Dagblaðið Vísir - DV - 08.08.1992, Qupperneq 14

14
LAUGARDAGUR 8. ÁGÚST 1992.
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoöarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, 105 RVlK, SlMI (91)63 27 00
SlMBRÉF: Auglýsingar: (91 )63 27 27 - aðrar deildir: (91 )63 29 99
GRÆN NÚMER: Auglýsingar: 99-6272 Askrift: 99-6270
AKUREYRI: STRANDGÖTU 25. SlMI: (96)25013. Blaðamaður: (96)26613.
SlMBRÉF: (96)11605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerö:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1200 kr.
Verð I lausasölu virka daga 115 kr. - Helgarblað 150 kr.
Töfrabúgreinar?
Aukin ferðaþjónusta bænda og aukin hrossarækt
þeirra er ekki lausn á samdrætti hefðbundins landbún-
aðar í sauðfé og nautgripum. Ferðaþjónusta og hrossa-
rækt eru sérhæfðar og þegar ofsetnar atvinnugreinar,
sem ekki búa yfir markaði handa mörgum nýhðum.
Á sínum tíma sá kerfið lausn í loðdýrarækt og jafn-
vel fiskeldi. Strax í upphafi bentu utankerfismenn á, að
slíkir draumórar mundu ekki rætast. Reynslan af loð-
dýrarækt og fiskeldi ætti að kenna mönnum að varast
óra kerfisins um gróða af ferðaþjónustu og hrossarækt.
Ekki þarf mikinn hagfræðing til að reikna, að tekjur
ferðabænda geta ekki staðið undir miklum stofnkostn-
aði við búháttabreytingu. Varhugavert er að hvelja
bændur til nýsmíða og annarra viðamikilla útgjalda í
von um, að ferðamenn komi síðan nánast á færibandi.
Ferðaþjónusta getur orðið arðbær hjá fólki, sem hefur
í fyrsta lagi sérstakar aðstæður til að bjóða ferðafólki,
svo sem veiði, golf eða útreiðatúra. í öðru lagi laust
húsnæði, sem ekki kostar mikið að breyta. í þriðja lagi
þekkingu og innsæi í umgengni við ferðafólk.
Ef öllum þessum þremur skilyrðum er fullnægt, er
auðvitað til mikilla bóta, að vera þegar búinn að starfa
í greininni um nokkum tíma og ná þannig niður stofn-
kostnaði og öðrum útgjöldum, sem fylgja fljótlega á eft-
ir án þess að miklar ferðaþjónustutekjur komi á móti.
Margir ferðabændur hafa byggt þjónustuna upp með
því að hafa öll skilyrði í lagi og með því að taka öll laun
sín af öðrum búgreinum á uppbyggingartímanum. Þótt
sumum þeirra vegni sæmilega að þessu loknu, er ekki
unnt að reikna með, að nýliðum í greininni vegni vel.
Svipaðar reglur gilda um hrossaræktina. Bændur á
því sviði þurfa þekkingu og innsæi; þeir þurfa að búa
við hagstæð skilyrði í húsum og búnaði, þannig að stofn-
kostnaður sé að mestu afskrifaður; og þeir þurfa að
byggja á traustum ræktunarmerg kynslóðanna.
Sumir hrossabændur geta lifað af starfi sínu og sömu-
leiðis nokkur ^öldi tamningamanna og þjálfara, svo og
ekki sízt örfáir sölumenn, sem finna markað fyrir reið-
hross hér heima eða í útlöndum. Þessi markaður hefur
vaxið ágætlega, en tekur engum stökkbreytingum.
í báðum þessum greinum getur fólki vegnað sæmi-
lega við þau skilyrði, sem ríkt hafa undanfarin ár, er
markaður hefur vaxið jafnt og þétt. Farsælast er, að
byggt verði sem mest á þeim grunni, sem þegar er feng-
inn, en ekki sé verið að ýta óreyndu fólki á flot.
Greinar af þessu tagi eru háðar sveiflum, sem oft
fylgja frjálsum markaði. Tímabundinn samdráttur getur
riðið skuldsettum nýliðum að fullu, þótt hinir lifi af, sem
eru búnir að koma sér fyrir. Þess vegna á kerfið að fara
varlega í að ýta fólki í ferðaþjónustu og hrossarækt.
Reynsla íslendinga og annarra segir, að bezt sé, að
atvinnugreinar þróist og dafni að innan, en ekki með
handafli hins opinbera, þar sem menn eru reiðubúnir
að taka trú á hveija nýja töfragreinina á fætur ann-
arri. Þetta gildir víðar en í landbúnaði einum.
Ánægjulegt er, að ferðaþjónusta og hrossarækt skuli
hafa fest rætur í þjóðfélaginu og geta veitt fólki tekjur,
sem það stendur sjálft undir, en ekki skattgreiðendur
landsins. En jafnframt er skynsamlegt, að hinir hæfustu
fái að vera í friði við að byggja upp þessar greinar.
Offramboð af hálfu nýliða, sem vanir eru sjálfvirkri
afsetningu mjólkur og kjöts, verður aðeins til þess, að
botninn dettur úr markaðinum og allir verða fyrir tjóni.
Jónas Kristjánsson
Bush situr í klípu
eigin fortíðar
Flokksþing repúblíkana til að
velja forsetaefni kemur saman um
miðjan mánuðinn í Houston,
heimaborg George Bush Banda-
ríkjaforseta. Aðdragandi flokks-
þingsins hefur veriö samfelldur
hrakfallabálkur fyrir forsetann og
stjómina sem hann setti yfir kosn-
ingabaráttu sína.
Bush á vísa tilnefningu í framboð
með yfirgnæfandi meirihluta en
viku fyrir flokksþing þykir sýnt að
erfitt verði að sýna í Houston þá
hrifningu og sigurvissu sem þarf
til að ganga í augu sjónvarpsáhorf-
endum eins og viðeigandi þykir
þegar kosningabaráttu er hrundið
úr vör fyrir alvöru. Haft er fyrir
satt að þriðjungur öldungadeildar-
manna repúblikana æth ekki til
Houston af því þeir telji sér lítt til
framdráttar að láta sjá sig við end-
urútnefningu Bush og Dan Quayle,
varaforsetaefnis hans.
Fram að flokksþinginu hefur
Bush gert sér far um að vera for-
setalegur og koma fram í embættis-
nafni en Quyale fékk það hlutverk
að halda uppi ádeilu á demókrata
og merkisbera þeirra, Bill Clinton.
Varaforsetinn hefur gert hvert ax-
arskaftið af öðru, allt frá stafsetn-
ingu til bameignamála, og er orð-
inn aö enn meira athlægi en fyrr.
Um skeið gekk fjöllunum hærra að
Bush myndi skipta um varaforseta-
efni fyrir þrýsting úr forustuiiði
flokks síns en nú þykir útséð um
að svo verði.
Kvíðnir repúblíkanar eygja þann
vonameista að James Baker utan-
ríkisráðherra, sem stýrði fyrri
kosningabaráttu Bush, verði kall-
aður til að gegna sama hlutverki á
ný upp úr flokksþingi. Tvíeggjað
gæti þó reynst gagnvart almenn-
ingsálitinu að taka úr þýðingar-
miklu ráðherraembætti þann
mann sem þykir bera af í ríkis-
stjóminni til að reyna að bjarga
vini sínum og yfirboðara úr pólit-
ískum ögöngum.
Eftir flokksþing demókrata hafa
frambjóðendur þeirra forsetaefnið
Bill Clinton, fylkisstjóri í Arkans-
as, og varaforsetaefniö A1 Gore,
öldungadeildamaður frá Ten-
nessee, sópað að sér fylgi í skoðana-
könnunum og kosningaferðalög
þeirra farið fram úr öllum vonum,
bæði í aðsókn og undirtektum. í
nýjustu könnunum era yfirburðir
Clintons og Gore komnir upp í 30%
umfram Bush og Quayle. Er það
með eindæmum á þessu stigi kos-
ingabaráttu.
Velgengni demókrata er skýrð
með ýmsu móti. Þeir hafa efdr
flokksþingið tilbúna stefnuskrá
sem reynist falla í góðan jarðveg.
Bush hefur hins vegar enn sem
komið er enga áþreifanlega stefnu
að bjóða til að ráða fram úr þjóðfé-
lagsvanda, sem þorri Bandaríkja-
manna telur mikinn og aðkallandi.
Demókratarnir era báðir af kyn-
slóð sem ekki hefur fyrr komið til
greina í æðsta embætti Bandaríkj-
anna.
Margir fréttaskýrendur era þó á
því að drýgst dragi þá félaga mun-
urinn á því hvemig þeir annars
vegar og Bush og samstarfsmenn
hans hins vegar bragöust við upp-
náminu sem varð út af framboðstil-
burðum millj arðamæringsins Ross
Perot snemmsumars. Perot gerði
Erlend tíðindi
Magnús Torfi Olafsson
sig líklegan til að efna til forseta-
framboðs utan flokka og fékk um
skeiö ótrúlegar undirtektir, fór í
skoðanakönnunum fram úr Bush
og Ghnton báðum og sigldi hrað-
byri að því að safna nægum undir-
skriftum til að komast á kjörseðil
í flestum ef ekki öllum fylkjum.
Kosningastjóm Bush réðst að
Perot með offorsi, þegar hún hafði
áttað sig, gróf upp og kynnti vafa-
söm atvik á ferh hans í kaupsýslu
og afskiptum af opinberam málum
og lét í það skína að hann væri
ekki í geðsmunajafnvægi, haldinn
einræðistilhneigingum og fáfróður
í ofanálag. En um leið og Perot dró
sig skyndilega í hlé kom aht annað
hljóð í strokkinn hjá mönnum for-
setans.
Nú var skírskotað til þeirra sem
hneigst höfðu til fylgis við Perot
með því að bera á hann lof fyrir
visku og hugrekki.
Clinton og háns menn fóra þver-
öfugt aö. Þeir leiddu persónu Pe-
rots og aöferðir hans hjá sér, en
hömraðu á að það væri frambjóð-
andi demókrata sem byði raun-
verulega stefnubreytingu og for-
ustu um úrbætur á þeim sviðum
sem mest hefðu farið úrskeiðis á
tólf ára stjómarferh repúblíkana.
Nú er árangurinn að koma í ljós.
Skoðanakannanir benda til að fjór-
ir af hveijum flmm væntanlegum
kjósendum Perots hyggist haha sér
að Clinton.
Sérstaka þýðingu hefur, ef þessi
skipting fylgismmanna Perots
gengur eftir í Kalifomíu, þar sem
þeir virtust firna öflugir. Fjöl-
mennasta fylki Bandaríkjanna vel-
ur um fimmta hluta þess fjölda
kjörmanna sem þarf til forseta-
kjörs. Nú er atvinnuleysi þar 9,5%,
hið mesta í nokkra iðnaðarfylki,
og Kalifomía hefur verið íjárlaga-
laus í mánuð og greiðir reiicninga-
með skuldaviðurkenningum, af því
fylkisstjómin hefur engin ráð
fundið til að ráða við 10,7 mihjarða
dohara greiðsluhaha. Kjósendur í
Kalifomíu veita Clinton 34% yfir-
burði umfram Bush í skoðana-
könnunum.
Síðustu tvær vikur hafa áhrifa-
menn í rööum repúblíkana og
fréttaskýrenda sem þeim era
hiynntir gengið fram fyrir skjöldu
og lagt að Bush að draga sig í hlé
svo flokksþingið fái frjálsar hendur
th að velja forsetaefni með raun-
veralega sigurmöguleika. Wihiam
Bennett, háttsettur í stjórnum Re-
agans og Bush og einhver skelegg-
asti talsmaður þeirra, ráð forsetan-
um í sjónvarpi th að tala í einlægni
við sjálfan sig. Fyrst ætti hann að
spyija: „Vh ég í raun og vera fara
út í þetta?“ Og önnur spurningin
þyrfti aö vera: „Th hvers ætla ég
svo að nota það?“
Síðan hafa dálkahöfundarnir Ge-
orge Wih í Washington Post og
A.M. Rosenthal í New York Times
lagst á sömu sveif af enn meiri
þunga og sömuleiðis áhrifamikið
íhaldsblað í Kalifomíu, Orange
County Register.
Undirrót vandans hjá Banda-
ríkjaforseta er að þrír fjórðu landa
hans telja að þjóðin sé á rangri
braut og sú braut var vahn á tólf
ára tímabili þar sem hann var fyrst
varaforseti í átta ár og síðan for-
seti í fjögur. Skipti hann nú um
stefnu afneitar hann eigin ferh.
í stjórn Bush sitja menn eins og
Louis Sulhvan hehbrigðis- og fé-
lagsmálaráðherra, Jack Kemp hús-
næðismálaráðherra og Lamar
Alexander menntamálaráðherra,
sem hafa komið fram með tihögur
um úrbætur á hripleku heilbrigðis-
kerfi, húsnæðisneyðinni og al-
mennu fræöslukerfi í niðumíðslu,
en forsetinn hefur ekki fengist til
aö Uta við úrlausnum sem rekast á
kennisetningu gamla íhaldsins um
að láta eigi einkaframtakið og
markaðinn um að leysa máUn. E.J.
Dionne bendir á í Washington Post
að Bih Clinton hafi gert að sínum
ýmsar hugmyndir þessara van-
nýttu ráðherra Bush.

George Bush í hópi stuðningsmanna á flugveilinum i Reno í Nevada eftir aö hann ávarpaöi þing fatlaðra
uppgjafarhermanna þar f borg. Simamynd Reuter