Dagblaðið Vísir - DV - 15.10.1988, Blaðsíða 29

28
LAUGARDAGUR 15. OKTÓBER 1988.
LAUGARDAGUR 15. OKTÓBER 1988.
45
Tók ekki
forsetastólinn
upp í skuld
- segir Guðrún Helgadóttir, nýkjörinn forseti Sameinaðs Alþingis
„Sú skoðun mín er óbreytt að
mér finnst að ég hefði átt að
koma til greina þegar ráðherrar
Alþýðubandalagsins voru vald-
ir,“ segir Guðrún Helgadóttir,
nýkjörinn forseti Sameinaðs
AJþingis, fyrst íslenskra
kvenna. „Þegar ég segi þetta er
ég að tala um pólitík. Ég hef
þónokkra þekkingu á mennta-
og menningarmálum og það
heföi ekki skaðað Alþýðu-
bandalagiö að þaö hefði nú loks-
ins sett konu í ráðherrastól.
Við getum ekki horft fram hjá
því að Kvennalistinn hefur tek-
ið frá okkur fylgi, einmitt vegna
þess að gengið hefur verið fram
hjá konum í flokknum. Sjálf hef
ég ævinlega setið eftir þegar
skipað hefur verið í ábyrgðar-
stöður í flokknum á undanfórn-
um árum. Eorsetastarfið breyt-
ir engu þar um.“ Og Guðrún
neitar að hún hafi tekið forseta-
stólinn upp í skuld flokksins við
sig.
/
Hef karlana
hjá mér
Guðrún hefur komið sér fyrir
á skrifstofu forseta Sameinaðs
Alþingis í Alþingishúsinu
gamla við Austurvöll og er með
röð af málverkum af virðuleg-
um öldnum körlum fyrir aug-
unum. Þaö eru fyrirrennarar
hennar. Það er ef til vill vegna
þessara mynda sem hún talar
um forseta í karlkyni.
„Ég hef verið spurð hvort ég
ætli ekki að skipta um myndir
hér á veggjunum. Mér dettur
þaö aldeilis ekki í hug. Ég ætla
að hafa alla karlana hjá mér,“
segir Guðrún og brosir við
þungbúnum öldungunum.
„Ég ætla ekki að fara að
breyta hefðum þingsins. Ég er
íhaldssöm á fornar dyggðir
þangað til ég kem auga á nýjar
og betri.“
Guðrún er spurð hvort það sé
upphefð aö vera þingforseti og
hún verst ekki brosi þegar hún
hallar sér aftur í stólnum og
hugsar um upphefðina.
Og hún svarar spurningunni
um upphefðina sem reyndur
stjómmálamaður. „Mér flnnst
það upphefð'að vera alþingis-
maður,“ segir hún. „Éghef allt-
af veriö stolt af að vera kjörin
til þess starfa. Ég er líka hreyk-
in af því aö mér skuli vera trúað
fyrir þessu nýja starfi en ég finn
ekki til neinna líkamlega breyt-
inga.“
Sárabætur fyrir
ráðherrastól
AUt frá þvi Guðrún var orðuð
við embætti þingforseta hefur
hún neitað að hún fengi emb-
ættiö í sárabætur fyrir að verða
ekki ráðherra. „Og það var ekki
Alþýðubandalagið sem fór fram
á að fá þingforsetann heldur var
það hugmynd frá samstarfs-
flokkunum,“ ítrekar hún. „Þeg-
ar þaö lá fyrir að Alþýðubanda-
lagið gæti fengiö þetta starf þá
valdi þingflokkurinn mig.
Þatta er algerlega óháð deilu
minni við félaga mína um ráð-
herraembættið. Það þurfti ekk-
ert að gera til að hafa mig góða.
Ég var búin að lýsa því yfír aö
ég styddi stjórnina þótt ég væri
óánægð með ráðstöfun flokks-
ins á mönnum í ráðherraemb-
ætti. Ég var ekki með nein ólæti
og allar sögur um að ég hafl
skellt hér hurðum er ósatt með
öllu. Þaö hef ég aldrei gert,“
segir hún og hugsar sig um
stutta stund - „ekki í sambandi
við þetta mál. Það getur verið
að ég hafi gert það við önnur
tækifæri. Ég fór hljóð og prúð
heim til mín þegar ljóst var að
ég yrði ekki ráðherra."
Hefur gerst
áður
„Já, þetta hefur oft gerst áð-
ur. Við felldum Sjálfstæðis-
flokkinn úr meirihluta í borgar-
stjórn Reykjavíkur árið 1978,“
segir hún. „Ég var þá nýgræð-
ingur í pólitík en fékk það
ágæta verkefni að stjórna dag-
vistarmálum í borginni en allt
annað tóku aðrir að sér
Eftir velgengnina í borgar-
stjómarkosningunum var mér
falið að vera í fjórða sæti á lista
Alþýðubandalagsins viö alþing-
iskosningarnar árið eftir. Eg
tók þetta sæti í trausti þess að
það væri fjarstæða að ég kæm-
ist inn.
En það ólíklega gerðist að ég
fór inn og við stóðum frammi
fyrir því að mynda ríkisstjórn.
Þrír félagar mínir gerðust ráð-
herrar en ég sat hjá. Ég hef
stundum haft það að gaman-
málum við félaga mína að m.a.
fengum við heilbrigðis- og
tryggingaráðuney tið. ‘1
Var ekki spurð
„Ég var eini sérfrasoingurinn
í þingflokknum um þau mál eft-
ir að hafa unnið í tíu ár í Trygg-
ingastofnun ríkisins og kunni
það sem kunnað veröur um
tryggingamál og sjúkrahús-
kerfi. Eg heföi alls ekki haft
kjark til að taka við ráðherra-
dómi þá af innbyggðri varkárni
kvenna. En það sem mér fmnst
skondiö er að ég var aldrei
spurð.
Þá voru tveir félagar mínir
alveg nýkomnir inn á þing líka,
þeir Hjörleifur Guttormsson og
Svavar Gestsson, svo aö reynsl-
an var ekki látin ráða. Ég hefði
sagt nei en ég hefði viljað vera
spurð.
Fyrir þarnæstu kosningar fór
ég úr fjórða sætinu í þaö þriðja
í forvali hér í Reykjavík. Enn
var skipt verkum og ég get ekki
sagt að mér hafi verið fahn stór-
verkefni. Éghef bara puðað sem
sæmilega nýtilegur þingmaður
öll þessi ár.
Sú staða, sem hefur verið
hvað ánægjulegust í mínu póli-
tíska starfi, er vera mín í Norð-
urlandaráði. Ég tel mig hafa
unnið þar gott starf eins og aðr-
ir félagar mínir en vissulega hef
ég þurft að beijast fyrir að
halda þessari stöðu. Svo einfalt
er það. Kona á ótrúlega erfitt
uppdráttar í hópi karlmanna."
Barátta við
samflokks-
menn
„Með tilliti til þessarar sögu
þótti mér ekki verjandi að geng-
iö væri fram hjá mér einu sinni
enn. Ég held að hver einasti
maður í landinu hafi skihð það.
Það getur vel veriö að ein-
hverjir líti svo á aö það sé ein-
hver uppbót aö verða forseti
Sameinaðs Alþingis. Þegar það
kom til tals þótti mér það verð-
ugt verkefni og tók það að mér
með glöðu geði.
Það var líka mikill styrkur
hvað aörir flokkar voru já-
kvæðir gagnvart mér þótt vinir
mínir í Sjálfstæðisflokknum
sætu hjá við kosninguna. Ég
held þó að það hafi ekki verið
andstaða við mig heldur próf-
steinn á meirihluta ríkisstjórn-
arinnar í fyrstu kosningunni á
þingi.“
Þegar kemur að skýringunum
á því að Guörún hefur átt erfitt
uppdráttar í flokknum vill hún
fara hægt í sakirnar. „Allir
stjórnmálamenn í öllum stjórn-
málaflokkum verða aö standa á
sínu og halda sínum hlut,“ seg-
ir hún. „Á öllum vinnustöðum
reyna menn að vinna sig í álit
hjá húsbændum sínum. Stjórn-
málamaður verður að berjast
fyrir sæti sínu á fjögurra ára
fresti með því að vinna góð verk
og ekki síður verður hann að
stríða við sína eigin flokks-
menn.
Hans Hedtoft, sem var forsæt-
isráöherra Danmerkur, segir í
sjálfsævisögu sinni að helming-
urinn af tíma hans hafi farið í
að stríða við hans eigin flokks-
menn. Þetta er því alkunnugt
fyrirbæri. StjórnmáMn eru
mjög hart og miskunnarlaust
starf en ógurlega spennandi.
'í , > Z
■
.................:..............................
|i®tll
! / ;
í
wv,1' ; í
■ V ■

• ■ ■ ,'ÍK
_______________i
* *
sMi

1
1 IɧI
Guðrún Helgadóttir. „Ég ætla að hafa alla karlana hjá mér.“
DV-mynd GVA
Það skiptir líka verulegu máli
að ég er kona. Á því er enginn
vafi. Af hverju urðu ekki bestu
konur flokksins.ráðherrar? Ég
vil nefna konur eins og Öddu
Báru Sigfúsdóttur sem reyndar
var aldrei kjörin á þing. Það er
óskiljanlegt með öllu.
Ég vil líka nefna konur eins
og Svövu Jakobsdóttur og
Bjarnfríði Leósdóttur. Af
hverju urðu þessar konur ekki
forystukonur flokksins? Ég
ætla að láta þessari spurningu
ósvarað."
Kysi Ólaf
Ragnar
aftur á morgun
Guðrún erfir það ekki við Ólaf
Ragnar að hún varð ekki ráð-
herra í nýskipaðri stjóm. „Ólaf-
ur er dugandi forystumaður og
mikill vinnuþjarkur," segir
Guðrún snögg upp á lagið.
„Hann er staðráðinn í að vera
stjórnmálamaður. Hann hefur
svo sannarlega verið laminn
sundur og saman í flokknum
og tapað hvað eftir annað kosn-
ingu um þingsæti. En þaö sýnir
þrautseigju Ólafs og dugnað
hver staða hans er í flokknum
nú.
Það varð mikið uppgjör í Al-
þýðubandalaginu með kosn-
ingu Ólafs. Hann taldi rétt að
hafa fulltrúa beggja fylkinga í
ríkisstjórninni sem er skyn-
samlegt. Síðan þurfti að þjóna
landsbyggðinni og það vanda-
mál var látið bitna á konukind-
inni. Það hefði mér þó fundist
að þeir heföu getað leyst tveir
frekar en ég ein. Allt eru þetta
hæfir einstakMngar og eiga effir
aö verða dugandi ráðherrar. Ég
er ekki í vafa um það.
Ég hef löngu lýst því að ég var
ekki sammála þessari niður-
stöðu en þetta er búið og gert
og verður kannski lexía til þess
að slíkt endurtaki sig ekki. Ég
get ekki ímyndað mér að flokks-
félagar mínir um land aMt hefðu
litið á mig sem einhvern
Reykjavíkurþingmann. Ég held
að fólk úti um allt land hefði
alveg sætt sig við mig sem ráð-
herra landsbyggðarinnar, jafnt
sem Reykjavíkur.
Ég styð Ólaf Ragnar sem
formann flokksins en ég styð
hann ekki til hvers sem er. Ég
hef aldrei lofað því. Mér finnst
hæfni hans sem stjórnmála-
manns óumdeilanleg en hann
er eins og aðrar dauðlegar ver-
ur að hann þarf að eiga sér
verðuga andmælendur."
Ríkisstjómin
er eins og
fyrirburður
Guörún spáir stjóminni lang-
lífi. „Þessi ríkisstjórn er eins
konar fyrirburður,“ segir hún.
„Börn, sem fæðast fyrir tímann,
hafa oft reynst langlíf ef þau á
annað borð lifa. Þau hafa oft
orðiö aMra barna hraustust.
Sannleikurinn er sá að ríkis-
stjórnir með svona veikan
meirihluta eru oft ótrúlega líf-
seigar. Það þvingar þá sem
standa að stjórninni til að
standa saman í blíðu og stríðu.
Ég held að ríkisstjórnin geti átt
langa lífdaga ef menn láta ekki
stjórnast af karlmannlegum
hégóma og hafa vit til að vinna
saman. Hanaslaginn á að
stunda utan þingsala.
Auövitað er það áhætta fyrir
Alþýðubandalagið að fara í rík-
isstjórn sem er tilneydd að
frysta laun. Þar er um heilagan
samningsrétt að tefla. En ís-
lenskt efnahagsMf er komið á
þaö stig að samningsrétturinn
einn leysir ekki vanda fólks.
Öllum má vera ljóst að 2,5%
launahækkun kemur að Mtlu
gagni meðan verið er aö ræna
landsmenn með vaxtastefnunni
sem nú viðgengst.
Stjórnmál snúast um að setja
mál í forgangsröð. Það er alveg
eins mikið prinsipp að sjá til
þess að frjálshyggjuöflin, sem
stóðu fyrir þessum ósköpum,
stjórni ekki íslandi lengur. Ég
hika ekki við að segja að fyrir
þaö er fórnandi 2,5% kaup-
hækkun.
Hér er dæmi á boröinu hjá
mér. Maður greiddi í vikunni
af 300 þúsund króna láni sem
tekið var í apríl í vor. Hann
borgaði 71 þúsund krónur en
skuldin lækkaði um 14 þúsund.
Hvað á hann aö gera við 2,5%
launahækkun? Ég vil að við
ráðumst fyrst á þennan þjófnað
sem fram fer nú frá saklausu
fólki.“
Hef vonandi
skánað
„Ég held að ég hafi ekkert
breyst við að fara í pólitík,“ seg-
ir Guðrún þegar hún er spurð
hvort stjórnmálin hafi haft
mikM áhrif á hana. „Ég vona
þó að ég hafi eitthvað skánað
með aldrinum. Ég hef löngum
tekið þann kost að reyna að
vera ég sjálf og segja það sem
mér býr í bijósti.
Mér hefur stundum verið
hrósað fyrir hugrekki og hrein-
skfini. Eg komst að því mjög
ung að ég hafði óskaplega lélegt
minni og ef ég ætlaði að skrökva
að einhverjum þá gekk mér Mla
að muna hverju ég hafði
skrökvað í gær og hverju í
fyrradag. Ég kom því ævinlega
upp um mig.
Eg hef því alltaf haft þá reglu
í pólitíkinni að farsælast sé að
segja áMt sitt hreint út og hisp-
urslaust. Oft hefur komið í ljós
aö þetta er ekki svo vitlaust.
Hinar flóknu atburðarásir eru
ekki alltaf eins og þeir sem
bjuggu þær til geröu ráð fyrir.
Ég held að stjórnmál væru
mun betri ef menn hættu þess-
um leik. Ég held að eina leiðin
tM að vera nothæfur stjórn-
málamaður sé að nýta skyn-
semina sem guð gaf manni. Á
endanum er hún haldbest. Ég
trúi ekki á alls kyns leikjastarf-
semi og refskákir. Menn veðj-
uðu gjarnan á vitlausan hest
þegar upp er staðið."
Næsti leíkur
alltaf óþekktur
„Stjómmál eru þess eðlis að
oft þarf að taka mjög skjótar
ákvarðanir. Þá hafa menn ekk-
ert annað leiðarljós en eigin
s’kynsemi. Þetta er eins og skák
að því leyti að næsti leMtur er
aMtaf óþekktur. Þess vegna
verður að leika eins og hverjum
finnst best og skynsamlegast og
taka síðan afstöðu til mótleiks-
ins þegar hann er kominn.
Löngu flétturnar vilja rakna
upp í höndunum á þeim sem
bjuggu þær til.“
Stjórnmálin eru fjarri því að
vera það eina sem Guðrún hef-
ur tekið sér fyrir hendur. And-
stæðingar hennar í stjórnmál-
untim hafa sumir haft á orði að
hún ætti að einbeita sér að rit-
störfum. Guðrún er spurð hvort
'bækurnar séu frásagnir af eigin
Mfi: „Eru rithöfundar ekki alltaf
að skrifa um sjálfa sig?“ segir
hún. „Lífið er óreiöa og skipu-
lagslaust með öMu. Listin er að
koma skipulagi á óreiðuna.
Þannig verður skáldsaga aldrei
sönn en hún er tilraun til aö
koma skipulagi á óreiðuna sem
við eigum öll að baki, kannski
í því skyni að finna sér fótfestu
eða samastaö í tilverunni.“
Tvígift og
tvískilin
Guðrún er tvígift og tvískiMn
og fer varlega í að ræða einka-
mál sín. „Ég á tvö hjónabönd
að baki með tveimur góðum og
gáfuðum mönnum sem ég ber
mikla virðingu fyrir,“ segir hún
með hægð. „Þeir hafa kennt
mér meira en nokkrir aörir
menn. Ég á fjögur yndisleg
börn. Ég uni því harla vel við
mitt einkaMf.
Sambönd manna eru góð
meðan þau eru góð. Síðan geta
þau átt sín endimörk og þá er
að horfast í augu við það og
bregðast við því. Það er alltaf
sárt en ég held að við höfum öll
gert þetta vel og fallega. Það
Ðnnst mér mjög mikilvægt. Það
er þáttur í minni einkaheim-
speki að vera ekki aðeins fall-
ega með fólki heldur aö skMja
faMega við það líka. Það skiptir
ekki minna máM og ég vona að
það hafi tekist. Það sitja engin
sárindi eftir.
Ég hef reynt að láta engan
fara fátækari af mínum fundi
og ég ætla að vona að mér hafi
tekist það. Ég hef ákaflega hlýtt
og elskulegt samband viö menn
mína. Börnin mín eiga góða feð-
ur. Ég er ekki viss um að það
samband sé betra í mörgum
fjölskyldum þar sem fólk býr
samansagði Guðrún Helga-
dóttir.
-GK
♦