Dagblaðið Vísir - DV - 15.04.1989, Blaðsíða 14

14
LAUGARDAGUR 15-. .APRÍL 1989.
QHP Frjálst.óháÖ dagblaö
Otgáfufélag: FRJALS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJANSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÚNSSON
Fréttastjóri: JÖNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PALL STEFANSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11,105 RVlK, FAX: (1)27079, SlMI (1)27022
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJALSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ARVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 900 kr.
Verð i lausasölu virka daga 85 kr. - Helgarblað 100 kr.
Húsnæðismál alþingis
Allir viðurkenna að húsnæðismál alþingis eru óvið-
unandi. Skrifstofur alþingismanna eru í mörgum húsum
og í þinghúsinu sjálfu er þröngt um set og léleg starfsað-
staða. Á undanfórnum árum hafa verið uppi hugmynd-
ir um nýja byggingu á vegum þingsins, sem yrði sam-
tengd gamla þinghúsinu við Kirkjustræti. Teikningar
hggja fyrir og alþingi hefur þegar greitt umtalsvert fé
til hönnunar og undirbúnings. Þessi nýja bygging hefur
verið þyrnir í augum margra sem bera hag gamla mið-
bæjarins fyrir brjósti. Hún yrði mikið klessuverk við
hliðina á látlausu þinghúsinu fyrir utan þann gífurlega
kostnað sem byggingin hefði í fór með sér. Miðað við
umræðumar undanfarna daga virðist sem alþingi hafi
lagt hugmyndir um þessa nýbyggingu til hhðar og er
það vel.
Nú hefur athyglin beinst að kaupum á Hótel Borg.
Sagt er að meirihluti þingmanna sé hlynntur þeim kaup-
um enda eru ýmis rök sem mæla með hagkvæmni þess
að alþingi fái inni í þessu gamla og fornfræga hóteh.
Sú lausn er aha vega ódýrari en nýbyggingin og kostar
minna rask og minni tíma heldur en umrótið og biðin
eftir bákninu við Kirkjustræti.
En ekki er aht sem sýnist. Borg„ ^áð hefur brugðist
hart við, svo og nokkrir þingmenn R^ykvíkinga sem
vara mjög við þessum kaupum. Helstu rök þeirra eru
þau að miðbæjarhfið þurfi á hóteh að halda og það sé
th skaða að breyta vinsælu kaffi- og veitingahúsi í skrif-
stofur á vegum hins opinbera. Bæjarbragurinn breytist
og stuðh enn og aftur að fábrotnara mannhfi í hjarta
borgarinnar.
Bent er á að margar skrifstofubyggingar standi þing-
inu til boða í næsta nágrenni og við Austurvöh. Sjálf
flytur borgin skrifstofur sínar í nýtt ráðhús innan
skamms og rýmir fyrir nýjum leigjendum eða eigendum
í Pósthússtrætinu. Póstur og sími, Oddfehowbyggingin
og skrifstofuhúsnæði á homi Pósthússtrætis og Austur-
strætis eru einnig fýsilegir kostir.
Hver borg, sem vill standa undir nafni, þarf á miðbæ
að halda sem laðar að, býður upp á þjónustu og iðar af
hfi og leik. Hótel Borg hefur um langan aldur verið vin-
sæh skemmtistaður, þar ér nú aðlaðandi kaffihús og
eina hótehð í hjarta borgarinnar. Það er eftirsjá ef þessi
klassíski staður breytist í skrifstofur og mötuneyti fyrir
eina stofnun og starfshð hennar.
Lengi vel var talað um að flytja alþingi til Þingvaha.
Sú hugmynd virðist úr sögunni enda er Alþingishúsið
við AusturvöU, í öUum sínum einfaldleika og takmörk-
unum, virðuleg og söguleg bygging sem gegnir sínu hlut-
verki. Þar á þingið að vera. Hvar alþingi hefur skrifstof-
ur sínar eða hvar alþingismenn hafa aðstöðu á milli
funda er algjört aukaatriði. Það er ástæðulaust að eyði-
leggja bæjarlífið og miðbæinn til að leysa það mál. Al-
þingi hefur búið við núverandi húsakost í langan tíma.
Það er ekki hundrað í hættunni þótt það ástand vari
um sinn, meðan lausn er fundin sem aUir geta verið
sáttir við.
Alþingismenn verða einnig að hafa í huga að Reykvík-
ingar og raunar þjóðin öU hefur sitt að segja um alþingi
og staðsetningu þess. Þingið hefur aðsetur í Reykjavík
og það ber að taka tillit til hagsmuna og viðhorfa borgar-
yfirvalda þegar raska á þeirri umgjörð sem myndast
hefur i hjarta borgarinnar. Nóg hefur miðbærinn sett
niður samt.
EUert B. Schram
Wojciech Jaruzelski flokksforingi greiðir atkvæði á pólska þinginu á föstudag í fyrri viku með löggildingu
niðurstaða af hringborðsumræðunum við Samstöðu.
Polverjar og Ungverjar
stefna að fjölflokkakerfi
Polverjar og Ungverjar eru hvorir
með sínum hætti að leggja út á
ókannaða stigu. Viðfangsefni
beggja þjóða er að fikra sig stig af
stigi frá valdeinokun eins flokks
og miðstýrðu hagkerfi eftir sov-
éskri fyrirmynd til fjölflokkakerfis
í stjómmálum og samkeppnishæfs
atvinnulífs á markaðsgrundvelli.
í Varsjá stigu Pólverjar úrslita-
skref á þessari braut í fyrri viku.
Þá komust fulltrúar stjómvalda og
stjómarandstöðu að samkomulagj
í hringborðsumræðum. Þar er
kveðið á um breytingar á stjómar-
fari og atvinnulífi sem hafa að
markmiði að þoka Póllandi út úr
sjálfheldu í stjómmálum og
ófremdarástandi í efnahagsmálum.
í Búdapest var á miðvikudag
haldinn fundur í miðstjóm komm-
únistaflokksins til að búa í haginn
fyrir viðræður við stjómarand-
stöðuna til undirbúnings stjóm-
kerfisbreytingum fyrir kosningar á
næsta ári. Karol Grosz flokksfor-
ingi lagði til á fundinum að allir
ellefu fulltrúar í æöstu valdastofn-
un flokksins, stjómmálanefnd mið-
stjómar, legðu niður umboð sitt á
þessum fundi og ný yrði kjörin. í
því kíöri féllu fjórir stjómmála-
nefndarmenn sem gerst höfðu
dragbítar á framkvæmd stefnunn-
ar um breytingar í frjálsræðisátt.
Kunnastur þeirra fjórmenninga
er Janos Berecz, flokksritari með
hugmyndafræðileg málefni á sinni
könnu. Hann hafði nýlega lagst
gegn nýrri skilgreiningu af flokks-
ins hálfu á uppreisninni í Búdapest
árið 1956. Vildi Berecz halda fast
við að þar hefði gagnbylting verið
á ferðinni en niðurstaða meirihlut-
ans varð að um hefði verið að ræða
alþýðuuppreisn gegn óþolandi
stjómarháttum.
Sovéskar hersveitir bældu niður
frelsisbaráttu Ungverja 1956. Nú-
orðið draga samstarfsmenn Woj-
ciech Jaruzelski hershöfðingja og
flokksleiðtoga í Póllandi ekki dul á
að hann hafi beitt sér fyrir setningu
herlaga 1981 og banni við starfi
frjálsu verkalýðssamtakanna Sam-
stöðu í því skyni fyrst og fremst að
afstýra yfirvofandi hemaöaríhlut-
un af hálfu Sovétstjómarinnar. Þar
með, segja þeir sem þessu halda
fram við vestræna fréttamenn, hélt
hann opnum möguleikanum til
breytinga við hagstæðari ytri skil-
yrði. Og þau skapar innbótastefna
Gorbatsjovs í Moskvu.
Czeslaw Kiszczak, hershöfðingi
og innanríkisráðherra, var fyrir
viðræðunefnd sfjómvalda í hring-
borðsumræðunum viö Lech Wa-
lesa Samstöðuieiðtoga og menn
hans. í lokaræðu við undirritunar-
athöfnina komst Kiszczak svo að
Erlend tíðindi
Magnús Torfi Ólafsson
orði að samkomulagið, sem náðist,
væri „þrungið af pólsku innihaldi
og formi.“ Þar er gert ráð fyrir að
starfsemi Samstöðu verði lögleg á
ný.
í júní verður kosið þing í tveim
deildum. Kosningar til löggjafar-
deildarinnar Sejm verða „árekstra-
lausar“, það er að segja sætum í
deildinni er skipt fyrirfram. Stjóm-
arandstaðan undir fomstu Sam-
stöðu fær 35% sæta í Sejm, Samein-
aði pólski verkamannaflokkurinn
(valdaflokkurinn) fær 38%, samtök
og flokkanefnur á bandi SPV fá
22% og kaþólskir sama marki
brenndir 5%.
Aftur á móti verður 100 manna
Öldungadeild kosin í frjálsum
kosningum. Eina skilyrðið fyrir
framboði er að safna 5000 meðmæl-
endum. Talið er að stjómarand-
staðan eigi visan meirihluta í Öld-
ungadeildinni. Lagasetning getur
ekki átt þar upptök sín en deildin
getur breytt lagafrumvörpum sem
koma frá Sejm eða fellt þau.
Þingið kýs valdamikinn forseta
sem talið er víst að verði Jaruzelski
hershöfðingi. Hann fær vald til að
tilnefna forsætisráðherra og víkja
honum frá, getur beitt neitunar-
valdi við lagasetningu og rofið þing
telji hann þaö bregðast hlutverki
sínu.
Jafnframt þessum breytingum á
skipan ríkisstjómar er gert ráð fyr-
ir stórauknum völdum og lýðræð-
islegu kjöri stjóma héraöa og sveit-
arfélaga. Létt verður hömlum af
ráðstöfunarrétti bænda á afurðum
búa sinna og bújörðum. Réttur
stjómarandstöðu tÚ blaðaútgáfu og
aðgangs að útvarpi og sjónvarpi er
tryggður. Kveðið er á um ráðstaf-
anir til að efla sjálfstæði dómstóla,
sér í lagi Hæstaréttar Póllands.
Gert er ráð fyrir tveggja ára stórá-
taki til að hemja umhverfismengun
sem orðin er skaðvænleg í stómm
hlutum Póllands.
I sérstökum viðræðum kaþólsku
kirkjunnar og fulltrúa ríkisstjóm-
arinnar varð samkomulag um
lagasetningu til að lögfesta stöðu
kirkjunnar í pólsku þjóðfélagi. Að
því búnu er gert ráð fyrir að komið
verði á stjómmálasambandi milli
Vatíkansins og Póllands.
Svo mætti lengi telja einstakar
umbótaáætlanir sem um samdist
við hringborðið í Varsjá en í heild
miðar samkomulagið að alhliða
átaki til að bjarga pólsku þjóðinni
úr kröggum sem þegar hafa bakað
miklum fjölda volæði og vonleysi.
Erlendar skuldir nema 39 milljörð-
um Bandaríkjadollara og Samstaða
og stjómvöld ætla aö leggjast á eitt
að fá vestræna lánardrottna til
stuðnings við framkvæmd endur-
reisnaráætlunar pólsks atvinnu-
lífs.
Ungverjar riðu á vaðið í Austur-
Evrópu um fráhvarf frá miðstýrðu
hagkerfi. Nú hefur meirihluti í for-
ustu valdaflokksins þar eins og í
Póllandi komist að þeirri niður-
stöðu að forsenda úrræða við
stöðnun og erfiðleikum sé að efla
pólitískt frjálsræði með fjölflokka-
kerfi.
Fyrir þingkosningar að ári á að
setja nýja stjómarskrá. Þar verða
afnumin ákvæði um sérstakt hlut-
verk kommúnistaflokksins, greinir
ríkisvaldsins á að skilja sundur,
stjómlagadómstóli verður komið á
stofn, gert ráð fyrir þjóðaratkvæða-
greiðslum, tryggt tjáningarfrelsi og
frjáls aðgangur að fjölmiölum. Við-
ræður stjómvalda og nýstofnaðra
stjómarandstöðuflokka um þessi
efni em á döfinni.
í viðtali við International Herald
Tribune skýrir Imre Pozsgay úr
stjómmálanefnd kommúnista-
flokksins svo frá að hann telji að
lýðræðislegir stjómarhættir verði
komnir á að fullu í Ungverjalandi
um miðjan næsta áratug, í
næstnæstu þingkosningum. Pozs-
gay er kunnur að því aö hafa for-
göngu fyrir róttækum umbótasinn-
um í flokksforustunni.
Meinið er, segir hann, að í Ung-
verjalandi er ekki við lýði raun-
verulegt hagkerfi heldur „hálfhag-
kerfi, þar sem sfjómmál éta upp
athafnasemi og atorku í atvinnulíf-
inu. Við verðum að reisa við sjálf-
stæði landsmanna, gera þá eigend-
ur með bættum eignarhaldsregl-
um. Ella verða réttindin, sem nýja
stjómarskráin okkar veitir, innan-
tóm.“
Von Pozsgay og skoðanasystkina
hans er að brátt skapist skilyrði
fyrir þátttöku Ungveijalands í Evr-
ópustofnunum þegar fjölræðið er
orðið slíkt „að Vestur-Evrópa vill
hafa Ungverjaland með“.