Dagblaðið Vísir - DV - 15.12.1988, Blaðsíða 17

FIMMTUDAGUR 15. DESEMBER 1988.
17
Er fasteignamatið enn óraunhæft?
Undanfarið hafa fjölmiðlar skýrt
frá 28% hækkun fasteignamats á
íbúðarhúsnæði á öllu landinu en
um 20% á öðrum fasteignum (at-
vinnuhúsnæði) og lóðum. Á sama
tímabili hefur byggingarvísitala
hækkað um 17,2%.
Afsakað er að hækkun síðasta árs
hefur verið vanmetin. Árið 1984 var
einnig talað um vanmat. Þægilegt
að geta leiðrétt slík vanmöt eftir á
og hækkað þar með skattbyrði aft-
urvirkt (löglegt?).
Áhl'if laganna frá 1976
Árið 1976 eru sett ný lög um Fast-
eígnamat ríkisins og er fasteigna-
matið nú metiö miðað viö markaðs-
verð á hverjum tima og jafnframt
er miðað við staðgreiðsluverð.
Raungildi fasteigna verður fljótt
þokukennt. Áöur var talið að bygg-
ingarvísitalan væri góð viðmiðun
til lengri tíma en nú er búið að
draga inn vaxtamál, skattamál,
verðbréfamarkað, lánskjaravísi-
tölu og alls kyns væntingar og sitt
sýnist hverjum þegar meta á mark-
aðsverð og ekki síður þegar reikna
á staðgreiðsluverð.
Auðvelt er að sjá að annaöhvort
er Fasteignamatið komið á villu-
braut eða útreikningar þess á stað-
greiðsluverði eru vitlausir, nema
bæði sé, sem er sennilegast. Staö-
greiðsluútreikningar eiga að fylgja
markaðskjörum. í lögunum 94/1976
stendur orðrétt í 18. grein. „Ákvæöi
skulu sett i reglugerð um aðferð
við útreikning á staðgreiðslu miðað
við mismunandi greiðslukjör við
kaup og sölu.“ Slík reglugerð hefur
aldrei verið til og því gengur Fast-
eignamatið nú lausbeislað með
sína útreikninga og kannanir.
Ber ríkisvaldið ábyrgð á
matinu?
Fyrir 30 árum var lagður hér á
stóreignaskattur. Margir vildu
greiða skattinn með fasteignum
sem þeir töldu ofmetnar. Ríkið
neitaði en Hæstiréttur dæmdi það
til þess að standa við sitt opinbera
mat. Þannig eignaðist ríkisvaldið
KjaUaiinn
Birgir G. Frímannsson
Þróun iasteignamats miðað við byggingarvísitölu.
Mat atvinnu- og íbúðarhúsnæðis
Byggingarvísitala 100
110
verkfræðingur
verð á 110 millj. kaupsamningi eða
74% fasteignamats. Var einhver að
„Eldri borgarar, sem enn búa í sínum
gömlu húsum 1 gamla bænum, fá oft
aukaglaðning vegna hærra lóðarverðs
sem þeir eiga oft erfitt með að greiða.“
víða hálfónýtt drasl sem það síðar
varð oft að fjarlægja á eigin kostn-
að. Nú telur ríkið sig ekki bera
ábyrgð á eigin mati. Mjólkurstöðin
í Reykjavík er keypt af mennta-
málaráðuneytinu á 110 milljónir,
sem er nánast fasteignamat 1. des.
1985, miðað við staðgreiðslu. Ekki
vill þó Sverrir borga það stað-
greiðsluverð þó svo gæti litiö út
sem greitt væri fasteignamatsverð.
Útborgun er engin, fyrsta árlega
greiðsla byrjar 1987 þótt yfirtaka
fari fram 1. júní 1986. Helmingur
greiðist á 10 árum, verðtryggður
með 3,5% vöxtum, og hinn helm-
ingurinn sagður greiðast á 7 árum
með sömu kjörum. Sérfræðingar
Sverris hafa vafalaust metiö þessa
eign og núvirt þessa eign sem sam-
kvæmt fyrrgreindum upplýsingum
gæti verið 81,5 millj. staðgreiðslu-
tala um hrun fasteignamats? ^
Fróðlegt væri að vita hvaða nú-
virði sérfræðingar Fasteignamats-
ins reikna í þessu tilfelli. Verði
þessi sala fordæmi sölu atvinnu-
húsnæöis hrynur matið.
Ef kaupendum tekst á næsta ári
að þrýsta enn neðar raunvirði at-
vinnuhúsnæðis hlýtur mat að
lækka, auk þess sem sú lækkun,
sem orðið hefur og Fasteignamatið
hefur ekki enn viðurkennt, hlýtur
að bætast við. Ef lækka verður
raungildi matsins næsta ár lækka
tekjur ríkissjóðs og sveitarfélaga
einnig að raungildi á sama tíma og
fjárþörf hins opinbera eykst jafnt
og þétt. Treystir því nokkur að hið
opinbera geti eða vilji draga saman
seglin? Samþykkir þá ekki Alþingi
einfaldlega hærri eignaskatta og
hærri fasteignagjöld næsta ár.
Mér flnnst myndin ekki trúverð-
ug sem raunhæft mat, fremur ósk-
hyggja um tekjutryggingu eða inn-
heimtu hins opinbera. Álíka trú-
verðug og spár Þjóðhagsstofnunar.
Hér er ábyrgðinni þó velt á fast-
eignaeigendur af bjartsýninni því
hið opinbera á forgangsveð í eign-
unum.
Einu sinni áttu menn vissa vörn
í því að fasteignamatið kom inn í
húsaleigulið framfærsluvísi-
tölunnar sem hækkaði i hlutfalli
við opinber gjöld af fasteignum. Nú
hefur þessu verið breytt, húsa-
leiguliöurinn hækkar aðeins í hlut-
falli við byggingarvísitölu. Fast-
eignamat íbúða, hátt yfir bygging-
arvísitölu, hækkar ekki lengur
framfærsluvísitölu. Hagur fjár-
málaráðuneytisins er nú eingöngu
sem hæst mat og mestar tekjur,
engar áhyggjur hér af hugsanlegri
hækkun framfærsluvísitölu.
Tvöfaldur skattur er fásinna
Fyrir þá fjölmörgu eigendur at-
vinnuhúsnæðis, sem nú stendur
hálftómt á Reykjavíkursvæðinu, og
það sem leigist er oft í mjög lágri
leigu sem greiðist illa, er lítið á
þessar eignir bætandi af sköttum.
Hærra fasteignamat og hugsanlega
tvöfaldur skattur á verslunar- og
skrifstofuhúsnæði er fásinna, sér-
lega hjá eldri borgurum sem oft
eiga eignirnar skuldlausar og
borga því fullan eignaskatt. Þessi
hús eru nú illseljanleg, útborgun
oft 30-40% og afgangur á 10 ára
skuldabréfum, oftast verðtryggð
meö lánskjaravísitölu og raun-
vöxtum Seðlabankans, nú 7,9% og
lækkandi.
Eldri borgarar, sem enn búa í sín-
um gömlu húsum í gamla bænum,
fá oft aukaglaðning vegna hærra
lóðarverðs sem þeir eiga oft erfitt
með að greiða.
Á meðfylgjandi mynd er sýnd
þróun fasteignamats miðað við
byggingarvísitölu. Erfiðleikaárin
1969, ’70 og ’71, þegar m.a. síldin
hvarf og dollarinn féll úr kr. 43 í
88, sjást greinilega.
Nýju lögin frá 1976 hafa einungis
aukið vitleysuna. Að atvinnuhús-
næði hafi stórhækkað á síðastliðnu
ári er endalaysa. Einu upplýsing-
arnar sem Fasteignamatið hefur
um kaup og sölu á árinu virðast
vera á nýju húsnæði sem hefur
verið selt á byggingarkostnaði,
sennilega á undirverði, því þegar
ný byggingarvísitala var gefm út
100 í júlí 1987 gleymdist víst ýmis-
legt úr gömlu vísitölunni.
Birgir G. Frímannsson
Stjórnmál á lágu plani
,,.. .enda lýðveldið stofnað með bráðabirgðastjórnarskrá sem að lang-
mestu leyti er danska stjórnarskráin sem Danakonungur færði okkur
Stjórnmálaumræða líðandi
stundar einkennist mest af því að
tíunda hver hafi gert mestu mistök-
in í íslensku efnahagslífi. Minna fer
fyrir lausnum á vandamálunum.
Þeir stjórnmálaflokkar, sem eiga
fulltrúa á Alþingi, eru sem sé í
kappi um vinsældir kjósenda með
því að níða hina niður og er nú
ekkert heilagt í þeim efnum. Talað
hefur verið um að kosningabárátta
fyrir nýafstaönar forsetakosningar
í Bandaríkjunum hafi einkennst af
skítkasti fremur en málefnaum-
ræðu. íslensk stjórnmál eru vissu-
lega komin niður á þetta lága plan.
Miðstýring frá Reykjavík
Stjómvaldsaðgerðir frá stofnun
lýðveldisins íslands hafa einkennst
af bráðabirgðalausnum, enda lýð-
veldið stofnað méð bráðabirgða-
stjórnarskrá sem að langmestu
leyti er danska stjórnarskráin sem
Danakonungur færði okkur árið
1874 og er því orðin 114 ára gömul.
Auðvitað eru grundvallarreglur í
þeirri stjórnarskrá sem enn eru í
fullu gildi. Á hinn bóginn eru
ákvæði eða öllu heldur skortur á
ákvæðum sem valdið hefur þvílíkri
byggðaröskun að hliðstæður er
einungis að finna í þriðja heimin-
um. Valda- og eignaupptaka frá
landsbyggö til höfuðborgarsvæðis-
ins er gífurleg og hefur kostað þjóð-
ina meira en margur gerir sér grein
fyrir, stjórnmálamenn kannski
síst.
Miðstýring frá Reykjavík er bæði
dýr og óhagkvæm, síðan tala fjöl-
Kjallariim
Hólmfríður Bjarnadóttir
varaformaður Þjóðarflokksins
miðlar um fjáraustur út á land.
Davíö Oddsson, borgarstjóri
Reykjavíkur, kom t.d. nýlega í sjón-
varp og talaði um hvað stjórnsýslu-
húsið á ísafirði væri dýrt. - Sjálf-
sagt er það alveg rétt en ég spyr:
Hvar var tekin ákvörðun um hönn-
un, stærð og fjármögnun þessa
húss? Auðvitað í Reykjavík eins og
allar sambærilegar ákvarðanir í
þessu landi.
Ef hins vegar fjármagniö er látið
stöðvast heima í byggðarlögunum,-
í staö þess að nú er það allt drifið
„suður” og síðan skámmtað aftur
út á land, væri örugglega farið með
það af meiri ráðdeild en nú er því
heimamenn á hverjum stað tækju
ákvarðanir og bæru ábyrgð á sín-
um gjörðum.
Ný stjórnarskrá?
Svo vikið sé að stjórnarskránni
þá var því heitið við lýöveldisstofn-
un að setja landinu hið fyrsta nýja
stjórnarskrá. Síðan eru liðin 44 ár
og harla lítið gerst. Að vísu hafa
verið gerðar nokkrar minniháttar
breytingar, nær einungis varðandi
skipan kosninga til Alþingis.
Þrátt fyrir það að stjórnarskrár-
nefnd Alþingis hafi starfað um tíma
með ærnum tilkostnaði hefur af-
raksturinn látið á sér standa og
raunar ekkert spurst til nefndar-
innar nú um skeiö. En starfandi
var á sama tíma önnur stjórnar-
árið 1874.“
skrárnefnd á vegum Samtaka um
jafnrétti milli landshluta. Minna
var um hana fjallað í fiölmiðlum
og engum fiármunum eytt vegna
hennar úr sameiginlegum sjóðum
landsmanna.
Eftir hana liggja þó drög að
stjórnarskrá sem fela í sér grund-
vallarbreytingar á stjórnskipan
landsins. Stefnuskrá Þjóðarflokks-
ins byggist á þeim hugmyndum.
í kosningabaráttunni fyrir síð-
ustu kosningar fundum við fram-
bjóöendur Þjóðarflokksins að okk-
ar hugmyndir eiga mjög mikinn
hljómgrunn meðal þjóðarinnar. Þó
svo aö fyrirgreiðsluflokkunum
tækist að lokka fólk til fylgis við
sig, sumpart meö því að taka upp
málflutning okkar.
Það hefur hins vegar minna borið
á að þeim stefnumálum væri fram-
fylgt. Þjóðarflokkurinn hefur ekki
breytt um stefnu. Hafi verið þörf
fyrir þá stefnu fyrir síðustu kosn-
ingar þá er nauðsyn núna.
Hólmfríður Bjarnadóttir
„Valda- og eignaupptaka frá lands-
byggö til höfuðborgarsvæðisins er gíf-
urleg og hefur kostað þjóðina meira en
margur gerir sér grein fyrir, stjórn-
málmenn kannski síst.“