Dagblaðið Vísir - DV - 14.07.1983, Blaðsíða 14

14
DV. FIMMTUDAGUR14. JULI1983.
I þeim umræöum, sem átt hafa sér
stað um umgengnisrétt forræðis-
lausra feðra viö böm sín, í framhaldi
af tilurð Félags forræðislausra
feðra, hafa nýju barnalögin eðli
málsins samkvæmt verið miðpunkt-
ur þeirrar umræðu.
Því hefur verið haldið fram, m.a.
af fulltrúa dóms- og kirkjumálaráöu-
neytisins, að lög þessi ásamt þeim
úrskurðum, sem ráðuneytið fellir í
umgengnisréttarmálum, væru í
hæsta máta fullnægjandi lagaleg
trygging fyrir feður og böm, sem við
þetta vandamál ættu að stríða. Þ.e.
þeim sjálfsögðu mannréttindum, að
feður og böm geti notið samvista þó
að um sambúðarslit foreldra hafi
veriðaðræða.
Þrátt fyrir þesa skoöun ráðuneyt-
isins virðist reynslan gefa tilefni til
þess aðspyrja:
Er ástæða til að tortryggja þessa
skoðun ráðuneytisins? Er ástæða til
að draga í efa þá tryggingu, sem
bamalögin eiga að veita hvað varðar
umgengnisrétt þess foreldris, sem
ekki hefur með höndum forræði
barnsins? Er ástæða til að vanmeta
þá umgengnisréttarúrskurði, sem
ráðuneytið fellir?
Reynsla NN
Ungur maður, sem ég hér eftir
mun kaila NN, hefur gengið undar-:
lega píslargöngu vegna þess eins, aö
hann hefur þá löngun að fá að um-
gangast dóttur sína, rúmlega fjög-
urra ára gamla. Eg hef undir hönd-
um afrit allra þeirra pappíra, sem
þessu máli NN hafa fylgt, og er það
hin fróðlegasta lesning.
Þann 16. september 1982 skrifar
NN dóms- og kirkjumálaráðuneytinu
og leitar réttar sins eftir langar og
árangurslausar tilraunir til aö fá
fyrrum sambýliskonu sina til að
leyfa sér umgengni við dóttur þeirra.
I bréfi NN til ráðuneytisins segir
svo:
„I september 1980 sleit ég samvist-
um við sambýliskonu mina, X, þá í
A-götu, nú til heimiiis að B-götu. Við
áttum saman eitt barn, Snót (nafn
tilbún. greinarh.), fædda.. . 1979.
Snót hefur verið hjá móður sinni
síöan. Var það munnlegur samning-
ur okkar foreldranna að X hefði for^
sjá barnsins en ég nyti umgengni við
barnið aöra hverja helgi. Þar sem ég
hef verið mikið á sjó og sótt Stýri-
mannaskólann á vetuma, var það
samkomulag að foreldrar mínir nytu
umgengni við barnið er ég væri f jar-
verandi, en Snót er alnafna móður
minnar.
Til að byrja með gekk allt að ósk-
um með umgengni. Að nokkrum
mánuðum liðnum tekur X upp sam-
band við annan mann. Bregður þá
svo við, að mér er illmögulegt að fá
að umgangast barnið. Hefur mér
ekki verið kleift að fá aö umgangast
dóttur mína, utan tvo daga, allt síðan
í júlí 1981. Ég hef reynt að fara þá
leið aö fá aö ná í bamiö á þá dag-
vistunarstofnun sem hún dvelur á.
Eg hef fengið þau svör að bamsmóð-
ir mín hafi gefið fóstrunum þau fyrir-
mæli, að undir engum kringumstæð-
um megi afhenda mér bamið.
Eg hef haft samband við Félags-
málastofnun... vegna þessa máls.
Fór þá fulltrúi meö mér á fund lög-
fræðings X, og var settur ákveðinn
timi sem koma átti saman á og gera
formlegan umgengnisréttarsamn-
ing. Þegar tii kom stóðst það ekki og
öll tormerki á að slíku verði hægt að
koma í kring. Það er að ráði Félags-
málastofnunar... að ég sendi yður
þetta bréf nú, og beiðist þess aö ráðu-
neytið skipi umgengnistíma mínum
eins og rétt þykir. Er þetta mér mik-
ið tilfinningamál, svo og móður
minni, sem tc*:ið hafði ástfóstri við
alnöfnu sina.”
Þegar NN og fyrrum sambýlis-
kona hans slitu samvistum, var
gengið frá eignaskiptum þeirra í
milli af hæstaréttarlögmanni, sem til
þess hafði verið fenginn. En eins og
f ram kemur í bréfi NN til ráöuneytis-
ins, hafði aöeins verið gerður munn-
legur samningur um umgengnisrétt
NN við dóttur sína. Því fékk NN um-
ræddan lögmann til að gefa skriflega
yfirlýsingu, sem NN lét síöan fylgja
með bréfi sínu til ráðuneytisins, þar
sem lögmaðurinn vitnar eftir bestu
vitund um það munnlega samkomu-
lagsemgertvar.
I yfirlýsingu lögmannsins segir
m.a.:
BARNALÖG EDA
BARNALEG LÖG
„Eg var ekki beðinn um að hafa
neitt í fyrrgreindum skiptasamningi
varðandi forræði barnsins eða um-
gengnisrétt við það, þar sem fullt
samkomulag væri um það milli NN
ogX.
Að því er ég best man, var það
samkomulag á þann veg, aðX skyldi
hafa forræði bamsins, og NN um-
gengnisrétt viö það, og var um það
talað að bamið fengi að vera hjá NN
aðra hverja helgi, eftir því sem við
væri komið. Á þessum tíma stóð tíl
aö NN færi í siglingar á fraktskipi, og
var um það talað, að meðan NN væri
fjarverandi fengi barnið að heim-
sækja föðurömmu sina og dvelja hjá
henni á sama hátt og umgengnisrétt-
ur f öðurins við bamið skyldi vera. ”
Lárus S. Guðjónsson
NN hefur ekki fengið að sjá dóttur
sína enn.
Frá Pontíusi
til Pilatusar
Eins og vikiö var að, var NN viö
nám í Stýrimannaskólanum í
Reykjavík, og sl. vetur starfandi
sem stýrimaöur á bát hér syðra.
Fljótlega eftir úrskurðinn tók hann
sér frí og hafði hug á að hitta dóttur
sína. Kostaði það hann að sjálfsögðu
launatap og flugfargjald fram og til
baka frá Reykjavík og út á land.
Þegar til kom tjáði barnsmóðir NN
honum, að hún væri aö fara með
barniö í heimsókn í annað byggðar-
lag, þannig að ekki kæmi til greina
að NN gæti hitt dóttur sína. Slikt get-
ur að sjálfsögðu alltaf komið fýrir,
Úrskurðurinn
Eins og fram kom hér að framan,
var ósk NN um úrskurð send ráðu-
neytinu um miðjan september 1982.
Fimm mánuöum síðar (og að sjálf-
sögðu naut NN ekki samvista viö
dóttur sina einn einasta dag þess
tíma) felldi dóms- og kirkjumála-
ráðuneytið úrskurð sinn, eða þann
22. febrúar 1983. Urskurðurinn, sem
taka átti gildi 1. mars 1983, er svo-
hljóðandim.a.:
„Konunni hefur verið gefinn kost-
ur á að gera grein fyrir afstöðu sinni
til málaleitunar mannsins:
Ennfremur hafa aöilarnir að
tilhlutan Félagsmálastofnunar. ..
lagt fram tillögur að tilhögun um-
gengnisréttarins.
Með hliðsjón af málavöxtum og
með vísun til 40. gr. barnalaga nr.
9/1981, er hér með ákveðið, að
maðurinn hafi rétt til þess að hafa
bamið hjá sér annan hvern laugar-
dag, frá kl. 10 að morgni til kl. 19 aö
kveidi. Maðurinn skal sækja bamið á
heimili þess og skila því þangaö aö
kveldi. Konan skal tilkynna mannin-
um með minnst dags fyrirvara (ef
mögulegt er), ef barnið er veikt og
geti því ekki farið til fööurs, og hefur
maöurinn þá rétt til þess að taka
bamið næsta laugardag á eftir. Þá
skal maðurinn tilkynna konunni með
minnst dags fyrirvara ef hann getur
ekki tekið bamið til sín. Auk þess
hefur maðurinn rétt til þess aö hafa
barnið hjá sér samfellt £ tvær vikur í
sumarleyfi sinu og skal hann til-
kynna konunni með hæfilegum fyrir-
vara hvenær hann hyggst taka sér
sumarfrí og hafa samráð við hana.
Maðurinn hefur rétt til þess að hafa
baraiö hjá sér tvo daga annars vegar
um jól og hins vegar um páska. Skal
annar dagurinn vera helgidagur en
hinn ekki.
Urskurðurinn öðlast gildi 1. mars
n.k.”
Um sanngimi þessa úrskurðar em
eflaust skiptar skoöanir og ekkert
nema gott um það að segja. A mig
verkar hann hins vegar eins og
reglugerð um hundahald. NN á að fá
aö hafa bam sitt hjá sér heila niu
tima á hálfsmánaðar fresti og tvo
daga um jól og páska. Sumarfrí þarf
hann hins vegar að taka í samráði
við barnsmóður sína, þannig að þaö
er eins gott að hann starfi ekki hjá
fyrirtæki, sem lokar í ákveðinn tíma
jdir sumarleyfistímann. NN þarf að
tilkynna með minnst eins dags fyrir-
vara geti hann ekki tekiö bam sitt á
níutímalaugardeginum sínum. Kon-
an þarf hins vegar að tilkynna aö
hann geti ekki fengið barnið með eins
dags fyrirvara ef mögulegt er!
Að úrskurði fengnum
Yfirleitt una menn nokkurn veginn
glaðir við sitt þegar „réttlætinu” er
fulinægt. Jafnvel þó svo aö ekki sé
allt fengið sem vænst var. Svo fór um
NN, þrátt fyrir að hann hefði æskt
eftir rýmri umgengnisrétti. Fram-
kvæmdavald laga og réttar, dóms-
málaráðuneytið, hafði a.m.k.
..tryggt” honum og dóttur hans rétt
til að njóta samvista hvors við
annað. En því miður er réttlæti
stundum aðeins snyrtilegt plagg i
möppu, geymt í þriðju efstu hillu frá
vinstri í tilfinningalausu ráöuneytis-
herbergi.
en vegna einhverrar undarlegrar
„tilviljunar”, var þetta þriðja skipt-
ið í röð, sem farið var með bamið í
heimsókn i annað byggðarlag á
sama tíma , og NN hafði tekið sér
ferð á hendur frá Reykjavík til að
hitta barn sitt.
1 maí sl. ákvað NN enn að láta
reyna á gildi úrskurðar dómsmála-
ráðuneytisins, og tók sér ferð á hend-
urfráReykjavík.
Að þessu sinni lét árangurinn ekki
á sér standa. NN missti af stýri-
mannsplássi, sem honum hafði boö-
ist og stendur nú uppi atvinnulaus,
þar sem svo langur tími fór í
árangurslausar tilraunir hans til að
fá aö sjá bam sitt. Aö þessu sinni
voru engar ástæður tilfærðar. Slíkt
kæmi einfaldlega ekki til greina.
Þegar hér var komið sögu taldi NN
sig nokkum veginn orðinn mát. Hann
sneri sér því til handhafa laga og
réttar í sinni sókn, fógetaembættis-
ins. Hjá þeim fulltrúa réttarfarsins
sem hann ræddi við, urðu kveðjur þó
í kaldara lagi. Fulltrúi laga og réttar
í þessu héraði hafði það eina til mál-
anna að leggja, að sér leiddust
,Jijónaerjur”. Hann væri með fuliar
möppur af slikum málum i hillu hjá
sér, og þar leystust þau af sjálfu sér.
Auk þess skyldi NN gera sér fulla
grein fyrir því, að þessi barnalög
væm gagnslaus meö öllu.
Þar með var því samtali lokið.
Faðir og dóttir vel geymd hvort
í sinni möppunni hjá fulltrúa fógeta.
Bíðandi þess að gagnslaus bamalög
yrðu kannski einhvern tíma virt.
Bamalög, sem að því er mig minnir
voru samþykkt með sextíu sam-
hljóða atkvæðum á Alþingi Islend-
inga.
Eins og gefur að skilja var NN ekki
fullkomlega ánægður með þessa af-
stöðu handhafa réttarfarsins í land-
inu. Hann sneri sér því enn á ný til
Félagsmálastofnunar síns heima-
bæjar. Þar var honum bent á að ekki
væri um annað að ræða en að snúa
sér enn á ný til dómsmálaráðuneytis-
ins, eftir að Félagsmálastofnun hafði
gert árangurslausar tilraunir til að
NN gæti hitt dóttur sína. Og enn eitt
bréf var skrif að til ráðuneytisins.
„Félagsmálastofnun... reyndi til
þrautar að koma á samkomulagi
milli NN og X um umgengni hans við
barn þeirra, áður en málinu var
vísað til úrskurðar dómsmálaráðu-
neytisins. Tilraunir þessar báru ekki
árangur. Að málinu vann af hálfu
Félagsmálastofnunarinnar yy.
I síðustu viku — sennilega 19. maí
— hafði NN simasamband við undir-
ritaðan og kvaðst vera á leið til yy
daginn eftir og vildi þá neyta um-
gengnisréttar við dóttur sína, skv.
úrskurði dóms- og kirkjumálaráðu-
neytisins hinn 22. feb. 1983. Hann
kvaðst hafa átt símtal við móður
stúlkunnar, X, en hún hafði í því sam-
tali neitaö sér um þennan rétt næst-
komandi laugardag. Hann bað mig
að hafa samband viö X, sem ég gerði
símleiðis þegar í stað. I því símtali
staöfesti X það, að hún vildi ekki að
NN hefði dóttur sína hjá sér um
þessa helgi, hún væri á förum úr
bænum. I framhaldi samtalsins kom
í ljós, að hún var ósátt við úrskurðinn
og vildi ekki fara eftir honum, án
þess að ég geti nú eftirá tiifært orða-
lag hennar nákvæmlega. Ég reyndi
að skýra fyrir henni, að með því tækist
hún mikla ábyrgð á herðar og gengi
;á rétt dóttur sinnar og hvatti hana
eindregið til þess að hafa samráð við
lögfræðing sinn, sem ég vissi til að
hafði unnið að málinu fyrir hennar
hönd, áður en hún aðheföist nokkuö.
Að samtali loknu hringdi ég að nýju í
NN og sagði honum frá orðaskiptum.
Hann tjáöi mér aö hann myndi engu
að siður koma til yy þeirra erinda að
hitta dóttur sína, og mundi snúa sér
til fuiltrúa fógetaembættisins hér, ef
það næði ekki fram að ganga.
Afskiptum mínum af máli þessu var
þar með lokið — a.m.k. að sinni”.
Jafnhliða heimsókn sinni til Fé-
lagsmálastofnunar og fógeta-
embættisins, fór NN á lögreglustöð-
ina og lagöi fram kæm á hendur
bamsmóður sinni. Hér er jú um að
ræða lögbrot, og öll eigum við að
vera jöfn fyrir lögunum. Og með öll
sín opinberu plögg hélt NN á ný til
Reykjavíkur til að heimsækja hið
háa ráðuneyti. Lagði þar fram sín
plögg, og það verður að viöurkennast
að viðbrögð ráðuneytisins voru nokk-
uð virðingarverö. Fólk þar varð
nokkuð hissa, og það var ekki til
sjálfsagðari hlutur en að skrifa
annaö bréf til barnsmóður NN. Frek-
ar fátt varð þó um svör, þegar NN
spurði hvort aðrar leiðir væm ekki
til. Að vísu er kveöið á um dagsektir í
barnalögunum sé umgengnisrétti
neitaö, en enginn vildi svara því,
hvort eftir slíkum sektum yröi
gengið. Hér er um að ræða 200 kr.
sekt á dag. Og ef reiknað er út frá út-
gáfudegi úrskurðarins 1. mars sl.
fram til 30. júní nk., ætti sektarupp-
hæð að vera komin í kr. 24.400 í tilfelli
NN og barnsmóður hans. Og ekkert
kemur til með að bæta NN upp launa-
tap og kostnað vegna flugferða, sem
hann þurfti og þarf að bera vegna
þess áhuga síns aðhitta barn sitt.
Séu allir jafnir fyrir lögunum ætti
eftir þessari sekt aö vera gengið.
Undirritaður var eitt sinn sektaður
um 480 kr. fyrir að aka á 71 km hraöa
á Hringbrautinni í Reykjavík. Þegar
sú sekt hafði ekki verið greidd innan
eins og hálfs mánaöar, var undirrit-
uðum að sjálfsögðu stillt upp við
vegg af fulltrúum laga og réttar.
Borga þurfti samstundis eða aðför
yrði gerð samkvæmt lögum.
Á NN og barni hans hefur veriö
brotið hrikalega. Ut frá tilfinninga-
sjónarmiðum, mannúðarsjónarmið-
um og samkvæmt lögum. En engin
aðför er gerð vegna margítrekaðra
brota á lögum nr. 9/1981. Hvorki
hvað varðar innheimtu sektar né
það sem meginmáli skiptir, að NN og
barn hans fái að njóta samvista. Og
þvi miður er tilfelli NN ekki hið eina.
Lárus S. Guðjónsson,
félagií Félagi
forræðislausra feðra.