Dagblaðið Vísir - DV - 28.07.1986, Blaðsíða 14

14
MÁNUDAGUR 28. JÚLÍ 1986.
Frjálst,óháð dagbJað
Otgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjórar: JÓNAS HARALDSSON og OSKAR MAGNÓSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGOLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, SlMI 27022
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð: HILMIR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Askriftarverð á mánuði 450 kr.
Verð í lausasölu virka daga 45 kr. - Helgarblað 50 kr.
Launasprenging ?
Gengi krónunnar hefur lækkað um 1,6 prósent, síðan
kjarasamningarnir voru gerðir í febrúar. Þetta kom
fram í frétt DV á laugardaginn. Tómas Árnason, banka-
stjóri í Seðlabankanum, segir, að bankinn hafi gert
þetta í fullu samráði við ríkisstjórnina. Með þessu er
brotið gegn því samkomulagi, sem ríkisstjórnin gerði
við aðila vinnumarkaðarins í kj arasamningunum. Deila
má um, hversu nákvæmlega orðað samkomulagið hafi
verið, en tvímælalaust átti gengið samkvæmt því ekki
að lækka. Gengislækkunin þýðir hækkun á innfluttum
vörum. Hún hefur því haft verðbólguáhrif, sem eru
umtalsverð. Stjórnvöld hafa með þessu hellt olíu á eld-
inn.
Verðbólgan hefur síðustu mánuði orðið 0,3 prósentu-
stigum meiri en gert var ráð fyrir í kjarasamningunum.
Hún fer þetta mikið fram yfir svokallað rautt strik
samninganna. Spurningunni er ósvarað, hvort launa-
hækkun fylgir í kjölfar þessa. Þetta gerist þrátt fyrir
skyndilega verðlækkun á dilkakjöti, sem er auðvitað
einungis bragð ríkisstjórnarinnar í vísitöluspilinu. Rík-
issjóður á ekki eyri afgangs til að standa undir hinum
auknu niðurgreiðslum. Eins og maður, sem kominn er
fram yfir á ávísanareikningi, skrifar eina ávísun enn
og eykur mínusinn, þannig skrifar ríkisstjórninn tékka
ofan í tveggja milljarða halla á fjárlögum í ár. Jafnvel
þótt fé til þessa yrði tekið með lánum innanlands, eyk-
ur það' þenslu og keyrir upp vexti, sem almenningur
greiðir.
Það sem hér hefur verið nefnt sýnir, hversu mikil
verðbólguhættan er orðin. Forsætisráðherra sagði einn-
ig í viðtali við DV fyrir helgina, að víða væru verð-
bólgumerki og þensla í þjóðfélaginu. Til viðbótar þessu
hafa ýmsar launahækkanir umfram samninga orðið síð-
ustu vikur.
Merkilegt við þessar launahækkanir umfram al-
mennu samningana er, hvernig jafnt ráðherrar sem
fulltrúar vinnuveitenda láta eins og þær skapi enga
hættu. Menn mættu að því ætla, að töluvert svigrúm
hafi verið til launahækkana í þessum greinum. Það
kemur á óvart. Líklegra er, að ráðherrar og atvinnurek-
endur séu hér komnir á hálan ís. Þessar hækkanir hafa
orðið á ýmsum sviðum.
Nefna má niðurstöður Kjaradóms í rnáli opinberra
starfsmanna með háskólapróf, sem eru í samtökum,
skammstöfuðum BHMR. Þetta fólk fékk talsvert meiri
hækkun en aðrir. Ráðherrar sömdu síðan við lögreglu-
menn um kauphækkun, sem er langt umfram það, sem
almennt hefur verið veitt. Flugleiðir hækkuðu laun
sinna manna. Ýmis sveitarfélög hafa verið að hækka
lægstu laun starfsmanna sinna. Skiljanlegt er, að al-
þýðuflokksstjórnir í Hafnarfirði og Keflavík telji sig
mega við því að hækka laun, þótt slíkt sé líklegt til að
leiða til almennra launahækkana. Alþýðuflokksmenn
eru í stjórnarandstöðu. Hitt er óskiljanlegra, þegar ráð-
herrar og talsmenn Vinnuveitendasambandsins verja
ýmiss konar kauphækkanir um þessar mundir. Þessir
menn hljóta að vita, að kauphækkanir til ýmissa hópa
leiða til þess, að aðrir hópar munu næsta vetur krefjast
sams konar kauphækkana.
Stjórnvöld hafa með gengislækkun farið með miklu
gáleysi. Hið sama má segja um aðrar aðgerðir þeirra,
ekki sízt ýmsar kauphækkanir til ákveðinna hópa, sem
geta valdið launasprengingu næsta vetur.
Haukur Helgason.
Gjaldheimtan í Reykjavik
Dulbúin
skattahækkun?
Nú, þegar skattseðlamir em óðum
að berast til manna, velta margir því
sennilega fyrir sér, hvað hafi orðið
um tekjuskattslækkunina, sem hafði
verið lofað. Satt bezt að segja fékk
ég, ásamt mörgum öðrum, hálfgert
taugaáfall, þegar ég sá skattseðilinn
minn. Fæ ég ekki betur séð en skatt-
ar hafi hækkað um það bil 20% frá
fyrra ári. Virðist því, að tekjuskatts-
lækkunin, sem lofað var í vetur,
hafi virkað með öfugu formerki. Má
nú öllum vera Ijóst, að allt hjal ráða-
manna um það, að tekjuskattur skuli
afnuminn í áföngum, em innantóm
orð.
Sennilegasta skýringin á þessu er
auðvitað sú, að ekki hefur nægjan-
lega verið tekið tillit til hjöðnunar
verðbólgunnar. Álagningarstuðull-
inn virðist miðast við miklu meiri
verðbólgu/eða um 50% eins og hún
var, í stað tæplega 15-20% eins og
hún er orðin nú. Hefði verðbólgan
verið 50% og kaupið hækkað nokk-
um veginn í takt við hana eins og
ávallt, væri þessi skattlagning rétt-
lætanleg og bærileg launafólki. Það
er ansi hart, ef launafólk þarf að
biðja um verðbólguna aftur til þess
að geta borgað skattana. Aðrir þjóð-
félagsþegnar þurfa vart að hafa af
þessu áhyggjur, því að þeir greiða
ekki skatta eins og kunnugt er.
Eins og nú horfir er skattlagningin
komin út fyrir allt velsæmi. íslend-
ingar skipa sér þar með í röð fremstu
skattpíningarþjóða, svo sem Svía,
Dana og Norðmanna. Við erum þó
í raun og vem enn verr settir, því
rauntekjur launafólks í þessum
löndum em mun hagstæðari heldur
en á íslandi, svo skattbyrðin verður
heldur bærilegri þar en hér.
Flókin skattkerfi
Oft vaknar sú spuming hvers
vegna íslendingar, þessi fámenna
þjóð, þurfi að apa allt eftir milljóna-
'heíúr mjög farið í taugamar á ýms-
um ráðamönnum, hversu það hefúr
dregizt að koma slíku kerfi á hér.
Ég minnist þess fyrir nokkrum
árum, að einn háttsettur skattemb-
ættismaður kom fram í sjónvarpi og
lýsti undirbúningi þess að taka upp
staðgreiðslukerfi skatta á íslandi.
Hann sagðist einkum hafa kynnt sér
staðgreiðslukerfi skatta í Bandaríkj-
unum og í Vestur-Þýzkalandi.
Hallaðist hann heldur að því að taka
upp vesturþýzka kerfið. Ég varð
KjaHarinn
Júlíus Sólnes
verkfræðingur
hugsi. Hvað eiga Islendingar, 240
þúsund talsins, sameiginlegt með
efnahagskerfi annars vegar 220
milljón manna þjóðfélags og hins
vegar 65 milljón manna. Því fór
maðurinn ekki til Lichtenstein eða
til Andorra og kynnti sér skattkerfi
þeirra. Væri ekki meira af þeim að
læra.
Staðgreiðslukerfi skatta var tekið
upp í Danmörku 1970. Ég bjó og
starfaði í Danmörku á þessum árum.
Var gaman að fylgjast með umræð-
„Eins og nú horfir er skattlagningin kom-
in út fyrir allt velsæmi. íslendingar skipa
sér þar með í röð fremstu skattpíningar-
þjóða...“
þjóðfélögunum. Allt kapp virðist lagt
á það, að hið opinbera kerfi, sem við
búum við, sé eins og það gerist flókn-
ast hjá stórþjóðunum. Sé tekinn upp
virðisaukaskattur hjá einhverri
milljónaþjóð, iða allir í skinninu eft-
ir því að innleiða slíkt hér á landi.
Skiptir engu þótt hér sé um afar flók-
ið og vinnufrekt skattkerfi að ræða,
sem jafnvel er talið, að muni kosta
fyrirtækin sérstakan starfsmann.
Eða staðgreiðslukerfi skatta. Það
unni um staðgreiðslukerfið þar.
Skattar áttu að lækka verulega, þar
sem þeir, innheimtust jafnóðum.
Staðreyndin varð hins vegar sú, að
tækifærið var notað til þess að
skrúfa skattpíningarskrúfuna í botn
og hækkuðu skattar sem aldrei áð-
ur. Ástæðan var hin sama og talað
var um í upphafi þessa pistils. Vísvit-
andi var ekki nægjanlega tekið tillit
til verðbólgunnar og betri skatt-
króna við ákvörðun álagningarstuð-
ulsins. Þá var broslegt að sjá hvemig
hið „einfalda" staðgreiðslukerfi, sem
aðeins átti að reka með sárafáum
embættismönnum og fáeinum starfe-
kröftum, breyttist í martröð með
rosalegum skrifetofubyggingu, þús-
undum starfsmanna og skriffinnsku,
sem sló öll fyrri met.
Einföldun skattkerfisins
Til hvers þarf þetta flókna skatt-
kerfi fyrir þessar fáu hræður, sem
hér búa. Það skal viðurkennt, að
ríki og sveitarfélög þurfa á ákveðnu
eyðslufé að halda, til þess að veita
þegnunum þá þjónustu, sem þeir
ætlast til að fá. Það mætti þó vera
mun minna en nú gerist, einkum hjá
ríkinu, sem bæði helzt illa á sínum
peningum og eyðir þeim oft í hel-
beran óþarfa. Sveitarfélögin fara
yfirleitt miklu betur með þá fjár-
muni, sem þau taka sér með útsvari
og öðrum gjöldum. Þessa nauðsyn-
legu skattheimtu opinberra aðila
ætti allavega að vera hægt að ein-
falda verulega í svona litlu þjóð-
félagi.
Ein aðferðin væri t.d. að fullnægja
fjárþörf ríkisins með tollum og hafa
enga aðra skatta. Þetta er sennilega
ekki góður kostur, þar sem vöruverð
yrði óhóflega hátt. Söluskattur í tolli
hefur oft verið nefndur sem góður
kostur. Hann innheimtist auðveld-
lega og söluskattsvik yrðu úr
sögunni, því að sjálfsögðu félli þá
niður allur söluskattur á innlendri
framleiðslu og þjónustu. Söluskatt-
urinn innheimtist með tollinum og
þyrfti þá ekkert annað skattkerfi.
Er af sumum talið, að tekjur af sölu-
skatti í tolli myndu jafhast á við
samanlagðar tekjur af söluskatti
eins og hann er núna ásamt tekju-
skatti og útsvari. Hvort sveitarfélög-
in þyrftu að halda útsvari og
eignarskatti er óvíst, ef þau fengju
sanngjama hlutdeild í auknum sölu-
skattstekjum. Ekkert sveitarfélag
hygg ég þó myndi þora að treysta
ríkisvaldinu í þessu efni.
Þá má spyrja. Þarf að hafa nokkra
skattheimtu yfirleitt á íslandi. Af
hverju getum við ekki orðið eins
konar tollfrjálst ríki í Norður Evr-
ópu, þar sem engir tollar né skattar
væm á vörum og þjónustu. Með því
að selja erlendum aðilum tollfrjálsar
vömr og gera ísland að eins konar
miðstöð óskattlagðra milliríkjavið-
skipta milli Evrópu og Vesturheims
myndi ríkið eflaust hagnast óbeint
meira en það gerir í dag með hinni
flóknu skattheimtu svo ekki væri
talað um einstaklingana. í rauninni
er það með ólíkindum, að við skulum
skrimta hér yfirleitt eins og búið er
að svínbinda okkur á klafa kerfisins
og hengja okkur upp á afturlöppun-
um til þess að hrista síðustu krónuna
úr vasanum til ríkisins.
Júlíus Sólnes