnig mandel-olía og önn-
ur ilmandi efni, einnig hin fallegu litunarefni, sem eru
kölluð aniline- eður koltjörulitir— Carbolsýru, sem er
brúkuð svo mikið til læknislyfja og til ýmislegs verkn-
aðar, til þess að aptra sóttnæmi, og til að verja dýra-
og jurtaefni rotnun, og sem að líkindum er hið bezta
sóttvarnarmeðal, er menn þekkja — Naphthaline og
Anthracene, sem gefa af sér mjög fögur og dýrmæt lit-
unarefni, — og Bik, sem er hið fasta efni, sem verður
Tímarit hins íslenzka bókmentafélags. II. 4