Eimreiðin - 01.01.1905, Blaðsíða 16

i6
Ef því hagsýni íslendinga væri meiri en þjóðardramb þeirra,
ætti að leggja læknaskólann niður og verja því fé, sem til hans
gengur til annarra þarfa. En vér búumst ekki við, að sú tillaga
fái mikinn byr, jafnvel þó margir séu sannfærðir um réttmæti
hennar. Pað mun ekki standa á því, að reyna að brennimerkja
þá sem »óþjóðlega«, sem hug hafa til að halda slíku fram, og þá
er nú ekki kjarkurinn meiri en svo, að flestir kikna í knjáliðunum
og láta sannfæringuna lúta í lægra haldi. Vér sleppum því alger-
lega að gera ráð fyrir þessum sparnaði á uppeldiskostnaði em-
bættismanna, og það því fremur sem forkólfar þjóðfélagsins virð-
ast dauðþyrstir í að auka þennan kostnað með stofnun lagaskóla,
þó nú gangi eitthvað io lögfræðiskandídatar embættislausir og
bráðlega sé von á 18 í viðbót, sem nú stunda nám við háskólann.
En hvað hugsa þjóðræknisgasprararnir um slíkt. Eeir hugsa aðeins
um að láta mannalega og æpa hástöfum: við verðum að eiga
allar okkar mentastofnanir í landinu. En þeir gleyma að bæta
við: þegar við höfum ráð á að gera þær svo úr garði, að þær
verði landinu bæði til gagns og sóma. Hvort fénu til þeirra er
vel eða illa varið, hugsa þeir minna um. Pað eru ekki þeir, sem
eiga að borga það, heldur bændurnir íslenzku.
En hugsanlegt er að önnur sparnaðartillaga í þessari grein næði
fremur fram að ganga, sem sé um að afnema námsstyrkinn til lærða
skólans og innleiða kenslugjald við hann, eins og títt er í öllum
öðrum löndum. Sem stendur fá menn ekki aðeins alla kenslu
kauplaust í skólanum, heldur er þeim beinlínis borgað fyrir að
sækja hann, með námsstyrk og húsaleigustyrk. Hver er svo af-
leiðingin? Sú, að miklu fleiri sækja skólann en þörf er á og holt
fyrir þjóðfélagið. Ef einhver piltur sýnir góða hæfileika í upp-
vextinum, þá þykir sjálfsagt að senda hann í lærða skólann og
láta hann ganga embættisleiðina. Og svo er hann tapaður sauður
fyrir allar aðrar stéttir landsins, sem ef til vill hefðu miklu fremur
þurft á hæfileikum hans að halda og getað haft gagn af þeim.
En þó er mjög undir hælinn lagt, að hann verði nokkru sinni
embættismaður. Pví stúdentaframleiðslan er nú orðin svo langtum
meiri en nokkurt viðlit er til að embætti geti fengið. Par sem
hugsunarhátturinn er svo bágborinn, að læging þykir eða jafnvel
óhæfa fyrir lærða menn að fást við nokkra líkamlega vinnu, þá
verður afleiðingin í annan stað sú, að þeir, sem mestur dugur er
í, leita að afloknu námi til útlanda og setjast þar að, en liðleskj-