Eimreiðin - 01.09.1910, Page 60

2IÓ
þeirra mörgu smárithöfunda og skálda, sem finst þeir sjálfir vera
ofurmenni, og ekki metnir að verðugleikum.
Pað hefði verið matur fyrir galdrabrennuklerka á 16. eða 17.
öld að ná í Nietzsche, til þess að brenna hann; þá voru einmitt
margir slíkir ruglaðir vesalingar brendir, þó minni væri sakir.
Galdrapostularnir hefðu eflaust látið Nietzsches eigin siðalögmál
miskunnarlaust koma niður á honum, at því þeir voru sterkari.
Yfir brennu Nietzsches hefði vel átt við fyrir klerka að syngja
þetta gamla sálmvers, sem virðist ort í anda Nietzsches:
Djöfullinn dóm þá,
dárleg fyrir verk sín,
maklega mun fá,
mín gleði er hans pín,
ískrandi heit, hná,
helsótt er ei dvín,
plágar það pintsvín.
Danir hafa jafnan haft mikinn áhuga á skáldskap og listum,
en eftir hina glæsilegu gullöld danskra bókmenta á fyrri hluta
19. aldar var á árunum 1860—70 komið lognmók, doði, og elli-
bragur á bókmentirnar. Pá voru ýmsar andlegar hreyfingar og
heimspekisskoðanir farnar að ryðja sér til rúms í meginlöndum
Evrópu, sem eigi náðu til Danmerkur. Eá tóku ýmsir ungir menn
að flytja nýjungarnar heim, og var Georg Brandes þar fremstur
í flokki. Brandes er, eins og allar vita, gáfaður maður og stór-
huga, ritsnillingur og fjörugur ræðumaður og hjólliðugur í ritdeil-
um; hann var á hinn bóginn ofstækismaður mikill og óbilgjarn
við andstæðinga, »ofstopamaður og vel fallinu til höfðingja« eins
og fornsögurnar segja um suma kappana. Brandes var í æsku
geðríkur og eldheitur bardagamaður, vildi þegar gjörbreyta öllu,
fékk fylgi margra manna og gat komið miklu til leiðar. Brandes
var hamhleypa í að rífa niður, það sem fornt var og feyskið, en
eins og aðrir byltingamenn reyndi hann líka í einhliða eldmóði að
saga sundur ýmsar fornar meginstoðir mannfélagsins. Brandes var
ötulastur allra í því, að veita nýjum andlegum straumum inn yfir
Danmörku, og vann með því að mörgu leyti þarft verk. En
honum var lítt sýnt um að velja hið betra og hafna hinu lakara;
hann gróf nýja farvegi og veitti þangað öllu, sem hann gat, reif
úr allar stíflur og hleypti jafnt inn tærum lindum og gruggugum