Dagblaðið Vísir - DV - 26.10.1991, Blaðsíða 15

LAUGAKDAGUK 26, GKTObER /1991.; ,
15
Fólk var farið að halda, að ekkert gengi með EES, en skjótt skipast veður í lofti.
DV-mynd GVA
Við græðum peninga á EES
Öll hagfræðileg rök mæla með
samningunum um evrópskt efna-
hagssvæði, að því er tekur til okk-
ar. Menn getur hins vegar greint á
um hin tilfmningalegu rök. Efna-
hagslega eigum við að vera betur
komin eftir nokkur ár, þegar hag-
ræðisins af EES fer að gæta í ríkum
mæli. Við getum jafnvei reynt að
reikna þetta í krónum. Þetta getur
samsvarað því, að hver fjögurra
manna fjölskylda fengi tæpar tvær
milljónir króna, sem greiddar yrðu
í „eingreiðslu", það er í einu lagi,
þótt hagnaðurinn muni koma á
löngu tímabili. Þjóðhagsstofnun
hefur reiknað þetta svona, og það
verður varla hrakið.
Og hvemig stendur á þessum
hagnaði? Lítum nánar á þá spurn-
ingu.
Ríki Evrópubandalagsins taka á
næsta ári, 1992, upp miklu nánara
samstarf. EES-samningur íslend-
inga kemst síðan í gagnið 1993. ís-
lendingar munu í fyrsta lagi auka
við tekjur sínar og bæta viðskipta-
kjör sín við útlönd vegna hagvaxtar
og verðlækkunar, sem verður hjá
ríkjum Evrópubandalagsins vegna
aukinnar samvinnu þeirra.
Þetta er hið fyrsta. Síðan græðum
við á afnámi ýmissa hindrana á
viðskiptum, sem munu minnka eða
hverfa við EES-samninginn. Fram-
leiðsla hér gæti orðið um einu pró-
senti meiri á ári og verðlag pró-
senti lægra en ella, vegna þess að
viðskiptin verða frjálsari.
Meira en 6 prósent
vaxtalækkun hér
Við getum búizt við lækkun vaxta
og það í fúlustu alvöru. Þetta verð-
ur vegna sparnaðar í bankakerf-
inu, stöðugs gengis og opnunar
fj ármagnsmarkaðarins milh ríkja.
Vextir hér munu lækka til sam-
ræmis við vexti í hinum ríkjunum,
en vextir hér eru nú 6-10 prósentu-
stigum hærri en þar.
Verð á sjávarafurðum okkar mun
hækka tiltölulega. Þetta gerist, þeg-
ar tollamir lækka og detta margir
út. Neytendur fiskafurða og fram-
leiðendumir, sem sé við, munu
skipta með sér því sem vinnst við
toUalækkunina. Útkoma verður
gróði fyrir okkur, sem ekki er frá-
leitt að meta sem hugsanlega fimm
prósent hækkun fiskverðs, þótt
auðvitað sé erfitt að spá þar um.
Betri lífskjör
í Evrópu
Við munum þannig hagnast á
framfórum í Evrópubandalaginu
vegna lækkunar verðlags, sem sér-
fræðingar gera yfirleitt ráð fyrir,
að verði þar. Það er lækkun verð-
lags að tiltölu eða minni hækkun
þess en ella. Framleiðslan í EB mun
líklega eiga eftir að vaxa um 4,5
prósent og verðlag þar lækka um 6
prósent í kjölfar aukins samruna
ríkjanna á næsta ári. Þetta mun
taka nokkurn tíma. Þessar breyt-
ingar í EB hafa svo veruleg áhrif
hér á landi. í skýrslu, sem sérfræð-
ingur gerði fyrir Þjóðhagsstofnun,
segir um þetta atriði: „Viðskipta-
kjör okkar munu batna, að öðru
óbreyttu, því verðlag á innfluttum
vamingi mun lækka. Ekki er talið,
að verð á sjávarafurðum muni
lækka neitt í Evrópu, þar sem ekki
stendur til að hagræða í sjávarút-
vegi þar, líkt og markmiðið er að
gerist innan annarra atvinnu-
greina.“
Þá munu auknar tekjur og eftir-
spurn Evrópubúa einnig koma
okkur víða til góða, svo sem í ferða-
þjónustu. Verðlækkun á innflutt-
um iðnvarningi mun einnig þrýsta
á íslenzkan iðnað til að hagræða
hjá sér og auka framleiðni sína,
eigi íslenzk fyrirtæki að standast
samkeppnina og halda hlutdeild
sinni af markaðnum. Gróðinn
verður íslenzkra neytenda.
Það, sem nefnt hefur verið hér
að framan, eru atriði, sem skipta
okkur geysimiklu máU og hefði að
miklu leyti gerzt, þótt við yrðum
ekki aðilar að EES. En efnahags-
lega hagræðið af þátttöku í EES er
miklu meira, eins og rakið verður
hér á eftir í stórum dráttum
Gengiðverður
stöðugra
Fjármagnsmarkaðurinn hér á
landi opnast. Þetta gerist eftir 1993.
Erlendum aðilum verður í vaxandi
mæU heinúlt að fjárfesta hér í
hlutabréfum og verðbréfum yfir-
leitt. íslendingum verður jafnframt
heimilt að fjárfesta í Evrópu. Þetta
gerist í áfóngum. Þá verða engar
hömlur á gjaldeyrisviðskiptum.
Við förum eftir 1993 að tengja
krónuna við Evrópumyntina ECU,
gjaldmiðil ríkja Evrópubandalags-
ins. Sú tenging gerist í áfóngum.
Þá verður gengi krónunnar
fastara. Ekki dugir lengur að ætla
að nota stórar gengisfeilingar
krónunnar til að „redda“ einhverj-
um málum hér heima, til dæmis
vanda í sjávarútvegi. Við þetta
kemur nýtt blóð í fjármagnsmark
Laugardags-
pistilliim
Haukur Helgason
aðstoðarritstjóri
aðinn. Við eigum aö geta grætt á
þessu.
Samkeppni vex mikið á innlend-
um fjármála- og tryggingamarkaði.
Neytendur hagnast verulega á
þessu. Sums staðar hefur nánast
ríkt einokun í þessum greinum, að
minnsta kosti „fákeppni", fáir hafa
verið um hituna. Nú á samkeppnin
að taka við.
í helztu skýrslum um þróun í
Evrópu eftir 1992 er yfirleitt gert
ráð fyrir, að þjónusta peningastofn-
ana veröi þar ódýrari. Talað er um
allt að 10-15 prósent verðlækkun á
þessari þjónustu og lækkun vaxta
í þeim ríkjum um eitt prósent. Með
aðild að EES njótum við góðs af
þessu. Hagræðið færist hingað.
Minni halli
a rikissjoði
Við höfum nefnt, að vextir muni
lækka hér, þegar áhrifa aukinnar
samkeppni fer að gæta. Vaxtalækk-
un hefur mest áhrif á fjárfestingar
fyrirtækja, sem aukast mikið. Þetta
verður hagstætt fyrir íslenzka rík-
ið, sem alltaf er á kúpunni. Ríkið
fær meiri skatttekjur. Greiðslu-
byrði ríkissjóðs af innlendum
skuldum verður minni, þegar vext-
irnir lækka.
Halli á ríkissjóði minnkar, bæði
vegna aukinna tekna og lægri
vaxtagjalda. Vonandi má þá fara
að reikna með, að ríkissjóður verði
ekki lengur rekinn með halla, held-
ur afgangi.
í þessum pistli er mest byggt á
útreikningum Þjóhagsstofnunar á
því, sem líklegt er, að gerist við
aðild að EES. A móti hagnaðinum,
sem hér er rakinn, kemur „fórnar-
kostnaður", greiðslur okkar til
EES. En satt bezt að segja, er sá
kostnaðurinn hverfandi í saman-
burði viö það efnalega hagræöi,
sem kemur út úr þeim dæmum,
sem undirritaður telur líklegust.
Við skulum nefna fleiri útreikn-
inga.
Þegar til lengdar lætur, ætti
framleiðslan í landinu að aukast,
svo sem um rúmt prósent, vegna
EES. Verðlag hér á landi ætti að
lækka um tvö prósent eða svo,
vegna aukinnar samkeppni, lægra
verðs á innfluttum varningi og
fleira. Þjóðhagsstofnun gerir ráð
fyrir, að raunvextir lækki um rúm-
lega hálft prósent og fjárfestingar
aukist um rúm þrjú prósent.
Það er reiknað með lækkun vísi-
tölu framfærslukostnaöar um rúm
tvö prósent, þegar horft er til átta
ára eða svo. Kaupmáttur launa
ætti að geta vaxið um tæpt prósent
vegna EES-aðildar.
l,8milljónirí
„eingreiðslu" til fjöl-
skyldu
Þetta tekur tíma. Það gerist að-
eins að Mtlu leyti á fyrsta árinu,
1993. Þjóðhagsstofnun miðar við
4-8 ár. En hver landsmaður getur
ætlað sér hagnað af EES-aðild, þeg-
ar litið er til svo langs tíma. Það
er auðvitað undir okkur komið. ís-
lenzk fyrirtæki verða aö spjara sig
og kunna að mæta hinni auknu
samkeppni. Annars fer illa. Við
getum hlotið gróða, eins og hér seg-
ir, en þá þurfum við að standa okk-
ur.
Reikna má og spá um hagnað
okkar af EES eins og hér hefur
verið gert. Hve mikið er þetta sam-
tals og hve mikið á hvern mann og
á hverja fjögurra manna fjölskyldu
að meðaltali? Sérfræðingar Þjóð-
hagsstofnunar hafa slegið á það.
Arifin af EES-samningnum verða
væntanlega mikil hér, þar sem
mikið vannst að lokum. Sé miðaö
við, að hagnaður okkar sé rúmlega
þriggja prósenta aukning einka-
neyzlu, meta sérfræðingarnir
hagnaðinn á 107 þúsund krónur á
hverja fjögurra manna fjölskyldu.
Það jafngildir því, að hver slík fjöl-
skylda græði 1.882.000 krónur alls,
þegar við hugsum okkur „ein-
greiöslu", sem sé að allur hagnað-
urinn verði greiddur út í einu lagi.
Þetta dæmi byggist á því, að
raunvextir séu sex prósent.
Þarna höfum við líklegt svar í
framhaldi af öllu talinu um, hvort
fjölskyldan hagnist um „notaðan
bíl“, „ráðherrabíl" eða „hálfan ráð-
herrabíl". Flestum okkar mun
þykja þessar upphæðir álitlegar.
Þetta eru efnahagslegu rökin fyr-
ir aðild okkar að EES eins og þau
horfa við höfundi þessa pistils. Um
þetta eru menn auðvitað að rífast
þessa dagana. Þó er andstæðingum
EES örðugt að hafna því, að það
verður efnahagslegur ávinningur
af þessu, ef við höldum rétt á spil-
unum. Menn getur hins vegar
greint mikið á um önnur atriði, svo
sem tilfinningaleg rök. Þar kemur
til álita spurningin, hvort eitthvað
sé verið að draga úr sjálfstæði okk-
ar og fullveldi. Menn geta velt fyrir
sér, hversu öflugir útlendingar
verði í íslenzku atvinnulífi um
næstu aldamót. Menn spyrja, hvaþ
útlendingar geti eignazt, og þeim
er þá sagt frá „varnöglunum" gegn
slíku. Þetta verður mest komið
undir Alþingi, hvemig það afgreiö-
ir máhð, áður en lýkur.
Við eigum að geta varast gryíj-
umar, þótt við séum bara „kræki-
ber í helvíti" innan um þessar þjóð-
ir allar.
Haukur Helgason