Eimreiðin - 01.09.1896, Síða 51

211
meðal allra, og er því ekki að furða, þó áhrif hans nái langt. Pannig
viðurkenna menn nú á dögum, að hann í náttúruvísindunum megi að
vissu leyti teljast meðal hinna fremstu, og rná geta þess sjerstaklega, að
bæði í plöntufræði og likskurðarfræði kom hann fram með nýjar skoðanir
og uppgötvanir, sem mikils þykir um vert. Á fögrum listum, málara-
list og myndasmíði og sögu þeirra að fornu og nýju hafði hann mikinn
áhuga og ritaði talsvert um það efni. I heimspeki hneigðist hann eink-
um að Spinoza og Kant, og að þvi er trúna snerti, hafnaði hann öllu
yfirnáttúrlegu (Supranaturalismus) og batt sig við engar kreddur.
Ýmislegt hafa menn fundið Goethe til ámælis, svo sem trúarskort,
sjálfselsku, hverfiyndi i ástum o. fl., og reynt að varpa skugga á minn-
ingu hans. Nægir i því efni að tilfæra orð Englendingsins Lewis, sem
ritað hefir æfisögu hans: »F.g mun ekki reyna að draga dulur á bresti
hans, menn geta dæmt þá eins hart og strangasta rjettlæti krefur; þeir
munu samt aldrei myrkva miðljós það, er lýsir gegnum allt hans lif.
Hann var mikill, þó ekki væri nema fyrir þann göfugleika sálarinnar,
sem aldrei ljet minnsta snefil af öfund, smámunasemi eða ódrenglyndi
flekka hugrenningar sinar. Hann var mikill þó ekki væri nema sakir
elskusemi sinnar, mannúðar og góðvilja. Hann var mikill þó ekki væri
nema sakir sinnar stórkostlegu starfsemi. Hann var mikill þó ekki væri
nema sakir geðstillingar þeirrar, er leiddi baldnar ástriður á hina beinu
leið, sem vilji hans og skynsemi fyrirskipuðu. Pessi maður varð, eins
og Carlyle segir, mikill í siðferðilegum skilningi, af því hann var það
á sinum timum, sem margir hefðu getað verið á öðrum tímum — sann-
ur maður. Það var hans mikla ágæti, að hann var sannur. Eins og
hans aðal-hæfileiki, undirstaðan allra hinna, var mannvit samfara dýpt og
afli ímyndunarinnar, eins var rjettlætið — einurðin og þorið til að vera
rjettlátur, hans aðaldygð. Vjer dáðumst að jötunmagni því, er i honum
bjó, en það magn var mýkt til hinnar þýðustu mildi. Hjarta það, sem
mest var allra, var og hið hugprúðasta; kunni ekki að hræðast nje
þreytast og var i friðsemd sinni óbugandi«.
Um það ber öllum saman, að Goethe hafi verið einhver hinn á-
sjálegasti maður á sinni tið, og er það til marks um, hvað til hans þótt-
koma að ytra áliti, að menn liktu honum ungum við Apollon, en iá
eldri árunum við Sevs hinn olympska. Það var eins um persónu hans
og listaverk þau, er hann skapaði, að hið ytra var í fögru samræmi við
hið innra. Um æfi hans og það, sem eptir hann liggur í bókmenntun-
um, hefir þegar verið ritað svo mikið, að það er orðið heilt bókasafn
Eitthvert bezta æfisögurit um hann er talið að vera: »The Life and
Works of Goethe« eptir G. H. Lewis.
14’