Dagblaðið Vísir - DV - 21.05.1988, Side 15

15
LAUGARDAGUR 21. MAÍ 1988.
Þegar maöur les mannkynssög-
una er sjaldnast sagt frá því hvern-
ig fólk hefur haft þaö. Viö lesum
hins vegar um það hverjir voru
kóngar og keisarar, hverjir sigruöu
stríöin og hvernig þjóðflokkar risu
og hnigu í völdum og heimsyfirráö-
um. Við vitum miklu meira um þaö
hvernig menn hafa dáiö heldur en
hvernig þeir lifðu. Það eru til ná-
kvæmar lýsingar á margvíslegum
dauödögum og dánarorsökum og
við vituni' nákvæmlega hvenær
kóngsættirnar létust og íslendinga-
sögurnar ganga eiginlega ekki út á
annað en aö upplýsa mann um
hetjudauða, dauöastundir, mann-
dráp og mannvíg. Sagan geymir
lokaorð sagnahetjanna og hvert
mannsbarn hér á landi veit hvaö
Snorri sagöi á banastundinni. Það
er sem sagt skilmerkilega skýrt frá
því hvernig sögupersónurnar hafa
það þegar þær deyja. En um hitt
vitum við minna, hvernig þær
höfðu þaö meðan þær liföu.
Sagnfræöingar hafa aldrei sagt
okkur frá því hvemig fólkiö lifði
án pillunnar, pensilínsins eða
plastumbúðanna eöa hvernig
mannkynið .hélt velli án magnyls
og megrunarlyfja. Þeir hafa ekki
sagt okkur frá sorgum og sjúk-
dómum og heldur ekki frá leikjum
og gleðskap nema við vitum að Róm-
veijar svölluðu sig frá völdunum.
Aldrei hefur maður séð stafkrók um
það, hvort nokkur maður hafi hlegið
eða grátið enda eru kóngsins fæðing-
ardagar og mægðir keisaranna sú
eina sagnfræði, sem grannskólanem-
endur þurfa að læra.
Já, hló nokkur maður í þá daga?
Hvenær fann mannkynið upp hlát-
urinn? Hefur það einhvem tímann
gerst fyrr í sögunni að ríkisstjórn
geti sér orð fyrir að láta hlæja að
sér? Hefur einhver annar komist
til valda en Davíð borgarstjóri fyrir
það hvað hann er sniðugur?
Hirðfíflin
Maður stendur á gati frammi
fyrir svona spumingum. Auðvitað
er kímnigáfan ekkert nútímafyrir-
bæri þótt aldrei hafi tekið því að
segja frá henni. Mætti þó segja
manni, að fyndnin og hláturinn
hafi verið eina vopnið sem sauð-
svartur almúginn hafi haft í alls-
leysi sínu og undirgefni. Sagnfræð-
in segir hins vegar ekki frá neinu
af þessu af því hláturinn vann eng-
ar orrastur, aðrar en þær sem háð-
ar voru á heimavelli og drápu eng-
an. Nema þá að menn hafi veriö
hengdir fyrir að hlæja að yfirboð-
urum sínum. Það gerist enn.
Reyndar voru hirðfífl höfð til
skemmtunar, þegar höfðingjarnir
voru að drepast úr leiðindum. En
hirðfifl voru hirðfifl og höfðu það
fyrir atvinnu. Þeirra skemmtun
var tilbúin og sviðsett og þótt ennþá
sé nóg til af hirðfíflum, þá er sú
fyndnin alltaf skemmtilegri og
raunverulegri, sem kemur af sjálfu
sér. Án þess aö borgaö sé fyrir
hana.
Þar að auki er oröið mikið álita-
mál hverjir séu í hlutverki hirð-
fíflanna. Áður skemmtu þau við
hirðina til að yfirstéttin gæti hlegið
að skrípalátum almúgans. Nú er
það almúginn sem hlær að hirð-
fíflunum í yfirstéttinni. Bandaríska
þjóðin veltist um af hlátri eftir
sögusagnirnar um að Reagan for-
seti láti stjórnast af stjörnuspám.
Frakkar fengu magakrampa af
hlátri þegar Chirac forsetafram-
bjóðandi reyndi að sigra í kosning-
unum um daginn, með því að kalla
ófrískan hryöjuverkakvenmann
heim úr útlegð og gera hann að
þjóðhetju. Forsetakosningar á ís-
landi eru að verða grín og tíð
stjórnarskipti á Ítalíu eru stærsta
gamanmálið þar í landi.
Veruleikinn er
brandari
Hér á landi eru stjórnmálamenn-
imir á góðri leið með að taka að
sér þetta hlutverk. Predika fast-
gengisstefnu meðan gengið fellur
og fellur. Tilkynna í dag að viðræð-
ur séu hafnar við verkalýðshreyf-
inguna. Tilkynna daginn eftir að
engar viðræður fari fram við
verkalýðshreyfinguna. Afgreiða
efnahagsráðstafanir með hrossa-
kaupum. Vita ekki að morgni hvort
stjórnin lifir að kveldi.
Og svo þegar fólkið í landinu tek-
ur sig til og kaupir gjaldeyrinn á
útsölu áður en en hann er hækkað-
ur, þykkjast ráðherrar og heimta
skýrslu yfir kaupenduma. Stein-
grímur segir að vísu að gjaldeyrir-
inn hafi rokið út, af því fólk sé ekki
eins vitlaust og menn hafi haldið.
En samt samþykkir hann með hin-
um ráðherrunum að fá lista yfir
þetta sama fólk, sem er ekki nógu
vitlaust til að láta plata sig! Það
þarf sem sagt aö koma höndum
yfir vitiboma íslendinga, af því
þeir eru til skaða fyrir efnahaginn
og stjórnarstefnuna!
Þetta er náttúrlega meiriháttar
grín og ekki annað hægt en hlæja
að endaleysunni. Hitt er annað, að
það er ekki víst að íslandssagan
greini frá þeim hláturgusuu og
ekki líklegt að nokkrum manni
stökkvi bros á vör, þegar atburðir
liðandi stundar verða skráðir á
spjöld sögunnar. En það er þá
vegna þess, að mannkynssagan
verður að vera alvörugefin. Hún
má ekki skopast að mikilmennun-
um, sem taka að sér að stjórna eða
halda að þau séu að stjórna. Og líka
vegna þess að auðvitað er öll enda-
leysa grátbrosleg, þegar hún er
framkvæmd í nafni alvörunnar.
Bihð er hins vegar stutt milli al-
vöru og skops og það er ennþá
styttra bilið milli skops og háðs.
Fínasta háðið er fyndnast. Það er í
rauninni óborganlegt, þegar hægt
er aö segja frá atburðunum eins og
þeir gerast, og allir taka því sem
gríni. Þegar veruleikinn er brand-
ari, einn samfelldur, bráðfyndinn
brandari. Óvart.
Hláturinn læknar
Nú eru læknavísindin búin að
uppgötva að hláturinn er besta
meðalið. Þar sem þeir eru komnir
lengst í vísindunum, fyrir vestan
haf að sjálfsögðu, eru menn teknir
á hláturkúrsa og hlátraterapíur og
einn fræðimaðurinn heldur því
fram að hundrað hlátrar á dag jafn-
gildi tíu mínútna skokki. Nú semja
læknarnir brandara fyrir sjúkling-
ana og leigja gamanmyndir Chapl-
ins og Marxbræðra og hengja slag-
orð á hvítu sloppana sína: aðvörun,
hláturinn getur haft slæm áhrif á
veikindi þín.
Þetta er auðvitað hin merkileg-
asta upgötvun, sem hugsanlega
getur þýtt það, að með því að liggja
í brandarabókum og gamanmynd-
um það sem eftir er ævinnar, auk-
ist lífslíkurnar til muna og tryggir
heilsuna fram í andlátið, ef maður
þá deyr á annað borð.
Mestu máli skiptir þó að meðan
við erum á lífi, er vísindalega sann-
að, að maður getur algjörlega losn-
að við streitu með þrem aöferðum.
í fyrsta lagi í slökun með íhugunar-
aðferðum. Einhvers konar jógaað-
ferðum eða innhverfri íhugun, sem
þeir hjá Flokki mannsins ku
stunda og hefur endað með forseta-
framboði. í öðru lagi er hægt að
taka þátt í hressilegum líkamsæf-
ingum og þurfti ekki vísindin til
að sanna mér það. Og í þriðja lagi
getur maður hlegið. Streitan hverf-
ur, spennan líöur hjá og hvers kon-
ar kvíði eða áhyggjur eru útilokað-
ar meðan maður hlær. Sem þýðir
þaö, að ef þér tekst að hlæja við-
stöðulaust frá morgni til kvölds,
komast engin vandamál að. Þetta
ættu þeir að reyna í ríkisstjórn-
inni. Hvers vegna hafa þeir ekki
hláturstundir og ráöa til sín brand-
arasmið, sem reitir af sér brandara
í sosum hálftíma dag hvern til að
losa stjórnina undan streitunni og
þjóðina undan spennunni, sem
hlýst af angistinni í svip þeirra,
þegar alvaran nær hápunkti?
Allt er þetta fróðlegt, þótt ekki sé
það nýstárlegt, enda hefur maður
hlegið af bestu list fram að þessu,
án þess að hafa hugmynd um lækn-
ingarmáttinn eða heilsubótina.
Þótt þeir hlæi fyrir vestan sam-
kvæmt vísindalegum læknisráð-
um, hafa menn hlegið hér upp á
íslandi af þeirri einfóldu ástæðu að
þeir heyra eitthvað fyndið. Og
menn hlæja líka að því sem ekki á
að vera fyndið. Steingrímur ætlaði
alls ekki að vera fyndinn þegar
hann fann það út að fólk væri ekki
eins vitlaust og þeir í ríkisstjórn-
inni höfðu haldið. Samt hló fólk,
af því Steingrímur hefur lag á því
að vera fyndinn án þess að meina
það. Það hlýtur að vera skýringin
á vinsældum Steingríms.
Það er hins vegar mikið rétt að
margur maðurinn hefur ekki feng-
ið kimnigáfu 1 vöggugjöf og skilur
ekki skopið í kringum sig. Sumir
hlæja alls ekki eða hlæja of seint
og svo era enn aðrir, sem hlæja
bara að eigin fyndni eða þá að þeir
hlæja að fyndni á kostnað annarra.
Sú fyndni er algengust á íslandi.
Ný söguskoðun
En svo talað sé í fullri alvöru, þá
er það gott að vísindin eru búin að
uppgötva hláturinn. Þá geta menn
hlegið með góðri samvisku, jafnvel
upp í opið geðið á viðmælendum
sínum og haft þaö sér til afsökunar
að þeir séu að hlæja í heilsubótar-
skyni. Það væri nú aldeilis munur
ef allir þeir sem ekki nenna að
trimma og ekki eru í Flokki manns-
ins, tækju nú þetta læknisráð al-
varlega og skipulegðu hundrað
hlátra á dag. Við getum byrjað á
því að hlæja upp úr eins manns
hljóði á morgnana þegar makinn
sefur yfir sig. Við getum hlegið að
einhverjum árekstrinum á leiðinni
i vinnuna, við getum hlegið að sam-
viskuseminni í vinnufélögunum og
við getum hlegið reglulega að ríkis-
stjórninni og ráðherrunum þegar
þeir taka sig hátíðlega. Síðast en
ekki síst getum við skrifað niöur
og safnað saman öllum þeim
bröndurum sem við heyrum á fórn-
um vegi og fyndnastir þykja um
þessar mundir. Eitt gott dæmi:
Sigga litla leiddi blindu systur sína
í sundlaugina, hjálpaði henni upp
á stökkpallinn og sagði: stökkva!
Og litla blinda systirin stökk og þá
skríkti Sigga af einskærri kæti: ha,
ha. ekkert vatn!
Þaö eru engin takmörk fyrir
kímnigáfunni og fyndninni og fólk
er ekki í neinum minnstu vand-
ræðum með að skemmta sér og
hlæja og brandararnir eru óþijót-
andi. Við erum svo heppinn að lifa
í bananalýðveldi sem tekur sig há-
tíðlega og við höfum stjórnmála-
menn sem gera allt sem í þeirra
valdi stendur til að láta fólki hða
vel. Og hvað gera þá axarsköftin
til eða endaleysumar eða gengis-
fellingamar, þegar ríkisstjórnin
gerir þetta allt með góðum hug og
vill að þjóðin geti hlegið að sér til
að framlengja lífdagana. Hláturinn
lengir lífið enda þótt hann fram-
lengi ekki endilega líf einnar ríkis-
stjórnar. En ef viö nú breytum
sagnfræðinni og látum sögima
greina frá því hversu mikiö kjós-
endur geta hlegið að ríkisstjórninni
og hvað hún hafi áorkað miklum
hlátri á ferli sínum, þá er aldrei að
vita nema þetta geti orðið vinsæl-
asta ríkisstjómin á spjöldum sög-
unnar. Eða eins og Steingrímur
segir: fólk er ekki eins vitlaust og
viö héldum.
Ellert B. Schram