Dagblaðið Vísir - DV - 18.05.1991, Page 12

MARGARET
DRABBLE
AtÍTHOK OF THE RADIANT WAY
A Natural
•fú-r coHfkteia ,
í»ml HurvtrUomly
iaomplirfifd \
ÍMTH' ntnvl
- Ixttuitta HrvU'ir
Erlend bóksjá
Fyrsta stjömu-
bjarta nóttin
ímyndiö ykkur jörö sem hefur
margar sólir þannig aö einhver
þeirra er alltaf á lofti. í slíkum
heimi eilífs dags er nótt óþekkt
fyrirbrigði.
Hvemig myndi íbúum þessarar
jaröar veröa viö ef örlögin hö-
guðu því svo að á ríflega tvö þús-
und ára fresti yröi um skeið sól-
myrkri þannig aö aldimmt væri
og stjörnubjartur næturhiminn
blasti viö í fyrsta sinn?
Isaac Asimov birti árið 1941
smásögu um þetta efni, Nightfall,
og hefur hún af flestum verið tal-
in besta vísindasmásaga allra
tíma. Nú, hálfri öld síðar, hefur
Asimov lagt í púkk meö Robert
Silverberg og samið skáldsögu
um sama efni. Hér er því lýst
þegar nóttin kemur og tryllir íbú-
ana og síðan tilraunum þeirra
sem eftir lifa til aö byggja þjóð-
félagið upp á nýjan leik.
Hugmyndin er auðvitað
bráðsnjöll og útfærslan með
ágætum. Sagan er spennandi og
læsileg og frásögnin sannferðug.
NIGHTFALL.
Höfundar. I. Aslmov & R. Silverberg.
Pan Books, 1991.
Vinkonur á ný-
liðmim áratug
Fyrir nokkrum árum sendi
Margaret Drabble frá sér skáld-
söguna The Radiant Way. Þar
sagði frá lífsbaráttu og viðhorfum
þriggja kvenna, Liz, Abx og Est-
her, við upphaf áttunda áratugar-
ins. Þær höfðu kynnst í háskólan-
um í Cambridge meira en áratug
áður og tengst vináttuböndum. A
skólaárunum gerðu þær sér
væntingar sem erfitt reyndist að
uppfylla á galeiöu hversdagsins.
Nú hefur Drabble litið inn til
þeirra vinkvennanna nokkrum
árum síðar, það er 1987. Margt
hefur breyst í högum þeirra og
áhugamálum, ekki síst hjá Alix
sem hefur fengiö slíkan áhuga á
fangelsuðum fjöldamorðingja að
hún heimsækir hann reglulega.
Þetta sérstæða áhugamál AIix
veldur nokkrum sköpum í lífl
hennar og er vinum hennar bæði
umhugsunar- og áhyggjuefni.
Sem í fyrri sögunni gefur
Drabble hér margslungna og
stundum gamansama mynd af
breskum þjóðfélagsveruleika á
nýliðnum áratug.
A NATURAL CURIOSITY.
Höfundur: Margaret Drabble.
Penguin Books, 1990.
DV
Nauðgarinn á
læknastofunni
Læknirinn, John Story, var um ára-
tuga skeið einn af máttarstólpum
samfélagsins í þorpinu Lovell í Wy-
omingríki í Bandaríkjunum.
Hann kom til þessa 2500 manna
bæjar, þar sem mormónar eru í
meirihluta, sem ungur læknir og
stundaði konur og karla, börn og
gamalmenni, á læknastofu sinni í
nærri þrjá áratugi. Hann fékk telpur
til skoðunar þegar á skólaaldri og
þær komu síðan til hans reglulega
eftir því sem árin liðu og fengu „sér-
fræðilega" meðferð. Bæjarbúar
treystu honum eins og læknum ein-
um er treyst af þeim sem hafa enga
læknisfræðilega þekkingu.
Samtímis var hann einn af trúar-
leiðtogum staðarins sem forystu-
maður sértrúarsafnaðar nokkurra
hvítasunnumanna. Öfgakenndar
skoðanir hans á mönnum og málefn-
um féllu vel í kramið í íhaldssömu
samfélagi eins og Lovell þar sem
jafnvel Ronald Reagan var af sumum
talinn hættulegur vinstrimaöur.
Vantrú
Með þetta í huga er ef til vill ekki
að furða þótt margir áhrifamenn í
Lovell ættu erfltt með að ímynda sér
að eitthvað meira en lítið væri at-
hugavert við framferði læknisins
gagnvart mörgum kvensjúkling-
anna, einkum þó þeim sem voru
mormónatrúar, hvað þá að þeir vildu
trúa því að hann hefði í skjóli að-
stöðu sinnar sem læknir áreitt fjölda
kvenna kynferðislega og haft kyn-
mök við margar þeirra árum saman
á meðan hann þóttist vera að rann-
saka þær. John Story var einfald-
lega, að þeirra áliti, hafinn yfir grun-
semdir um þess háttar framferði.
Lengi vel neituðu konurnar sjálfar
að trúa því sem gerðist á læknastof-
unni, hvað þá að tala um það við
kynsystur sínar eða maka. En þegar
þrjár mæðgur áttuðu sig loks á því
að læknirinn hafði notað síendur-
teknar undirlífsskoöanir á þeim á
læknastofunni til að hafa við þær
kynmök hófst málarekstur sem
skipti bæjarbúum snarlega í tvo hat-
ursfulla hópa. Að lokum var læknir-
"A HORRIFYINGLY GRIPPING STORY...
APAGE-TURNER...
' S OLSEN IS A MASTER OF THE TRUE CRIME BOOK"
—Jonathan Kellefman, author of_______________
inn settur á bak við lás og slá fyrir
endurteknar nauðganir.
Jack Olsen hefur samið margar
bækur um glæpi í Bandaríkjunum
og kann því til þeirra verka. Hann
hefur kannað öll gögn þessa óvenju-
lega máls og rætt ítarlega við helstu
málsaðila. Hann rekur söguna állt
frá því fyrstu kærur á lækninn koma
fram þar til lokaniðurstaöa málsins
lá fyrir, en píslarganga kvennanna
sem kærðu lækninn stóð mikinn
hluta síðasta áratugar.
Ótrúleg fáfræöi
Það sem vekur mesta furðu við
lestur þessarar frásagnar er að lækn-
ir skuli geta misboðiö sjúklingum
sínum með þeim hætti sem John
Story gerði í ríflega tvo áratugi án
þess að nokkuð væri gert til þess að
stöðva hann. Ýmsum var þó ljóst
hvað gerðist bak viö lokaðar dyr
læknastofunnar á þessu langa tíma-
bili. Reyndar hafði kæra komið fram
á hann löngu fyrr, en vinir læknisins
í valdastöðum sáu til þess að ekkert
var með hana gert.
í langflestum tilvikum virðast
sjúklingar læknisins ekki hafa áttað
sig á því fyrr en eftir ítrekuð brot,
jafnvel í mörg ár, hvað hann gerði
við þær. Þetta þykir auðvitað ótrú-
legt nú á tímum, en í Lovell og ýms-
um öðrum smábæjum mormóna í
Bandaríkjunum er enn langt í tuttug-
ustu öldina að því er varðar fræðslu
og þekkingu almennings á líkaman-
um og öllu því sem lýtur að kynferð-
ismálum.
Það er ótrúlegt en satt að sumar
konurnar áttuðu sig fyrst á því á
brúðkaupsnóttina, þegar þær sæng-
uðu fyrsta sinni með eiginmanni sín-
um, hvað læknirinn hafði í raun og
veru verið að gera við þær.
Skjaldborg kerfisins
Þær konur sem áttuðu sig á því
hvað um var að vera leituöu snarlega
til annarra lækna. En flestar sögðu
ekki neitt, hvorki foreldrum, eigin-
mönnum eða vinkonum, enda kyn-
ferðismál ekki daglegt umræðuefni
hjá mormónakonum. Er þó talið að
jafnvel á annað hundrað konur hafi
í tímans rás orðið fómarlömb lækn-
isins.
Þegar ein ijölskylda tók sig loks til
og kærði lækninn snerist kerfiö hon-
um til varnar. Stuðningsmenn Story
neituðu einfaldlega að trúa því að
ásakanirnar væru réttar og sögðu
þetta taugaveiklunarrugl kvenn-
anna. Sjálfur neitaði hann öllum sak-
argiftum.
Svo fór þó að lokum að svo margar
konur sameinuðust um að kæra
lækninn að eftirlitsnefnd lækna varð
að taka málið fyrir. Þegar niðurstaða
nefndarinnar lá fyrir hófu opinberir
aðilar undirbúning málaferla sem
enduðu eftir nokkur ár með sakfell-
ingu læknisins og fangelsun.
Olsen lýsir þessu máli öllu í afar
læsilegri frásögn sem er laus við
æsingar og hlutdrægni. Hann hefur
rætt ítarlega við einstaklinga í báð-
um fylkingum; jafnt konurnar sem
báru vitni gegn lækninum sem og
hann Sjálfan og ijölskyldu hans.
Bókin er ekki aðeins vel samin frá-
sögn af ótrúlegum atburðum heldur
einnig merkileg lýsing á lífi og við-
horfum fólks í bandarískum smábæ
þar sem trúarbrögð fáfræðinnar eru
höfð að leiðarljósi.
„DOC“.
Höfundur: Jack Olsen.
Dell Publishing. 1990.
Metsölukiljur
Bretland
NO ONE HERE GETS OUT ALIVE.
6. GARDENS OF ENGLAND & WALES
1991.
Skáldsögur:
1. Rosamunde Pllcher:
SEPTEMBER.
2. Mary Wesley:
A SENSIBLE LIFE.
3. Bret Easton Ellis:
AMERICAN PSYCHO.
4. Grant Naytor:
BETTER THAN LIFE.
5. H. E. Bates:
THE DARLING BUDS OF MAY.
6. Thomas Harris:
THE SILENCE OF THE LAMBS.
7. Terry Pratchett:
DIGGERS.
8. Catherine Cookson:
THE WINGLESS BIRD.
9. Sally Beauman:
DARK ANGEL.
10. lan McEwan:
THE INNOCENT.
Rit almenns eðlis:
1. Peter Mayle:
A YEAR IN PROVENCE
2. PROMS ’91.
3. Ðtll Frindall:
PLAYFAIR CRICKET ANNUAL
1991.
4. David Hessayon:
THE BEDDING PLANT EXPERT.
5. Hopkins & Sugerman:
7. Rosemary Contey:
COMPLETE HIP & THIGH DIET.
8. Drtvlng Standards Agency:
YOUR DRIVING TEST.
9. Bitl Watterson:
THE REVENGE OF THE BABY-
SAT.
10. D. Grant & J. Joico:
FOOD COMBINING FOR HEALTH.
(Byggt á The Sunday Times)
Bandaríkin
Skáldsögur:
1. Danielle Steel:
MESSAGE FROM NAM.
2. Thomas Harría:
THE SILENCE OF THE LAMBS.
3. Thomas Harris:
REO DRAGON.
4. Domínick Dunne:
AN INCONVENIENT WOMAN.
5. Michael Blake:
DANCES WITH WOLVES.
6. Slephen Klng:
THE STAND.
7. Peter David:
VENDETTA.
8. Robert Ludlum:
THE BOURNE ULTIMATUM.
9. Arthur Hatley:
THE EVENING NEWS.
10. Janet Oailey:
MASQUERADE.
11. Tom Robbins:
SKINNY LEGS AND ALL.
12. Sue Miller:
FAMILY PICTURES.
13. Robert B. Parker:
STARDUST.
14. Nancy Price:
SLEEPING WITH THE ENEMY.
15. Dana Fullor Ross:
CALIFORNIA GLORY.
Rit almenns eðlis:
1. Robert Fulghum:
IT WAS ON FIRE WHEN I LAY
DOWN ON IT.
2. George F. Will:
MEN AT WORK.
3. Robert Fulghum:
ALL I REALLY NEED TO KNOW I
LEARNED IN KINDERGARTEN.
4. Thomas L. Friedman:
FROM BEIRUT TO JERUSALEM.
5. Jeck Anderson & Dale Van Atta:
STORMIN’ NORMAN.
6. M. Scott Peck:
THE ROAD LESS TRAVELED.
7. Jorry Hopklns & Danny Sugerman:
NO ONE HERE GETS OUT ALIVE.
8. Belly Mahmoody, Wllliam Hoffer:
NOT WITHOUT MY DAUGHTER.
9. Aline af Homanones:
THE SPY WENT DANCING.
10. Carlton Smlth & Thomas Gulllen:
THE SEARCH FOR THE GREEN
RIVER KILLER.
11. S. Jill Ker Coneway:
THE ROAD FROM COORAIN.
(Byggt á New Vork Timos Book Rcviow)
Danmörk
Skáldsögur:
1. Johannes Meltehave:
SKUFFELSER DER IKKE GIK I
OPFYLDELSE.
2. Jean M. Auel:
HULEBJÐRNENS KLAN.
3. Anne Karin Elstad:
MARIA, MARIA.
4. Fay Weldon:
MÆNDS UV OG HJERTER.
5. Jean M. Auel:
HESTENES DAL.
6. A. de Saint Exupery:
DEN LILLE PRINS.
7. Rigmor Thor:
JEG HAR LEVET OG ELSKET.
8. Jean M. Auel:
MAMMUTJÆGERNE.
9. Hans Solvhoj:
R0DT PA HVIDT.
10. Hans Lyngby Jepsen:
ELSE MED EN ENGELS ANSIGT.
(Byggt á Politlken Sondag)
Umsjón: Elías Snæland Jónsson