Eimreiðin - 01.09.1904, Blaðsíða 69

229
myndir manna eru mjög á reiki um þau efni. Svo koma kaflar um
námsgreinir þær, er höf. ætlast til, að séu kendar í hinum fyrirhuguðu
lýðháskólum hans. Þar er mikið málskrúð og miklar málalengingar —
hálflýriskt fimbulfamb á sprettum. Höf. er dálítill »lyriker« — og er
blærinn óþarflega lýriskur á sumum köflum. Höf. er allra manna fróð-
astur um íslenzkan kveðskap, bæði að fornu og nýju, enda ber bókin
ótvíræð merki þess. En ég sé ekki hvert erindi allur þessi versasægur
á inn í bókina, annað en lengja hana. í’essir kaflar eru um móður-
málskenslu, sögu, landafræði og náttúrufræði. í’ar er mergurinn málsins
sá, að alstaðar á að byija kensluna á því, sem næst er og færa sig
svo upp á skaftið. Sögukenslan sé byijuð á því, »að fræða æsku-
lýðinn um nútíðarástand þjóðarinnar«. Síðar kemur saga lands og
lýðs. Landafræðin á að byija á því, að fræða börnin um land
sitt og þjóð, og náttúrufræðin á fremur að kenna íslenzkum börn-
um »að þekkja túngrösin en pálmskógana«, »húsdýr vor og fugl-
ana, sem flögra kringum bæinn, en dýr og fugla, sem aðeins
hafast við í öðrum álfum« o. s. frv. í’á er um reikning og teikn-
ing, handavinnu, leikfimi og íþróttir og söng. f’á kemur kafli, er höf.
kallar »Kristindómsfræðslu«. Mér lék mest forvitni á að lesa þann
hluta bókarinnar. Þar hafa höf. verið mest mislagðar hendur, enda
hefur norðlenzku prestunum líkað þessi kafli bókarinnar hið bezta.
Hann gæti líka sem bezt verið saminn af einhverjum þeirra. Hann
getur þess í upphafi málsins, að úti í heimi sé nú háð hörð rimma
um, hveijir eiga að hafa kristindómskensluna á hendi, heimilin, skól-
amir eða prestamir. Hann kemst að þeirri niðurstöðu, að lýðskólarnir
eigi að gera það á íslandi, en færir mjög óljós og óskýr rök fyrir
máli sínu. Hann getur þess, að hjá oss sé engin barátta milli ríkis og
kirkju, prestarnir frjálslyndir — höf. er mikill prestavinur, að því er
séð verður — og trúarágreiningur lftáll. Enginn hörgull verði á kenn-
urum, er geti ekki með góðri samvizku tekist trúarbragðakensluna á
hendur, sökum trúarskoðanna sinna. Engu minni vandi að kenna
trúbrögð, en reikning, náttúrufræði og þess konar. En höf. fer í flæm-
ingi undan aðalspurningunni, smeygir sér í ótal bugðum og krókum og
hlykkjum fyrir ofan og neðan kjarna málsins, fer í kringum, eins og
»den store Bojgen« í Peer Gynt réð til. Aðalspurningin er, hvort trú-
bragðakenslan sjálf sé svo nauðsynleg andlegum þroska og. andlegum
þrifum, að ríkið eigi að sjá fyrir henni, og hvort það eigi að láta
kirkjuna hafa hönd í bagga með skólum. Hvort það geti ekki innrætt
börnum sínum siðgæði án trúbragðakenslu. Hvort það sé réttlátt, að
ríkið hlynni þannig að einni trú fremur en annarri. Hvort það væri
ekki réttast, að foreldrarnir væri látnir sjá bömunum fyrir kristindóms-
kenslu, eftir því sem þeir sjálfir vildu, en leggja engar skyldur á þá í
því efni. Um tillögur höf. um tilhögun á kenslunni skal ég geta þess,
að hann ræður til, að hætt sé utanbókarkenslunni á Kverinu og styður
sig þar við Sigurð kennara Jónsson og Jónas prófast á Hrafnagili.
Hann gætir þess, að fara hvergi feti lengra en prestamir. í stað þess
vill hann láta hana vera fólgna í bibíulestri. En hér kemur eitt til
greina, er verður ekki hlaupið yfir. Höf. segir sjálfur á bls. 119:
»Varla ætti að þurfa að taka það fram, hve rangt það er, að láta