Dagblaðið Vísir - DV - 14.07.1983, Blaðsíða 12

12
DV. FIMMTUDAGUR14. JULl 1983.
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖUVtlDLUN HF.
Stjómarformaður ogútgáfustjdri: SVEINN R. EYJÓLFSSON.
Framkvaemdastjóriogútgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON.
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM.
Aóstoóarritstjóri: HAUKUR HELGASON.
Fréttastjórar: JÓNAS HARALDSSON og ÓSKAR MAGNÚSSON.
Auglýsingastjó'ar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON.
Ritstjóm: SlDUMÚLA 12—14. SÍMI 86A11. Auglýsingar: SÍÐUMÚLA 33. SÍMI 27022.
Afgreiðsla, áskriftir, smáauglýsingar, skrifstofa: ÞVERHOLTI11. SÍMI 27022.
Sími ritstjómar: 86611.
Setning, umbrot, mynda-og plötugerð: HILMIR HF., SÍÐUMÚLA 12. P rentun:
ÁRVAKUR HF„ SKEIFUNNI 19.
Áskriftarverð á mánuði 230 kr. Verð í lausasölu 20 kr.
Helgarblað22 kr.
Dulbúiö atvinnuleysi
Tvær eru helztar forsendur þess, að ríkið á orkuver
landsins, ýmist eitt sér eða með sveitarfélögum. önnur er
sú, að virkjanir kosta mikla peninga, og hin, að orkuöflun
er oft talin ein af ýmissi nauösynjaþjónustu hins opin-
bera.
Síðari forsendan gildir ekki í stóriðju. Það er einungis
hinn mikli stofnkostnaður, sem veldur því, að ríkið er
nánast eini innlendi aðilinn, sem hefur fengizt við stór-
iðju, ýmist eitt sér eða í samlögum við útlenda aðila.
Á síðustu árum hefur gætt tilhneigingar til að færa
niður stærðarmörk verkefna, þar sem leitað er þátttöku
ríkisins. Menn vilja, að ríkið borgi fyrir sig steinullar-
ver, sykurver, graskögglaver og önnur vafasöm ver.
Þetta er hættuleg braut. Opinber gjafmildi leiðir hæg-
lega til, að stofnað er til rekstrar af ónógutilefni. Og síðan
er hið opinbera látið kosta tapið með beinum og óbeinum
fyrirgreiðslum, svo sem tollum og innflutningshöftum.
Ríkið hefur smám saman orðið aðaleigandi Slipp-
stöðvarinnar á Akureyri. Þar og raunar víðar eru smíðuð
skip, sem ekki verður hægt að borga. Það er auðvitað
ríkið, sem ábyrgist, að skipasmíðastöðvamar fái greitt.
I rauninni er málsaðild ríkisins stuðningur við atvinnu
á Akureyri. Einnig mætti orða þetta sem þátttöku í aö
dulbúa atvinnuleysið á Akureyri á kostnað skattgreið-
enda. Þjóðfélagið ræður við smávegis af slíku, en ekki
mikið.
Þannig er vaxin þátttaka ríksisins í atvinnurekstri um
allt land. Sigló og Þormóður rammi eru að hluta dulbúið
atvinnuleysi á Siglufirði. Rafha og Norðurstjarnan eru að
hluta dulbúið atvinnuleysi í Hafnarfirði og Þörunga-
vinnslan á Vestf jörðum.
Allt eru þetta þó smámunir í samanburði við hinn
skipulega og sjálfvirka ríkisrekstur á dulbúnu atvinnu-
leysi í hinum hefðbundnu búgreinum kindakjöts og
mjólkurafurða, er kostar þjóðina sem svarar nokkrum
Kröfluverum á ári.
Áratugum saman hefur aukizt þessi sókn í auð skatt-
greiðenda í garöi hins opinbera. Vaxandi hluti atvinnu-
lífsins hefur lagzt við hlið opinberrar þjónustu á herðar
hins hluta atvinnulífsins, sem heldur uppi öllu bákninu.
Samt eru þarfimar í opinberri þjónustu á borð við
tryggingar og heilsugæzlu og skólahald svo miklar, að
óráölegt er að bæta þar við ómagahópinn umtalsverðum
hluta efnahagslífsins, þar sem verðmætin ættu að spretta
upp.
Við getum sagt, að hlutverk efnahagslífsins sé að búa
til verðmæti og að hlutverk opinberrar þjónsutu sé að
nota þau. öskynsamlegt er að auka þann þátt efnahags-
lífsins, sem er dulbúið atvinnuleysi, raunveruleg byrði.
Stuðningur ríkisins við sveitalíf, smábyggðir og marg-
víslega óskhyggju í strjálbýli og þéttbýli getur hugsan-
lega dregið úr tölum í atvinnuleysisskrám. En hann
kemur líka í veg fyrir hagkvæmustu nýtingu vits og orku
þjóðarinanr.
Hefðu menn til dæmis ekki byr jað fyrr á fiskeldi og loð-
dýrarækt, ef minna af opinberu fé hefði verið notað til að
styðja starfsemi, sem er lítið annað en dulbúið atvinu-
leysi? Hefðum við þá ekki meiri reynslu af arðbærum
nýjungum?
Þegar nú er f jallað um að draga úr umsvif um hins opin-
bera í efnahagshfinu, er heppilegt að beina skurðarhnífn-
um sérstaklega að þeim opinbera stuðningi við atvinnu-
skort, sem felst í dulbúnu atvinnuleysi.
Jónas Kristjánsson.
A tvinnuleysi?
Það er sagt aö ávallt séu að
minnsta kosti tvær hliðar á hverju
máli, og mun ekki ofmælt. Það
skyldu þeir jafnan hafa í huga, sem
þykjast hafa höndlað hinn eina sann-
leika í einhverju máli. Aðrir kunna
að líta öðruvísi á og hafa jafnrétt
fyrir sér.
Stundum erum við rækilega minnt
á þetta. Fram koma jafnvel svo gjör-
ólik atriði, að tæplega er von menn
átti sig strax á að þar séu tvær hliöar
á sama hlutnum.
Fyrir fáum dögum dundu yfir
okkur fréttir um þaö að atvinnuleysi
hérlendis væri meira en undanfarin
ár, meira að segja mun meira en í
fyrra, sem hefði þó verið miklu verra
en árin þar á undan.
Vissulega er von að menn hrökkvi
við, þegar slíkar fréttir birtast, svo
rækilega sem bæði fyrrverandi og
núverandi stjómvöld hafa svarið í
bak og fyrir að gegn atvinnuleysis-
vofunni myndu þau berjast meö
öllum tiltækum vopnum meöan
kraftar entust.
Hvað er að ske?
En — andartak. Það er rétt eins og
mig minni að það séu ekki nema ör-
fáir dagar í viðbót síðan það birtust
aðrar fréttir í blöðum, að vísu ekki
frá opinberum aðilum en fullgildum
samt, aö íslensk framleiðslufyrir-
tæki þyrftu aö flytja inn fólk erlendis
frá til þess að vinna við fiskverkun,
undirstööuatvinnuveg þjóðarinnar.
Og ég veit ekki betur en bæöi þessi
hörmungarár atvinnuleysis opin-
berra forsjármanna hafi útlendingar
unnið hringinn í kringum landið viö
að tína hringorma úr fiskinum okkar
og pakka honum inn í litfagrar
umbúðir fyrir erlenda markaðinn.
Nú spyr einn fáfróöur malarbúi —
Kjallari
á fimmtudegi
Magnús Bjarnf reðsson
hvaö er eiginlega aö ske? Hvemig
má það vera að yfir landslýð sé
athugasemdalaust hellt fréttum af
atvinnuleysisvofunni á fullri ferð á
meðan viö þurfum erlent vinnuafl til
þess að framleiða þær vörur sem allt
stendur og fellur með? Skýringar
kunna vafalaust að finnast og það
margar, en ég efast um aö mér finn-
ist nokkur þeirra fullgild — og hefi
ég þó hliðarnar báðar í huga!
Fyrir nokkrum árum helltist er-
lent vinnuafl yfir Evrópu. Þaö var
útskýrt á ýmsa vegu. I fyrsta lagi
höföu múrar einangrunar verið rofn-
ir, svo menn gátu leitað frá þeim
löndum þar sem laun og lífskjör voru
lökust þangað sem betra var að lifa.
I öðm lagi jókst framleiðsla inríkj-
anna hröðum skrefum, svo sífellt
þurfti fleiri menn í vinnu. Og í þriöja
lagi var það svo að fjöldi íbúa hinna
vestrænu iðnríkja var einfaldlega
orðinn of fínn til þess að vinna al-
menn verkamannsstörf — eða taldi
sig að minnsta kosti vera það. Þegar
samdráttur varö aftur í atvinnu í
þessum löndum komu afleiðingamar
í ljós. Kynþáttafordómar, gífurlegt
fjármagn í atvinnuleysisbætur og
húsnæðisvandræði eru aðeins nokkur
atriði þeirrar hörmungasögu.
Nú veit ég vel að ekkert slíkt er að
gerast hér. Hið erlenda verkafólk
sem kemur til þess að rétta okkur
hjálparhönd í fiskvinnslunni fer
hljóölega út úr landinu eins og það
kom inn í það, svo við losnum ábyggi-
lega við verstu afleiðingarnar. En
engu að síður er spumingin um það
hvað sé að ske hér býsna áleitin,
þegar sama málið hefur tvær svona
gjöróh'kar hliðar.
(ijiifc „Og ég veit ekki betur en bæði þessi
w hörmungarár atvinnuleysis opinberra.
forsjármanna hafi útlendingar unnið hringinn i
kringum landið við að tína hringorma úr fiskin-
umokkar. ..’
SNÍKJUDÝRA-
Á það hefur verið bent að málgagn
landsöluaflanna, Morgunblaðið, reri
gegn útfærslu landhelglnnar árum
saman. Sá andróður var vitanlega i
fullu samræml vlð hugsjónir blaðs-
ins, sem ganga út á sem mest frelsi
handa útlendingum til að athafna sig
á kostnað tslendinga. Það var
stærsta stjéramálaflokki landsins
mikil raun að þurfa að iáta undan
þjóðinni í landhelgismálinu, þegar
honum dugði ekki að hætta andstöðu
sinni gegn útfærslu landhelginnar
heldur var neyddur til að hafa for-
göngu um útfærslu hennar í 200 mílur
úr50.
Landhelgi
orkubúskaparins
Engu að síöur má halda fram að
Islendingar njóti ekki afla síns úr
hafinu sem skyldi. Aflinn er yfirleitt
seldur lítt unninn úr landi, og gróð-
ann, sem útgerðarmenn hafa af fisk-
inum á Ameríkumarkaði, mega þeir
ekki flytja þaðan úr landi, svo hagn-
aöurinn kemur í hlut bandaríska
bankakerfisins. Nú prísum við okkur
sæl með 200 mílumar, jafnvel þótt
amerískir seilist með þessum hætti í
vasa okkar. Og auövitað eru Kanam-
ir ánægðir meö þetta líka, enda
aldrei að vita hver mundi græða á ís-
lenskum fiskimiðum, ef tslendingar
sæju ekki sjálfir um að læsa gróðann
í amerískum bönkum og hótelkeðj-
um.
Náttúruauðlind Islendinga númer,
tvö er rafmagnið. A sínum tíma tókst
morgunblaðsöflunum að koma því til
leiðar að gróöinn af raforkunni er
gefinn útlendum auðhring gegnum
álverið í Straumsvík. Sagt er að
mörgum finnist þetta ekki umtals-
vert, enda er visst samræmi í því —
úr því gróöinn af fiskinum er gefinn
— að gefa útlendingum líka gróöann
af rafmagninu. En nú hillir undir
vatnaskil í landsölustefnu morgun-
blaðsaflanna, þegar þeim dugir ekki
lengur að gefa rafmagnið með þeim
hætti sem veriö hefur, heldur vilja
annars vegar gefa það í stærri
skömmtum (stærra álver) og hins
vegar gefa raforkuverin sjálf.
Nú stendur reyndar hvergi í
Morgunblaðinu að gefa eigi Lands-
virkjun, heldur að rétt sé að selja
kaupendum boðin svipuð vildarkjör
og þegar Alusuisse fékk raforkuna,
langt undir kostnaðarverði (sbr.
regluna Vemdum frelsi eriendra
auðmanna). Höfundar orkustefnu og
stóriðjustefnu Sjálfstæðisflokksins
em nú þegar búnir að vefengja þá út-
færslu orkulandhelginnar, sem Hjör-
leifur Guttormsson reyndi að fram-
kvæma. Með þessu hafa sjálfstæðis-
menn svívirt minningu gamals for-
Kjallarinn
Ámi Sigurjónsson
hana. Smáfyrirtæki skortir bolmagn
til að kaupa Landsvirkjun, ef hún er
föl. Hér er þess vegna sýnilega ste&it
að því að selja hana eriendum
auðmönnum. Kannski kaupir Alu-
suisse íslensku vatnsorkuverin,
kannski amerískar hótelkeðjur,
kannski einhver olíusjeik. Engum
sögum fer af veröinu. En hvert
mannsbam veit að álsamningarnir
hafa leitt til langtíma tapreksturs á
orkuverunum, þrátt fyrir örar raf-
magnsverðhækkanir til almennings.
Þess vegna verða væntanlegum
Kjallarinn
BirgirBjöm
Sigurjónsson
ingja síns, Jóns Þorlákssonar, sem
var mikill frjálshyggjusinni en ekki
sá afglapi aö vilja hleypa erlendum
auðhringum í íslensku fossana. Það
er kaldhæðnislegt aö forstjóri sviss-
neska álversins er meira að segja
einn af upphafsmönnum nýrrar
stofnunar, sem kennd er við Jón Þor-
láksson.
Landsölustefnuna má setja upp í
eftirfarandi þríliðu: