Eimreiðin - 01.09.1908, Side 2

að góðu engi og búijárhögum. Fossaflið er enn að mestu ónotað,
til að knýja áfram vélar til iðnaðar og rafurmagnsleiðslu, — til
að lýsa upp borgir, bæi og sveitir, knýja áfram járnbrautir o. fl.
— Gullkistan við strendur landsins er ekki nema að litlum hluta
notuð enn af landsins börnum. Útlendingar taka þar stærstan
hlut.*) Gullið í landinu sjálfu er enii órannsakað. Hafnir eru
ógjörðar. Talþræðir og talsímar ólagðir víða um landið. Verzl-
unarsamband beina leið við þær þjóðir, sem heppilegast væri að
reka verzlun við — (Ameríkum. og Pjóðverja) ókomið á. Tetta
eru aðeins feitustu drættirnir af því, sem þjóðin á ógjört sem
heild, í verklegum efnum, og svo er margt, sem gjöra þarf í
andlegum efnum, fullkomna mentastofnanir og alþýðumentun o. fl.
Alt þetta verður að gjörast, en til þess þarf fleira fólk og
meiri peninga, en þjóðin hefur nú.
Ég býst nú við, að heilir hópar af fólki segi: »þetta vitum
við alt, án þess okkur sé sagt það af manni vestur í Ameríku.
Én úr því þú ert að rifja þetta upp fyrir okkur, ætti vel við, að
því gætir bent okkur á einhverja leið, til að ná sem fyrst, og á
sem heppilegastan hátt, þessum tveimur öflum, sem þú segir, að
vanti til að framkvæma það, sem þú hefur talað um, að þyrfti
og lægi fyrir að framkvæma. Geturðu það?« — TJað er einmitt
það, sem ég ætlaði að gjöra með þessari ritgerð, en í sem fæstum
orðum sagt, er heppilegasti vegurinn þessi: að breyta stjórnar-
fyrirkomulaginu, og stofnsetja nýtt stjórnarfyrirkomulag á
íslandi.
Allar mentaðar þjóðir keppast hver við aðra, að hafa sem
fullkomnast stjórnarfyrirkomulag; en fullkomnast er það, þegar það
er sem frjálslegast og kostnaðarminst. Oft hefur barátta
þjóðanna fyrir þannig löguðu stjórnarfyrirkomulagi, átt við ramman
reip að draga, sakir harðstjórnar ög kúgunar af hálfu konunga
og keisara, og annarra böðla mannfélagsins, sem hafa viljað halda
því í greipum ófrelsis, til þess að geta setið sjálfir með alt sitt
skylduliö á gullstóli, öld eftir öld, og lamið »hungraðan lýðinn«
með einveldisþrælasvipum sínum. Eins og sagan sýnir, hefir þetta
*) í ræðu próf. Forv. Thoroddsens á ÍHngvöllum 1907 er áætlað, að útl.
fiski fyrir 40 miljónir kr. við Island árl., en Isl. munu fiska í mesta lagi fyrir 9—10
miljónir, miðað við það, sem út er flutt árl., samkv. landhagsskýrslum, og áætlun
um það, sem eytt er af fiski í landinu til fæðis, beitu ofl.