Dagblaðið Vísir - DV - 21.08.1987, Page 15

FÖSTUDAGUR 21. ÁGÚST 1987.
15
Kaup voru
einmitt um nauösyn þess að sjávarútvegsfyrirtæki eigi þar hiut að máli.
Sú röksemd tellur um sjálfa sig í Ijósi reksturs útgerðar og fiskvinnslu
samvinnumanna."
Margt skiýtið og skemmtilegt
hefur fallið í umræðunni um kaup
samvinnumanna á Útvegsbankan-
um hf. Sem kunnugt er gerðu
Sambandið og samstarfsfyrirtæki
þess kaup á 67% hlutafjár og upp-
fylltu í einu og öllu þá skilmála sem
ríkið setti. Þessu má líkja við það
að kaupandi komi á bflasölu þar sem
bíll er auglýstur á ákveðnum kjör-
um. Lagður er fram tékki fyrir
andvirði fyrstu greiðslu og óskað
eftir viðræðum við seljanda um
greiðslu eftirstöðvanna - allt í sam-
ræmi við vilja seljandans. Þá birtist
einn metnaðarfullur nágranni bíl-
kaupandans og telur ófært að bíllinn
verði seldur honum. Sá metnaðar-
fulli hafði haft áhuga á þessum bíl
fyrir nokkrum mánuðum, en þurfti
síðan að skreppa í lax yfir sumar-
mánuðina enda taldi hann sig eiga
inni vilyrði hjá einum sölumanna
bílasölunnar um að hann yrði ekki
seldur öðrum, heldur yrði málið látið
dankast til 15. nóvember. Þetta „lof-
orð“ var þá hermt upp á bílasöluna,
jafnvel þó umræddur sölumaður
hefði látið af störfum, og reyndar
ekki haft neitt umboð á sínum tíma
til að tefja þannig sölu á bílnum.
Til þess nú að tryggja sér bílinn
ætlar sá metnaðarfulli að greiða
einu prósenti hærri útborgun og auk
þess býðst hann til að kaupa bæði
snjódekkin og toppgrindina, sem
seljandinn hafði þó ekki sett sem
skilyrði fyrir sölunni á sjálfum bíln-
um. Málið var komið í hnút og æðsti
stjómandi bílasölunnar lét nefnd
þriggja bílasölumanna kanna það.
Um niðurstöðuna er enn ekki vitað
þegar þetta er skrifað.
Átti þá að fremja myrkraverk?
Að sjálfsögðu er þetta hið alvarleg-
asta mál en eins og svo oft í slíkum
tilvikum sjá menn broslegu hliðam-
ar. Þannig kynnti Ólafur Sigurðs-
son, fréttamaður á sjónvarpinu,
málið með eftirfarandi hætti í frétta-
tíma laugardaginn 15. ágúst. Hann
gat þess að frá því að erfiðleikar
Útvegsbankans hefðu hafist fyrir
alvöm hefðu verið uppi raddir um
KjaHaiinn
Hermann
Sveinbjörnssson
Blaðafulltrúi Sambandsins
það í sjávarútveginum að kaupa hlut
ríkisins í bankanum. Ekki hefði
náðst um þetta nein raunvemleg
samstaða og eins og fram hefði kom-
ið í máli Kristjáns Ragnarssonar,
formanns LÍÚ, í sjónvarpinu degin-
um áður hefðu menn talið sig geta
verið rólega fram eftir sumri, látið
aðallaxveiðitímann líða hjá og beðið
eftir að færi að dimma af nóttu. (Átti
þá að fremja myrkraverk?)
Hnyttilega orðað hjá Ólafi, en rétt
að menn minnist þess að það var
formaður LÍÚ sem talaði, um að
menn hefðu treyst því að laxveiði-
tíminn liði áður en tekið yrði á
málinu. Þegar svo Sambandið og
samstarfsaðilar þess gerðu kaupin i
Útvegsbankanum tæmdust allar
bestu laxveiðiár landsins. Stórlax-
amir flykktust til fundahalda í
Reykjavík og í þeim hópi getur að
gerð
líta ættarveldi auðvaldsins eins og
það leggur sig. Aldrei hafa þessi
leynisamtök helstu fjármálaafla
landsins afhjúpað sig með jafn aug-
ljóslegum hætti og nú.
Ættartengslin
Þar má fyrstan nefna Halldór H.
Jónsson, stjómarformann Eimskips,
stjómarformann íslenskra aðalverk-
taka, stjómarmann í Skeljungi.
Einnig má telja til Indriða Pálsson,
varaformann stjómar Eimskips, for-
stjóra og stjómarformanns Skelj-
ungs. Þá kemur til sögunnar Thor
Ó. Thors, sem ásamt með Halldóri
H. Jónssyni býður auk þess sem ein-
staklingur í hlutabréfin, en hann á
meira undir sér en sjálfan sig, því
hann er einnig stjómarmaður í Eim
skip og framkvæmdastjóri íslenskra
aðalverktaka. Einnig situr í stjóm
Eimskips Jón nokkur Ingvarsson,
en hann er í stjóm Granda hf. sem
einnig býður i bréfin ásamt Síldar-
og fiskimjölsverksmiðju Reykjavík-
ur sem er að meiri hluta í eigu
Granda. Faðir Jóns Ingvarssonar,
Ingvar Vilhjálmsson, er í stjóm
Sjóvá, sem einnig býður í bréfin, en
þar er Benedikt Sveinsson stjómar-
formaður. Föðurbróðir hans var
Hallgrímur Benediktsson, upphafs-
maður H. Ben., faðir Bjöms og Geirs
Hallgrímssona, en þeirra fyrirtæki
býður að sjálfsögðu í hlutabréfin.
Sölumiðstöð hraðfrystihúsanna ger-
ir einnig tilboð, en þar er áðumefnd-
ur Jón Ingvarsson stjómarmaður.
eins og í Tryggingamiðstöðinni,
Eimskip og Granda.
Lengur mætti upp telja tengslin,
bein og óbein, milli þeirra 33 aðila
sem reyndu að yfirbjóða samvinnu-
menn, en hér verður látið staðar
numið. Þetta kalla forystumenn
Sjálfstæðisflokksins, sem ofan-
greindir menn tengjast allir, vald-
dreifingu. Þessum aðilum vill
Sjálfstæðisflokkurinn selja Útvegs-
bankann, sem hafa óljósar viljav’fir-
lýsingar Iðnaðarbanka og
Verslunarbanka í handraðanum um
að stefnt skuli að sameiningu í
bankakerfinu.
Sameining bankanna
Sambandið og samstarfsaðilar þess
em fulltrúar 46 þúsund félaga í sam-
vinnufélögum. Útvegsbankinn og
Samvinnubankinn verða sameinað-
ir. en í þeim síðamefnda eru 1500
hluthafar. Samvinnusjóður íslands
er einn kaupenda með Sambandinu
og eigendur hans og hluthafar eru
55 lögaðilar. Þá má geta þess að á
vegum samvinnuhreyfingarinnar er
rekin mikil útgerð og fiskvinnsla.
áreiðanlega ekkert óæðri eða lakari
fyTÍrtæki en sjávarútvegsfyrirtækin
í einkarekstri. Ein rökin fyrir því
að laxveiðihópurinn fái Útvegs-
bankann kevptan snúast einmitt um
nauðsvn þess að sjávarút\'egsf\TÍr-
tæki eigi þar hlut að máli. Sú
röksemd fellur um sjálfa sig í ljósi
reksturs útgerðar og fiskvinnslu
samvinnumanna.
Sameining tveggja banka er borð-
liggjandi. jafnvel þriggja. ef sam-
vinnumenn kaupa Útvegsbankann.
eins og þeir telja sig þegar hafa gert.
Það vki hagræðingu í bankakerfinu
og myndi gera það skilvirkara og
betra. Flokksgleraugu eiga ekki að
ráða niðurstöðum þessa máls heldur
eðlilegar riðskiptavenjur. Útv’egs-
bankinn var ekki á uppboði þar sem
hæsta tilboði skyldi tekið. Sam-
vinnuhreyfingin gekk inn í löglegt
útboð ríkisins og kev-pti af hluta-
bréfum Útvegsbankans. F\tít það
móttók viðskiptaráðherra tékka að
upphæð 33.5 milljónir króna. eða
sem nemur 5°0 af nafhverði hluta-
bréfanna. Síðan var bætt við 1.6
milljónum til að mæta verðbótum
samkvæmt útreikningi ríkisins.
Kaup voru þ\á gerð og vangaveltur
Morgunblaðsins um að íhaldið þurfi
reykskvnjara til að vekja sig af vær-
um blundi breyta þar engu um.
Hermann Sveinbjörnsson
„Sameining tveggja banka er borðliggj-
andi, jafnvel þriggja, ef samvinnumenn
kaupa Útvegsbankann, eins og þeir telja
sig þegar hafa gert.“
Oraunverulegar
vömrfyrir
raunvemlega peninga
Fyrir nokkru var birt grein eftir
mig um „raunverulegar vörur fyrir
raunverulega peninga". Skrifaði ég
þá um að ég heimtaði vörur sem
væru það sem þær væru merktar.
Því var ekki að heilsa þegar um
Egils ananasþykkni var að ræða.
Enginn anans var í vökvanum sem
seldur var á háu verði, aðeins
bragðefni. Var hér um lagabrot að
ræða. Ég vonaði að réttur neyt-
anda yrði varinn í framtíðinni en
svo varð ekki. Ég fann Egils hind-
berjaþykkni sem einnig var aðeins
vatn, sykur og bragðefni auk
ýmissa annarra efna.
Þar sem ég er vön að athuga all-
ar nýjar vörur fann ég sérlega
undarlega vöru, í fallegum, mjúk-
um álumbúðum, sem í var nokkur
vökvi. Eins og myndin sýnir var
skrifað stórum stöfum „Safí, app-
elsína frá Kaliforníu". Með smærri
bókstöfum: „Tilbúinn til drykkjar"
og „Kælið - hristið - drekkið - 200
ml.“ Á hvítum smámiða stendur
með rauðum bókstöfum: „Innihald-
ið eftir magni: Vatn, ávaxtasafi,
kornsýróp, C-vítamín 50 mg, sykur,
7,9% viðurkennt rotvarnarefni í
Kjallarinn
Eirika Á. Friðriksdóttir
hagfræðingur
lágmarki, engin litarefni. náttúru-
leg bragðefni". Firmanafnið var
„Safi hf‘. ekkert heimilisfang. eng-
inn framleiðandi og er greinilegt
að um margföld lagabrot er að
ræða.
Rangar upplýsingar
I hlutafélagskránni fékk ég upp-
lýsingar um að fyrirtækið væri
skrásett á Selfossi og nafn fram-
kvæmdastjóra. Er þetta kona. e.t.v.
á hún annað starfsheiti. Ég spurði
hve mikill safi væri í umbúðunum.
Hún gat engu svarað en benti á
mann sem býr í sama húsi. Ég tal-
aði við manninn. Hann skýrði frá
því að hann hefði lagt málið fyrir
Hollustuvemdina og hún sam-
þykkt og ætlaði þá að leggja málið
fram í Noregi. Óljóst er hvað Nor-
egur hefur að gera með lög um
merkingar á íslandi. Upplýsingar
um safann fékk ég ekki. En upplýs-
ingar frá Hollustuverndinni benda
til að hann hafi aldrei lagt málið
fyrir hana. Undir engum kringum-
stæðum gæti HV samþvkkt
umbúðir án nafns innflvtjanda eða
og framleiðanda. án heimilisfangs
fvrirtækisins og rangar upplýsing-
ar um safann, innihald og hvað um
verðið? Þegar ég kevpti „Safa" var
verðið (án söluskatts þá) 17. kr.
fvrir 200 ml, þ.e.a.s. 85 kr. fyrir lít-
rann. Hreinn appelsínusafi kostaði
þá um 50 kr. lítrinn af ódýrum teg-
undum en aldrei svona mikið. En
það var ekki safi, heldur mest vatn.
Hvað greiddu neytendur þá fyrir
vatnið, umhúðir og nokkur auka-
efni?
Vatnið er ekki dýrt
Ég keypti þá einn pakka af
„Blöndu”. hreinum appelsínusafa.
einnig 200 ml. til samanburðar og
einnig á 17 kr. Ef gengið er út frá
þvi að 20% safa sé í „Safa" væri
það 17 kr. á lítra. Vatnið er ekki
dýrt á íslandi og reiknað hér sem
1. kr á lítra. 50 gr af sykri 4 kr. lík-
lega og 1 sítróna t.d. um 15 kr. Svo
kostaði grundvallarhráefni 17 kr.
+ 15 eða samtals 32 kr. Afgangur
53 kr. fvrir aukaefni og umbúðir.
Heldur mikið og ef í „Safa“ hafa
verið 20% af hreinum safa var ekki
nauðsynlegt að neita að gefa upp-
lýsingar. Fyrir hönd neytenda, en
ég er einn þeirra, vil ég biðja um
að merkingar á vörum séu réttar
en ekki rangar.
Eiríka A. Friðriksdóttir
„Þar sem ég er vön að athuga allar nýjar
vörur fann ég sérlega undarlega vöru í
fallegum, mjúkum álumbúðum sem í var
nokkur vökvi.“