Dagblaðið Vísir - DV - 26.10.1991, Side 28

LAUGARDAGUR 26. OKTÓBER 1991.
28
Hannes Hafstein, sendiherra og aðalsamningamaður íslands í EB-EFTA-viðræðunum:
í þijú ár brosti
hannekki
framan í EB-menn
Hjónin. Hannes og Ragnheiður Valdimarsdóttir í veislu fyrir skömmu. Þau
kynntust á dansleik i gamla Sjálfstæðishúsinu við Austurvöll hinn 1. desemb-
er 1957. Hann var nítján og hún sextán.
Nafniö Hannes Hafstein er aftur
komið í sviðsljósið á íslandi. Nú er
það sonarsonur ráðherrans og
skáldsins, Hannes Hafstein, 53 ára,
sendiherra íslands í Belgíu, sem
stendur í ströngu. Fylgjendur evr-
ópska efnahagssvæðisins líta á hann
sem þjóðhetju eftir slaginn í'Lúxem-
borg síðastliðinn mánudag. Haft er á
orði að samningamenn EB hafl aldr-
ei séð hann brosa eða sýna svip-
brigði við samningaborðið í hátt á
þriðja ár. Hann var eins og sannur
pókerspilari. Sumum finnst hann
svolitið hrjúfur í viðmóti. Hann er
þekktur pípureykingamaður og hef-
ur í þrjátíu ár reykt sama píputóbak
og Stalín mætti með í Jaltaviöræð-
urnar, tóbakið Edgeworth-American
finest. Hann ólst upp við Smáragöt-
una í Reykjavík. Hannes Hafstein,
sendiherra og aðalsamningamaður
íslands í EFTA-EB-viðræðunum, er
kvæntur Ragnheiði Valdimarsdóttur
og eiga þau fjögur börn.
Fæstir þekkja brosió
„Það þekkja þaö nú fæstir,“ svaraði
Hannes að bragði þegar ljósmyndari
DV bað hann um að brosa í mynda-
töku vegna þessa viðtals. Að sjálf-
sögðu brosti hann síðan og fékk sér
reyk úr pípustertinum. Hann á sjö
pípur, eina fyrir hvern dag. í þetta
skiptið var það fimmtudagspípan.
Hannes segir að sér sé engin laun-
ung á því að pípan hafl oft á tíðum
komiö sér vel í diplómatískum við-
ræðum. Allar pípurnar hans eru
beinar, nema afapípan sem hann
notar á sunnudögum. Þær beinu fara
betur í vasa.
Pípan hefur
reynst mér taktískt
mikilvæg
„Pípan er svo skolli góð. Þegar
maður veit ekki alveg hvernig á að
svara í rökræðum er svo auðvelt að
draga fram pípuna, fikta aöeins í
henni, rugla viðmælandann aöeins í
ríminu og fá þannig tíma til að hugsa
á meðan. Hún hefur reynst mér takt-
ískt mikilvæg.“
Við víkjum að brosinu sem lítið fór
fyrir í samningaviðræðunum við
Evrópubandalagiö. Þeir kvörtuðu
yfir því, samningamenn EB, að ég
brosti aldrei á fundum. Hins vegar
fannst mér oft að það vantaöi skiln-
ing á þessum sérislensku sjónarmið-
um og ég vildi bara koma því til skila
að við værum ekki ánægðir. Það
sagði raunar einn við mig í lok við-
ræðnanna um síðustu helgi aö ég
ætti að fá óskarinn fyrir leikara-
skap.“
Sonarsonur
ráðherrans
Hannes er fæddur 14. október 1938
í Reykjavík. Raunar heitir hann fullu
nafni Hannes Þórður Hafstein. Faðir
hans, Sigurður Tryggvi Hafstein, var
yngsti sonur Hannesar, ráðherra og
skálds.
Móðir Hannesar er Ásgerður, dótt-
ir Sigurðar Ólafssonar, rakarameist-
ara til margra ára í Eimskipshúsinu.
Hannes á einn bróður, Sigurð Haf-
stein, framkvæmdastjóra Sambands
íslenskra sparisjóða.
Um hvort það hafi hjálpað honum
í gegnum tíðina að bera hið þekkta
nafn, Hafstein, segir Hannes að það
geti hann varla sagt. „Ég man eftir
því úr barnæsku að það var oft ætl-
ast til meira af mér en öðrum vegna
þess að ég var af þessum ættum. Síð-
an er það nú svo með söguna að
menn og atburðir gleymast. Ég held
að meirihluti íslendinga í dag hafi
varla hugmynd um hver Hafstein
var.“
Gæfuspor á dansleik
l.desember 1957
Hannes steig eitt af sínum gæfu-
sporum í lífinu þegar hann brá sér
19 ára gamall á dansleik í gamla
Sjálfstæðishúsinu við Austurvöll,
fullveldisdaginn 1. desember árið
1957. Þar kynntist hann eiginkonu
sinni, Ragnheiði Valdimarsdóttur.
Hann var nítján og hún sextán. Þau
gengu í það heilaga þremur árum
síðar. Þar með hófst þeirra sameig-
inglegi lífsdans, hönd í hönd.
Þau Hannes og Ragnheiður eiga
fjögur börn; Ásgerði Katrínu, 27 ára,
Ástu Ragnheiöi, 23 ára, Valdimar
Tryggvá, 19 ára, og Soffiu Láru, 14
ára.
Þess má geta aö faöir Ragnheiðar,
Valdimar Stefánsson, fyrsti ríkissak-
sóknari á íslandi, var bróðir Davíös
Stefánssonar, skálds frá Fagraskógi.
Með Hannesi og Ragnheiði hafa því
sameinast tvær miklar skáldaættir á
íslandi.
Hefur sett saman
margarvísur
Það liggur beint við að spyrja
Hannes hvort hann yrki, setji saman
.ferskeytlur í frístundum. „Ég gerði
þó nokkuö að því, ég safna ljóðabók-
um líka.“
- Þú hefur ekki gefið út ljóðabók
sjálfur?
„Ég hef lítið gert að því að flíka
þessu. Margar vísnanna hafa verið
hálfgerðar kersknivísur. Ætli ég hafi
ekki komist næst því að koma vísum
mínum fyrir opinber augu þegar ég
bjó í Brussel á áttunda áratugnum
og við Valgeir vinur minn Ársælsson
í viðskiptaráðuneytinu tókum upp á
því á tímabili að senda embættisbréf
á milli okkar í bundnu máli. Þrátt
fyrir formið komst innihaldið bara
býsna vel til skila.“
Raöa saman orðum
en ég er ekki skáld
- Slappar þú af við að setja saman
vísur?
„Ég hef mjög gaman af að setja
saman vísur og vildi að ég hefði haft
meiri tíma til þess síðastliöin tíu ár.
Ég vil að það komi skýrt fram að ég
held því ekki fram að ég sé skáld,
síður en svo. Það er allt annað að
geta sett saman vísur eða teljast vera
skáld. Það er allt annað að geta raðað
saman orðum heldur en aö koma
boðskap á framfæri. Það var það sem
Heimilisfaðirinn. Hannes í leik með
dóttur sinni Soffíu Láru fyrir um tólf
árum.
afi minn geröi. Mikið af kvæðunum
hans var til þess að hleypa kjarki í
þjóðina. Hann var að örva hana á
þeim árum þegar þess virkilega
þurfti, þegar menn voru að hafa sig
upp úr allri vesöldinni eftir nýlendu-
tímabilið."
Hannes hóf störf hjá íslensku utan-
ríkisþjónustunni eftir að hafa lokið
námi í lögfræði við Háskóla íslands
árið 1965. Hann segist aldrei hafa
ætlað að verða diplómat heldur stóð
hugur hans til málflutningsstarfa.
Valdimar Tryggvi, Soffía Lára, Ásta Ragnheiður og Asgeröur Katrin. Mynd-
in var tekin fyrir niu árum og börnin því orðin stálpuð í dag.
LAUGARDAGUR 26. OKTÓBER 1991.
45
Hannes Hafstein, sendiherra og aðalsamningamaður íslands í viðræðunum um evrópska efnahagssvæðið. Hannes er þekktur pipureykingamaður. Hann
á sjö pípur, eina fyrir hvern dag. „Pipan hefur reynst mér taktisk mikilvæg."
Tilraun í 26 ár
„Þetta atvikaðist þannig að nokkr-
um dögum áður en ég lauk lögfræði-
prófi kom Ármann Snævarr prófess-
or til mín inn á Háskólabókasafn þar
sem ég var við lestur og bað mig um
að tala við sig.
Hann sagði við mig að Agnar Klem-
enz Jónsson, sem þá var ráðuneytis-
stjóri í utanríkisráðuneytinu, hefði
beðið sig að finna einhvern sem hann
teldi líklegan til að koma í utanríkis-
þjónustuna. Með þvi fylgdi að ég yrði
í ráðuneytinu í aðeins nokkrar vikur
en færi síðan í sendiráð íslands í
Stokkhólmi.
Fjölskylduaðstæður voru þannig
að við Ragnheiður áttum tveggja ára
dóttur og okkur langaöi til að vera
sem mest með hénni. Þarna sáum
við ákveðiö tækifæri til þess svo ég
ákvað að taka boðinu en aðeins í til-
raunaskyni. Þessi tilraun mín hefur
nú staðið yfir i 26 ár.“
Þegar Hannes fór út til starfa í
sendiráðinu í Svíþjóð 27 ára að aldri
hafði hann aldrei farið út fyrir land-
steinana. Þá var ekki þvælst jafn-
mikið á milli landa og gert er núna.
Um það hvað geri starf í utanríkis-
þjónustunni og í alþjóðasamningum
fyrir hönd íslands svo spennandi,
segir hann að það sé fjölþreytileik-
inn. Sjaldnast sé vitað aö morgni
hvað bíði manna þann daginn því að
yfirleitt komi eitthvað óvænt upp.
„í utanríkisþjónustunni komast
menn í kynni við alla þætti íslensks
þjóðlífs og annarra landa líka. Þetta
er afskaplega spennandi og skemmti-
legt starf."
Náðiað snúa
búrhnífinn
Úr höndum hans
Um fjölbreytileika starfsins segir
Hannes frá óvæntu atviki sem hafi
hent sig á Stokkhólmsárunum. „Á
þessum árum var mikið um atvinnu-
leysi á íslandi og fluttu margir ís-
lendingar til Svíþjóðar. Það var oft
kallað í okkur sendiráðsmennina til
aðstoðar. Eitt sinn fór ég til hjóna
sem áttu í erfiðleikum. Þegar ég kom
heim til þeirra fannst eiginmannin-
um að ég væri að skipta mér af því
sem mér kæmi ekki við og réðst hann
á mig með búrhníf á lofti. Ekki var
annað að gera en taka á móti. Ég gat
blessunarlega snúið hnífinn úr hönd-
unum á honum og fór þetta betur en
á horfðist í fyrstu.“
Búið til skiptis
heima og erlendis
Hannes og Ragnheiður hafa á 26
ára ferli hans í utanríkisþjónustunni
búið til skiptis á íslandi og erlendis.
Auk þess að hafa starfað í Stokk-
hólmi í Svíþjóð hefur hann starfað í
Genf í Sviss og Brussel í Belgíu. Þar
er heimili þeirra hjóna nú, hann er
sendiherra íslands í Brussel þótt
meiri tími hafi auðvitað farið í
EFTA-EB viðræðunar að undan-
fórnu en bein sendiherrastörf. Hann
var um árabil varafastafulltrúi ís-
lands í ráði NATO og gagnvart Evr-
ópubandalaginu.
Pétur Thorsteinsson
kenndimér mest
- Hvaða menn eru þér minnisstæð-
astir úr utanríkisþjónustunni?
„Ég hef kynnst mörgum afbragðs
mönnum. En ætli ég hafi ekki lært
mest af Pétri Thorsteinssyni. Hann
var mjög samviskusamur og fær
embættismaður. Þá eru þeir Agnar
Klemenz Jónsson og Hans G. And-
ersen, sem vann mikil afrek í land-
helgismálunum, mér ofarlega í
huga.“
- Það er oft haft á orði að þið í utan-
ríkisþjónustunni búið í fílabeins-
tumi og lifið kóngalífi, séuð ekki í
takt við almenning og lifið í öðrum
heimi?
Við lifum ekki í
fílabeinsturnum
„Mér finnst umræðan um fíla-
beinsturna vera kjaftæði. Það er eng-
inn flottræfilsháttur í utanríkisþjón-
ustunni. Ég þekki fáa vinnustaði þar
sem meira er unnið og vaðið í hvað
sem er án þess að menn telji sig of
fina til þess. Ég hef sagt við alla, sem
ég hef komið nálægt aö ráða í utan-
ríkisþjónustuna, að menn verði að
vera tilbúnir til að ganga í hvaða
starf sem er, hvenær sem er og að
þeir séu ekki of fínir fyrir nein verk.
Þannig að ég get ómögulega fallist á
að fólk í utanríkisþjónustunni líti fínt
á sig og niður á aðra.“
- Þú getur hins vegar varla neitað
því að það er mikill glasaglaumur í
utanríkisþjónustunni, mikiö um
kokkteilboð?
Égvil síst aföllu
fara í kokkteilboð
„Ég neita því ekki. Því miður eru
þessi boð nauðsynlegur þáttur til að
komast í þau sambönd sem menn
þurfa að fá. Þetta er ólaunuð yfir-
vinna. Ég vil síst af öllu fara í kokk-
teilboö eða kvöldverð þegar ég kem
heim örþreyttur af skrifstofunni eftir
tíu tíma törn eða meira. Þá vill mað-
ur fara í sloppinn sinn og hafa það
huggulegt heima hjá sér. Hitt er beint
framhald á vinnunni. Engu að síður
eru þessi boð nauðsynleg vegna sam-
banda sem nýtast síðar þegar koma
þarf málum fram. Það er tilgangur-
inn með boðunum. Tilgangurinn er
ekki að setjast að sumbli."
Óformlegir fundir
eru árangursríkir
- Ráðast mál oft á þessum óformlegu
fundum yfir kvöldverðarboði?
„Ef menn ná að tala saman prívat
næst oft samkomulag, einfaldlega
vegna þess að inni á fundum er allt
formlegra og leikrit oft sett á svið til
að láta aöra sjá hvað menn eru harð-
ir á sínu. En það er ótrúlega oft sem
utan við embættisskrifstofur er hægt
að finna fleti á málunum og leysa þau
svo báðir aðilar geti vel við unað.“
- Svo við víkjum að hinum sögu-
fræga fundi EFTA og Evrópubanda-
lágsins í Lúxemborg síðastliðinn
mánudag, getur þú lýst andrúmsloft-
inu í samningaviðræðunum þennan
dag?
Stefndi allan tímann
í mjög harðan dag
„Það var alveg augljóst, þegar sá
dagur byrjaði, að hann myndi verða
mjög harður. Grikkir voru mjög erf-
iðir og kröfuharðir varðandi flutn-
ingana um Sviss og Austurríki og
hótuðu aö samþykkja ekki samning-
inn um evrópskt efnahagssvæði
nema þeir fengju sitt fram varðandi
þungaflutningana.
Eftir að sátt virtist komin í þunga-
flutningana um miðjan daginn héldu
Grikkir áfram að ströggla og seint
um kvöldið var svo komið að flutn-
ingamir stefndu óvænt í að vera
komnir í hnút. Málið opnaðist aftur
og aftur. Grikkir hótuðu stanslaust
að beita neitunarvaldi.
Það sama var aö segja um Spán-
veijana vegna krafna þeirra um fjár-
festingu í sjávarútvegi íslendinga og
Norðmanna. Þeir marghótuðu því
fram á rauðanótt að fefla samninginn
fengju þeir ekki sínu framgengt. Á
endapunkti urðu Spánverjar að gefa
þetta upp. Þeir kunna, án þess að ég
viti það, að hafa fengið einhver loforð
um að fá meira af veiðikvóta Norö-
manna en til stóð. Þetta er mál
bandalagsins. Spánverjar og Grikkir
fengu líka hlutfallslega meira úr
byggöasjóðnum en til stóð í upphafi
- á kostnað annarra þjóða Evrópu-
bandalagsins."
Vérður alltaf að
eiga spil í erminni
- Nú hafa sumir líkt samningavið-
ræðum EFTA og EB viö póker. Ertu
pókerspilari?
„Ég hef aldrei stundað fjárhættu-
spil. Þetta er að sumu leyti póker,
að sjálfsögðu. Maður verður alltaf
að eiga spil uppi í erminni en það er
kannski að spila póker falskt."
-JGH