Dagblaðið Vísir - DV - 10.03.1988, Blaðsíða 14

14
FIMMTUDAGUR 10. MARS 1988.
Frjálst.óháÖ dagblaö
ÚtgáfUfélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÖLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, SlMI 27022
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 700 kr.
Verð í lausasölu virka daga 65 kr. - Helgarblað 80 kr.
Hvorki váleg né brýn
Hvorki er aðild að Evrópubandalaginu íslendingum
eins váleg né eins brýn og stjórnmálamenn vilja vera
láta. Umræða þeirra um bandalagið er þó gagnleg og
mætti vera meiri, því að hún beinir athyglinni að fram-
tíð okkar í samfélagi og viðskiptum þjóða heims.
Viturlegast er að hafa svigrúm og eiga ýmissa kosta
völ. Við þurfum að efla markaði okkar í Japan og öðrum
nýríkum löndum á þeim slóðum, meðal annars með því
að opna þar viðskiptaskrifstofu, jafnvel sendiráð. Þar
er markaðurinn, sem stækkar hraðast nú um hríð.
Til að draga úr áhættu þurfum við að leggja jafna
áherzlu á þrjú auðug markaðssvæði, Norður-Ameríku,
þar sem Bandaríkin eru í þungamiðju, Vestur-Evrópu,
þar sem Evrópubandalagið er í þungamiðju, og Suðaust-
ur-Asíu, þar sem Japan er í þungamiðju.
Um þessar mundir er Evrópubandalagið okkur veiga-
mesta horn þríhyrningsins. Rúmur helmingur utan-
ríkisviðskipta okkar er við það. Engar horfur eru á
mikilli breytingu á hlutfalhnu á allra næstu árum. Hins
vegar er ýmissa veðra von, þegar líður á næsta áratug.
Vaxandi horfur eru á, að ríki Fríverzlunarsamtak-
anna renni eitt af öðru inn í Evrópubandalagið og
samtökin leysist smám saman upp. Alvarlegust fyrir
okkur verður aðild Norðmanna að bandalaginu, því að
þeir eru helzti keppinautur okkar í sölu fiskafurða.
Mikilvægt er að nota fjölþjóðavettvang, sem við höf-
um aðgang að, til að vinna að sem mestu frelsi í viðskipt-
um með sjávarfang. Þess vegna er rétt að hamra í
Norðurlandaráði og Fríverzlunarsamtökunum á Svíum
fyrir andstöðu þeirra, svo sem raunar hefur verið gert.
Þótt Fríverzlunarsamtökin séu komin á hrörnunar-
aldur, er mikilvægt, að þau geri frjálsa fiskverzlun að
stefnumáli, þvi að slíkar yfirlýsingar hafa töluvert for-
dæmisgildi. Reynslan sýnir, að unnt er að beita þeim í
viðræðum við aðra, til dæmis Evrópubandalagið.
Samningur okkar við bandalagið og tilheyrandi bók-
anir hafa reynzt okkur bærilega, þótt við viljum gjarna
aukið svigrúm fyrir saltfisk. Við eigum að leggja höfuð-
áherzlu á, að ekki sé hróflað við þessari hefð, nema til
að draga úr hindrunum í vegi fiskverzlunar.
Sem smáþjóð í heimsins ólgusjó er heppilegast fyrir
okkur að bindast sem minnst samtökum, sem kreQast
afsals á hluta fuhveldis, svo sem Evrópubandalagið ger-
ir. Okkur mun ganga betur sem fátækum herrum í eigin
landi en sem ríkum þrælum útlendra embættismanna.
Til þess að sigla shkan sjálfstæðissjó, þurfum við að
læra af öðrum smáþjóðum, sem hafa snúið smæðinni
sér í hag. Við þurfum th dæmis að skapa hér fríhöfn
fyrir vörur og þjónustu, einkum fjármagnsflutninga.
Og við þurfum að gera frímerkjaútgáfu að gróðalind.
Svisslendingar og Luxemborgarar hafa sýnt okkur,
að unnt er að hafa góðar tekjur af fjármagnsflutningum,
en þá þurfum við að hleypa inn erlendum bönkum og
sjóðum. San Marinómenn og Lichtensteinar hafa sýnt
okkur, að unnt er að gera póstþjónustu að guhnámu.
Ef þróunin þvingar okkur til aðildar að Evrópubanda-
laginu, þurfum við ekki að örvænta, þvi að öðrum
smáþjóðum hefúr vegnað vel í fangi þess. Við getum til'
dæmis komið í veg fýrir það, sem margir óttast, að út-
lendingar gleypi gulíkistuna okkar, sjávarútveginn.
Við sláum bara þjóðareign á fiskimiðin, hefjum upp-
boð á veiðileyfum og tryggjum okkur gegn þeim, er telja
sér trú um, að þeir geti keppt við okkur í fiskveiðum.
Jónas Kristjánsson
* wíftw -w£m «
Ferðaskrifstofa rikisins sem nefnd er til sögunnar í greininni.
Að selja ríkisfyriitæki
í stefnuskrá núverandi ríkis-
stjómar er ákvæöi um aö selja beri
ríkisfyrirtæki svo og hlutabréf í
atvinnurekstri. Það er í sjálfu sér
ekkert óeðlilegt við það að ríkis-
valdið skoði það hvort ekki sé á
hverjum tíma sá möguleiki fyrir
hendi að losa sig við rekstur fyrir-
tækja og þá í tvennum tilgangi.
Fyrirtæki - bæði í einkaeigu og í
eigu ríkis - geta verið á þann veg
að þau hreinlega beri sig ekki, svo
í annan stað, ef fjármagnsvöntun
eigenda er slík, þá er ekki óeðlilegt
að hugað sé að því að selja og fá
þar með fjármagn inn í annan
rekstur sem hlutaðeigandi starf-
rækja.
Blandað hagkerfi
Nú er öllum ljóst að hér á landi
búum við í þjóöfélagi þar sem
blandað hagkerfi hefur verið við
lýði. Atvinnureksturinn saman-
stendur af ríkis-, samvinnu- og
einkarekstri. Þetta hefur gefist vel
eins og afkoma þjóðarbúsins ber
með sér.
Öll umfjöllun um þessi mál er
samt sem áður afskaplega öfga-
kennd - og oft slitin úr tengslum
við raunveruleikann. Nærtækt
dæmi um þetta voru umræður á
Stöð 2 í fyrri viku. í þeim umræðu-
hópi voru m.a. tveir ungir menn.
Málfutningur þessara manna var á
þann veg að þar er um einfalt dæmi
að ræöa hvernig ekki á að fjalla um
málefnin - þ.e. á yfirvegaöan hátt
þar sem tekið er tillit til allra að-
stæðna sem fyrir hendi eru í
fyrirtækjarekstri í þjóðfélaginu.
í fáum orðum mátti skilja mál-
flutning fyrrgreindra manna á
þann veg að ríkisrekin fyrirtæki
ættu engan rétt á sér og því bæri
að selja þau í hendur einstaklinga
þar sem einstaklingsfrelsið og
markaðshyggjan nyti sín best.
Frjálshyggjan væri sem sagt þaðx
sem allan vanda leysti.
Því er verið að fjalla um þetta hér
að það vill alltof oft brenna við
þegar veigamikil mál eru tekin til
umfjöllunar að þá er eins og aldrei
sé hægt að ræða máhn án þess að
öfgamar séu ekki háværastar.
Að selja sölunnar vegna?
Það eru til í þjóðfélaginu fyrir-
tæki sem ríkið rekur sem hafa sýnt
og sannað að þau éru vel rekin og
skila hagnaði eins og t:d. Ferða-
skrifstofa ríkisins og Ríkisprent-
smiðjan Gutenberg. Það að selja
slík fyrirtæki - einungis sölunnar
vegna - er ekki skynsamleg ráð-
stöfun nema því aðeins að hægt sé
að færa rök fyrir því að einkaaðilar
geti betur. Til þess að koma fram
með rökstudda ályktun varðandi
þetta verða viðkomandi talsmenn
sölufyrirtækjanna að kynna sér
stöðu og umfang þeirra. Það er
ekki nóg aö fara fram með hávaða
KjaHarinn
Karvel Pálmason
alþingismaður
og látum, setja fram fullyrðingar á
borö viö þær að alhr sem vinna viö
fyrirtækin eigi að eiga þau því að
þá fái fólk best að njóta sín og sé
þar með orðiö virkt í sífellt meiri
sókn til aukins hagvaxtar.
Það er eins og frjálshyggjupostul-
arnir gangi út frá því sem gefnu
aö almenn þátttaka launþega í at-
vinnurekstri sé það töfraorð sem
allan vanda leysi. Setja síðan allt
þjóðfélagið á einn allsherjarmark-
að þar sem framboð og eftirspurn
ráði ferðinni. - En halda talsmenn
þessarar stefnu því virkilega fram
í reynd að þetta sé svona einfalt?
Að maðurinn sé svo einfaldur að
allri gerð aö honum nægi það th
lífsfylhngar að taka þátt 1 fyrir-
tækjarekstri og græða peninga
einvörðungu. Þeim er ekki ætlað
slíkt hér. Þeir vita miklu betur þó
málflutningur þeirra sé á þann veg
að draga megi þessar ályktanir af
honum.
Það sem mönnum er að verða
ljósara í æ ríkara mæli er það aö
úrræði t.a.m. sósíalismans og kap-
ítalismans duga ekki alfarið sem
allsherjarlausn á vandamálum
þjóðfélagsins. Hættan, sem þarna
liggur að baki, er að þessar stefnur
gera í raun ráð fyrir því að skipu-
leggja líf mannsins kringum
fiámagniö - en raunverulegt mark-
mið á að vera að skipuleggja
fiármagnið í kringum mannleg
verðmæti. - Það sem er í húfi er
ekki fiármagn heldur menning,
ekki lífsstíll heldur gæði.
Forstjórarnir ráði ferðinni
Svo að aftur sé vikið að áður-
nefndum umræðuþætti þá skal það
viðurkennt að það sem sagt var um
að stjórnmálamenn ættu ekki að
vera að vasast í fyrirtækjarestri
má th sanns vegar færa. Sérstak-
lega á þetta við um fyrirtæki sem
kölluð eru B-hluta stofnanir, þ.e.
fyrirtæki sem eru með sjálfstæðan
rekstur og með eigið tekjuöflun-
arfé.
í þessum fyrirtækjum ef vel gegn-
ur, eiga stjómmálamenn ekki að
vera með afskiptasemi - þar eiga
forstjórarnir að ráða ferðinni. Þeir
éru með þekkinguna varðandi
reksturinn og ef þeir hafa sýnt í
verki að fyrirtækin ganga vel, þá
eiga stjórnmálamenn - nánar ráð-
herrar - ekki að skipta sér af
shkum rekstri. Ef upp kemur sú
staða að ríkið eigi að losa sig við
rekstur þessara B-hluta fyrirtækja
á það að fara fram án mikillar aug-
lýsingamennsku að nú eigi að selja.
Hér kemur ýmislegt til. Það er t.a.
m. afskaplega óþæghegt að starfa í
fyrirtæki sem sett er á söluskrá hjá
ríkinu ef framkvæmdin varðandi
söluna tekur t.d. áratug. Slík fram-
kvæmd varðandi sölu á fyritæki
hefur miklar þrengingar í för með
sér - bæði- hvað varðar starfsfólk
og viðskiptavini. Slík umfiöllun í
langan tima er nánast skemmdar-
starfsemi á sérhverju fyrirtæki.
Óöryggi starfsfólks
Starfsfólk verður óöruggt og mik-
il vinna er lögð í það að sannfæra
viðskiptavini um það að sala muni
nú ekki fara fram alveg á næst-
unni. Allir þeir erfiðleikar sem upp
koma í þessu sambandi eru
sprottnir af vanhugsuðum aðgerð-
um stjórnmálamanna. Og þetta ber
að varast. Stjórnmálamenn verða
að gera sér grein fyrir því að þegar
þeir eru að tala um sölu á fyrirtækj-
um þá er starfandi innan vébanda
þeirra fólk. Þetta fólk á t.a.m. að fá
að vita fyrst af öllum ef breytingar
á högum þess eru frmundan. Það
eru dæmi þess að ekkert sé talað
við starfsfólkið og það nánast lesi
það í dagblöðunum hver framvinda
mála er. Hér er um tilhtsleysi
að ræða sem ekki á að eiga sér
stað.
Við svona aðstæður, óöryggis og
upplausnar, hefur starfsfólk í ríkis-
reknum fyrirtækjum mátt búa í
langan tíma.
Karvel Pálmason
„Allir þeir erfiðleikar sem upp koma í
þessu sambandi eru sprottnir af van-
hugsuðum aðgerðum stjórnmála-
manna.“