Eimreiðin - 01.01.1916, Page 3

3
Þessar staðhæfingar Comte’s áttu sér ekki langan aldur.
Prem árum eftir dauða hans (1860) fundu þeir Kirchhoff og Bun-
sen »spektróskópið« eða »ljósrákasjána«, þetta mikla töfraverk-
færi, sem hefir opnað nýja heima og ráðið gátur, sem engum
gat dottið í hug, að mannlegur andi nokkurntíma gæti unnið bug
á. Með þessu verkfæri, sem smátt og smátt hefir verið endur-
bætt og fullkomnað, geta menn þekt og sundurgreint efnin í hin-
um fjarlægustu fastastjörnum og þokuhnöttum og séð hitastig
þeirra; méð því hafa fjölda margar ósýnilegar stjörnur fundist,
sem enginn áður hafði hugmynd um, að væri tilp og með sama
verkfæri má mæla hreyfingu hinna fjarlægustu stjarna, og það
má jafnvel að nokkru leyti gizka á stærð þeirra og þyngd.
Parna höfðu vísindin öðlast nýtt skilningarvit og víkkað sjón-
deildarhringinn stórkostlega. Stðan hefir skapast ný vísindagrein,
sem kölluð er »astrófýsik« eða stjarneðlisfræði, og er hún nú
stunduð af miklu kappi á öllum hinum stærri stjörnuturnum víða
um heim. Pekkingin um fastastjörnurnar hefir síðan aukist stór-
kostlega; á hinum fjarlægustu sviðum hins ómælanlega geims
hafa nýir heimar, stórkostlegir og undrafagrir, leiðst í ljós. og á
hverju ári eru takmörk þekkingarinnar færð út með uppgötvun
nýrra fyrirbrigða; enda er verksvið vísindanna óendanlegt, hvert
sem litið er.
Ljósband sólarx) (spektrum) kalla menn hinn mislita borða,
sem kemur fram, þegar ljósgeisli fellur gegnum þrístrent gler;
þar sjást allir hinir sömu litir eins og í regnboganum eða í dagg-
ardropum, sem sólin skín í gegnum. Litunum í ljósbandi þessu
er reglulega raðað niður, altaf eins, svo aldrei skeikar; í öðrum
enda er fjólulitur, svo blátt, grænt, gult og rautt, og allar stig-
breytingar þar á milli. Sólarljósið er samsett af öllum þessum
litum, sem myndast af ýmislegum geislum, er brotna mismun-
andi, og framleiðir hver um sig sérstaka litarskynjan í heila vor-
um; en þegar allir sameinast í eina heild, sjáum vér vanalegt
sólarljós, hvítt eða gulhvítt. Menn hugsa sér, að ljósið sé bylgju-
hreyfing í ljósvakanum (ether), þessu afar-smágjörva kynjaefni,
sem fyllir allan geiminn milli hnattanna og öll millibil milli frum-
agnanna í hverjum hlut, sem til er, hvort sem hann er linur eða
x) Sumir hafa kallað »spektrum« ljóssprota, en það orð er bæði ljótt og
villandi.
1