Eimreiðin - 01.01.1905, Side 17

17
urnar verða kyrrar í landinu og mynda þar mentaða slæpingasveit,
sem lifir sem sníkjudýr á vinum og vandamönnum. Er nú nokkurt
vit í því, að þetta fátæka land sé að verja fé sínu til að ala upp
embættismenn handa öðrum auðugri þjóðum, eða tæla unglinga,
sem hefðu máske getað orðið nýtustu menn í öðrum stöðum,
með námsstyrk inn á brautir, sem leiða þá til ónytjungsskapar og
géra þá að byrði fyrir þjóðfélagið?
Bæði til þess að afstýra þessu og til þess að spara lands-
sjóði fé, ætti smámsaman að afnema allan námsstyrk við lærða
skólann, og láta alla efnaðri pilta, að minsta kosti úr Rvík, greiða
ákveðið gjald fyrir kensluna í skólanum. Aftur ætti að ívilna fá-
tækum sveitapiltum með undanþágu frá kenslugjaldinu og nokkr-
um húsaleigustyrk. I þessu efni verður meira að líta á hag þjóð-
félagsins en brjóstgæði við fátæka einstaklinga, sem oft og tíðum
gera þeim ekkert gott, heldur verða þeim beinlínis að fótakefli
síðar meir.
Pótt skólagjaldið yrði sett fremur lágt, eftir því sem gerist
annarstaðar, og mörgum veitt undanþága frá því, mundi það þó
geta numið 4,000 kr, á ári. Og þar sem nú námsstyrkurinn líka
er 4,000 kr., yrði sparnaður landssjóðs við breytinguna
8,000 kr.
I V. flokki mun tæplega um frekari sparnað að ræða, en eftir-
launalög síðasta þings ákveða, og VI. flokki sléppum vér sem
landssjóði alveg óviðkomandi, þó þar gæti verið um lítilsháttar
sparnað að ræða.
Eá kemur VII. flokkur, laun presta, sem að vísu líka má
segja, að ekki komi landssjóði við. En þar er þó öðru máli að
gegna, með því að skipun á launakjörum prestanna hefur eigi all-
lítil áhrif á útgjöld landssjóðs (I, 11 og V, 1). Um lækkun á
launum presta getur nú ekki verið að ræða, jafnhörmuleg og
launakjör þeirra eru nú. Ef fastar tekjur þeirra eru taldar alls
170,000 kr. og prestarnir 142, þá koma til jafnaðar á hvern þeirra
1267 kr.; en eins og allir vita, er þeim mjög misjafnt niður skift.
Ear við bætist, að töluvert af þessum tekjum er ekki nema á
pappírnum, því sumt fá þeir aldrei, en annað í skjaldaskriflum og
baugabrotum, sem fornmenn kölluðu svo. Ikið er því auðsætt, að
hér þarf gagngerðrar breytingar við. Og með því ekki virðist
mikið útlit fyrir aðskilnað ríkis og kirkju að sinni, sem þó máske
væri einfaldasta úrlausnin, þá verður breytingin að stefna að því
2