Dagblaðið Vísir - DV - 30.10.1989, Blaðsíða 39

MÁ|rob;ÁfeuR^q.'ÓKTÓ^á;iW9!
Fréttir
—j .. — ■ ...' ......... ........■■■■ .......—— ■■■■■■
Alyktun fagmanna vegna nauðgunarmála:
„Konur eiga að fá skoðun
þótt kæra liggi ekki fyrir“
Fagmenn telja breytingu nauösynlega í heilbrigðiskerfinu vegna nauðgunar-
mála. DV-mynd GVA
Umræðuhópur fagmanna sem
fjalla um nauðgunarmál leggur
áherslu á að breytingartillaga verði
lögð fram á þingi um 22. kafla al-
mennra hegningarlaga inn nauðgun.
Lögð er sérstök áhersla á að þegar
kona kemur á slysadeild og óskar
eftir skoðun vegna nauðgunar verði
tafarlaust kallaður til kvensjúk-
dómalæknir - hvort sem konan ætlar
að kæra eða ekki. Skal það gert í Ijósi
þess að læknisrannsókn sé nauðsyn-
leg strax og að konur séu ekki alitaf
í nægilega andlegu jafnvægi til að
taka ákvörðun mn hvort þær . ætla
að kæra.
„í dag er enginn staður sem ein-
staklingar geta leitað til um kvöld
og helgar annar en slysavarðstofa,
ef ekki er beinlínis um sakamál eða
kæru að ræða,“ sagði Amar Hauks-
son, sérfræðingur í kvensjúkdómum
og fæðingarhjálp, í samtali við DV.
„Þess vegna er bráðnauðsynlegt að
setja á fót sérstaka móttöku sem
hægt er að leita til vegna kynferðis-
legs ofbeldis. Þetta telja þeir nauð-
synlegt sem hafa unnið að þessum
málum í gegnum árin og nauðgunar-
málanefnd leggur til í sínum tillög-
um,“ sagði Amar.
Ályktun hópsins var gerð að lokn-
um umræðum sem hafa staðiö yfir
síðastiiðna tvo mánuði í Háskóla ís-
lands. Umræðunum var komið af
stað í kjölfar nýlegrar skýrslu nauðg-
unarmálanefndar. Þátttakendur
vom lögreglumenn, félagsfræðingar,
rannsóknarlögreglumenn, sálfræð-
ingar, læknar, lögreglufulltrúar og
áhugamenn um þennan málaflokk.
Ráðgjafahópur um nauðgunarmál og
samtök um kvennaathvarf stóðu að
umræðimum og var markmiðið að
stiUa saman strengi þessara faghópa
sem vinna með nauðguiiarmál.
Þórir Steingrímsson rannsóknar-
lögreglumaður sagði 1 samtah við DV
að á vissum stöðum í heilbrigðis-
kerfinu væri óþörf tregða sem tor-
veldaöi rannsókn nauðgunarmála.
„Kona sem kemur á slysavarðstofu
í dag fær ekki sérfræðilega læknis-
skoðim vegna nauðgimar nema með
milligöngu lögreglu. Þessu verður að
breyta. í dag eru ekki aðstæður fyrir
sérfræðinga til að skoða konur með
þessum hætti nema að kæra hafi
verið lögð fram. Kvensjúkdómafræð-
ingur, sem hefur sérkunnáttu í rétt-
arfarslæknisfræði, verður að geta
gripið inn í strax án þess að það vefj-
ist fyrir í kerfinu,“ sagði Þórir.
í ályktun hópsins segir „að kæra
til lögreglu skuh ekki vera forsenda
til öflimar rannsóknargagna og
geymslu þeirra heldur skuh shk
rannsókn fara fram tafarlaust, eins
og um annan meiri háttar líkamsá-
verka sé að ræða“. Einnig segir í
ályktuninni að til að vinna gegn
nauðgun skuli konum kennt að þær
eru sterkari en þær telja sig vera og
gert auðveldara fyrir með að kæra.
Auk þess er bent á ýmsa þætti sem
þarf að efla í þjóðfélaginu, s.s.
fræðslu, samskipti og forvamarstarf
á ýmsum stigum samfélagsins.
-ÓTT
Merming
Hetjuljóð skáldsins
Leikfélag Reykjavikur sýnir i Borgarleikhúsi:
HÖLL SUMARLANDSINS
Höfundur: Halldór Laxness
Leikgerð: Kjartan Ragnarsson
Leikstjórn: Stefán Baldursson
Leikmynd: Steinþór Sigurösson
Búningar: Guðrún Sigriður Haraldsdóttir
Lýsing: Lárus Björnsson
Sönglög: Jón Ásgeirsson
önnur tónlist og tónlistarstjórn: Jóhann G. Jó-
hannsson
„Mér fanst að úr því ég hefði skrifað hetju-
Ijóð bæði soðningarinnar og sauðskepnunn-
ar þá yrði ég líka að skrifa hetjuljóð skálds-
ins, ekki einhvers sérstaks stórskálds með
heimilisfáng og síma í bókmenntasögunni,
né skálds sem betur hefði ort en önnur skáld,
heldur þess skálds, sem var og er og verður
á íslandi og í öllum heiminum."
Þessi litla grein er upphaf kafla úr Skálda-
tima Halldórs Laxness, sem birtur er í leik-
skrá með Höll sumarlandsins. Ólafur Kára-
son Ljósvíkingur er þetta skáld. Hann er
umkomulaus og smáður, píslarvottur með
barnshjarta, sem þarf að þola iha meðferð,
háð og spott hvar sem hann fer.
En hann á sér athvarf í fegurð himinsins
og ein htil kompa, sem hann párar kvæðin
sín í, er honum meira virði en allt annað
forgengilegt dót.
Höh sumarlandsins er leikin á stóra svið-
inu í Borgarleikhúsinu, beint framhald Ljóss
heimsins sem frumsýnt var fyrr í vikunni á
litla sviðinu.
Kjartan Ragnarsson samdi leikgerðir
beggja verkanna upp úr tveimur fyrstu bók-
um Heimsljóss. Á litla sviðinu var valin
djarfleg leið, hlaðin af vísunum og táknum,
th túlkunar á æskuárum skáldsins, og tókst
með miklum ágætum.
Á stóra sviðinu er Höh sumarlandsins færð
í leikbúning undir stjórn Stefáns Baldurs-
sonar. Þar er að ýmsu leyti farin hefðbundn-
ari leið, texti þessa hluta skáldverksins ligg-
ur vel við úrvinnslu og persónuflóran er
makalaus.
Kjartan nýtir texta bókarinnar vel og er
víða ágætur hraði í sýningunni, þó að sjálf-
sagt heföi mátt stytta hana eitthvað og þétta
þar sem teygist um of á lopanum.
Verkin tvö eru alveg sjálfstæð og hvort um
sig stendur vel fyrir sínu. Hins vegar er
ástæða til að hvetja aha til þess að sjá báðar
sýningamar, sem eru eins og tvær hhðar á
sama peningi, óijúfanlega tengdar en gjöró-
hkar að ytra formi og uppbýggingu.
í Höh sumarlandsins fer fram sögu Ólafs
Kárasonar þar sem skihð var við hann í Ljósi
heimsins. Stökkbreyting hefur orðið á hög-
um hans þó að vandséð sé hvort sú breyting
Atriði úr leikritinu Höll sumarlandsins sem Leikfélag Reykjavíkur sýnir í Borgarleikhúsi.
sé mikið til batnaðar. Hann, sem var áður
karlægur á baðstofuloftinu á Fæti undir Fót-
arfæti, hefur hlotið yfirnáttúrlega lækningu
og er laus úr klóm kvalara sinna. En í stað-
inn er hann nú kominn upp á náð og mis-
kunn íbúa Sviðinsvíkur.
Þorpsbragurinn er með eindæmum lág-
kúrulegur, náungakærleikur nánast óþekkt
fyrirbrigði og fáir- sem taka máh skáldsins.
Yktar persónur og atvik skerpa andstæður
og þarna stíga fram á sjónarsviðið margir
þekktir karakterar úr bókinni.
Stefán Baldursson leikstjóri hefur alla víð-
áttu stóra sviðsins undir, sviðsmyndin er
opin og plássið nýtt fyrir hreyfingu og hraða.
Steinþór Sigurðsson gerir leikmyndina og
notar ýmsa möguleika, sem gefast í nýja
húsinu, á skemmtilegan og frumlegan hátt
og ekkert skortir í ljósabúnaði, sem Lárus
Björnsson stjórnar.
Fullkominn tæknibúnaður freistar þó um
of og stundum var skotið yfir markið þar sem
einfaldar lausnir hefðu farið betur. Það virk-
aði t.d. hálíklaufalega þegar verið var að hífa
orgehð upp og niður, hringsviðið var óþarf-
lega mikið keyrt og skipskoman var mis-
heppnuð enda flissuðu áhorfendur þegar
gríöarlegt stefnið birtist aht í einu á sviðinu.
Sífelld hlaup og stökk alveg upp úr þurru
voru líka fremur í samræmi við gleði yfir
öhu þessu mikla plássi heldur en að þau
kæmu beinlínis leiknum við.
Heildarblærinn á þessu mikla verki skap-
ast þó fyrst og fremst af persónunum og ber
Leiklist
Auður Eydal
þar hæst Ólaf sjálfan, leikinn af Þór H. Túh-
níus. Hann hefur prýðhegt útlit í hlutverkið
en mér fannst vanta á harmræna dýpt í túlk-
uninni. Hann lýsir hins vegar ágætlega
barnslegri trúgirni, hrifnæmi og ráöleysi
skáldsins. Þór túlkaði líka vel bágborið lík-
amlegt ástand Ólafs, sem hefur htið að gera
í grjótburð, svo vesall sem hann er. Textinn
er mikill og krefst nákvæmni í flutningi og
þar má engu orði halla.
Edda Heiðrún Backman leikur Vegmeyju.
Leikur hennar er blæbrigðaríkur og ferskur
en dálítið yfirkeyrður á stundum. Engu að
síður er þetta í hehdina einkar nærfæmisleg
og sannferðug mynd. Edda túlkaði bæði gleði
hennar og kvíða af innileik. Þau Ólafur eru
fórnarlömb fátæktar og ranglætis og saman
áttu þau Þór einkar falleg atriði.
Önnur kona, sem hefur afgerandi áhrif í
lífi Ólafs á þessum tíma, er skáldkonan
Hólmfríður á loftinu. Guörún Ásmundsdóttir
var hreinasta perla í hlutverkinu og hóf
þessa persónu upp í æðra veldi. Ég hefði
gjarna vhjað sjá marga fleiri ná þessu plani
í túlkun sinni.
Ekki þar fyrir. Margir gerðu prýðhega og
göldruðu fram persónur af síðum bókarinn-
ar. Þorsteinn Gunnarsson virtist ekki finna
alveg réttan tón til að byija með, leikur hans
var of farsakenndur, en smám saman þéttust
tök hans á persónunni og þá var líka Pétur
þríhross lifandi kominn á sviðið, hlægilegur
og hættulegur í senn.
Kumpánar hans eru leiknir af Theódór
Júlíussyni (maður Hólmfríðar) og Pétri Ein-
arssyni (Júel J. Júel) og þræddu báðir túlkun
sem var réttum megin við strikið þó að báð-
ar þessar persónur bjóði upp á ennþá meiri
skopgervingu.
Ég felldi mig ekki við vissa tilhneigingu til
að yfirdrífa, bæði í átt að farsa og einnig í
afkáraskap. Meðferð vesahnga eins og Hóls-
búðardísu ætti fremur að vekja hroh og
meðaumkun meö þeim sem svo ih örlög
hljóta heldur en hálfgerðan hlátur. Einhvern
veginn tókust tengingar ekki og innkomur
hennar voru stundum eins og út í hött, henni
skaut upp og svo var hún jafnskjótt horfin.
Miðilsfundurinn var dæmi um alltof yfir-
drifinn stíl sem hvorki var fyndinn né sann-
færandi. Sigrún Edda Björnsdóttir galt
reyndar fyrir þetta sama í allri túlkun sinni
á Þórunni í Kömbum þó að einkum keyrði
um þverbak á andafundinum.
Það má segja að persónur eins og oddvitinn
(Jón Hjartarson), séra Brandur (Gish Hall-
dórsson) og faöir Vegmeyjar (Jón Sigur-
björnsson) hafi stokkið alskapaðar fram á
sviðinu. Þær Valgerður Dan, Ása Hhn Svav-
arsdóttir og Inga Hhdur Haraldsdóttir héldu
hka kórrétt á spilunum. Þær lögðu til einkar
vel unnar smámyndir hver á sinn hátt og
Kristján Franklín Magnús túlkaði Örn Úlfar
’skýrt og þekkilega. Hins vegar fannst mér
leikmáti Þrastar Leós Gunnarssonar í hlut-
verki Eilífðardaða of yfirdrifinn.
Guðrún Sigríður Haraldsdóttir hannar
búninga. Leiksvið Hahdórs Laxness er miklu
stærra en eitt íslenskt smáþorp og meðal
annars þess vegna er ekki ástæða til þess að
amast eins við klæðnaði og búningum sem
ekki voru alltaf í samræmi við það sem gerð-
ist á sögutímanum í íslenskum þorpum og
sveitum. Kórrétt eftiröpun er greinilega ekki
það sem sóst er eftir við hönnun þeirra held-
ur að ná fram áherslum og undirstrika lag-
skiptingu þjóðfélagsins.
Höh sumarlandsins er afskaplega einlæg
sýning og nær vel til áhorfenda. Lög Jóns
Ásgeirssonar voru í hinum rétta anda og
flutningur yfirleitt ágætur.
Þá er miklum áfanga náð og sannarlega
hægt að „rölta af sér ólund“ með því að
bregða sér í Borgarleikhús og njóta þar
kvöldstunda með Leikfélaginu og Laxness.
-AE