Dagblaðið Vísir - DV - 08.08.1992, Síða 25

Dagblaðið Vísir - DV - 08.08.1992, Síða 25
LAUGARDAGUR 8. ÁGUST 1992. 25 Vísnaþáttur Hve lengi varir frægðin? Um síðustu aldamót voru ekki margir menn á íslandi sem gátu lifað af ritstörfum, jafnvel vafa- samt að hægt væri að nefna einn, hvað þá heldur tvo, sem höfðu slíkt að aðalstarfi. Þeir lifðu að ein- hverju leyti af eignum sínum eða arfi, leyndum tekjum og ýmiss kon- ar hlunnindum. Engu að síður væri hægt að nefna þó nokkra bjartsýnismenn sem á þessum árum, jafnvel fyrr, létu sig dreyma um að verða ritstjórar og rithöf- undar. Nokkrir höfðu fyrir og eftir aldamót aflað sér menntunar í Danmörku og síðan ráðið sig til blaðamennsku og ritstjómar við íslensku Vesturheimsblöðin. Þótt undarlegt kunni að virðast varð vesturfarahópurinn allstór sem lagði út í þetta ævintýri. Örfáum þessara manna farnaðist svo vel aö segja mætti að þeir næðu því lokamarki að geta á miðjum aldri lifað af ritstörfum heima á íslandi og orðið þjóðkunnir rithöfundar. í svipinn ætla ég að nefna einn, það er Einar Hjörleifsson Kvaran, 1859-1938. Einar var prestssonur og settur til mennta, fyrst hér heima og síðan í Kaupmannahöfn. Þá var tími Ge- orgs Brandesar og raunsæisstefn- unnar. Upptendraðist hið unga skáldefni af henni eins og flestir jafnaidrar hans í gáfumannahópn- um íslenska. Seinna varð hann öðru fremur kristilegur samúðar- stefnumaður og stofnaði ásamt séra Haraldi Níelssyni prófessor Sálarrannsóknarfélag íslands. Þessara kenninga gætti meira í bókum Einars en sumum þótti hóf- legt í skáldritum. Einar var ritstjóri heima og er- lendis, fékkst við þýðingar og margs konar ritstörf. Á árunum 1880-1923 birti hann sjö smásagna- söfn, frá 1908-33 fjórar skáldsögur og Qögur leikrit, ennfremur eina ljóðabók. Hann varð mest lesni rit- höfundur sinnar samtíðar hér- lendra manna, ýmsir menntamenn hér og erlendis stungu upp á því við akademíuna sænsku að honum yrðu veitt bókmenntaverðlaun Nó- bels. Um það getur enginn borið hvort nokkru sinni voru líkur á að til þess kæmi. En þótt vinsældir Einars og virðingarstaða væru ótvíræð þótti sumum bókmennta- og lærdómsmönnum vafasamt hvort ekki væri fuilsnemmt að hin virtu bókmenntaverðlaun féllu okkur í skaut eða þá hvort Einar H. Kvaran væri réttur fulltrúi okk- ar, prédikunaráhuginn bæri kannski skáldskapinn ofurliði. Um þetta voru deilur hérlendis á sínum tíma og kom Sigurður Norðdal þar við sögu. En kannski var hér aðeins um að ræða bollaleggingar norr- ænna blaðamanna. Þetta var sárs- auka- og hitamál á sínum tíma. En hvað sem þessum hugleiðingum líður er undarlega hljótt um nafn Einars H. Kvaran núorðið og er það óhugnanlegt dæmi um hve hylli heimsins viU oft verða hverful og skammvinn. Er hið sama að gerast á okkar dögum? Verður ekki furðu hljótt um suma okkar andans menn þegar ekki þykir lengur svara kostnaði að auglýsa þá? Lengi biðum við eftir lærðum bók- menntafræðingum. Nú þykir sum- um þeir skólagengnu vera orðnir nógu margir. Hér koma ljóð og stökur eftir Ein- ar H. Kvaran: Bylur Hann sendist áfram og syngur við. Það svellur und fótum hans engið. Hann drekkur nú erfi að íslenskum sið þess alls, sem í dauðann er gengið. Hann dansandi hleypur um holt og börð. Og hestinn fennir og sauðinn. Það er fátt sem dansar eins fjörugt um jörð eins og fjúkið helkalt og dauðinn. Þýfinu skilað aftur Hann kvað um hana sín ljúfustu ljóð. Hún lét engan blíðskap falan. Svo kom hann þar að, sem hún kýmileit stóð, og kossi frá meyjunni stal hann. Hún leit til hans snúðugt með byrsta brá, þá brast hann allt þor og kraftur, svo þegar hann skúdi, hve skapi hún brá, þá - skilaði hann þýfinu aftur. Öfugur Darwinismus Þér finnst það vera grátlegt, góði vin, ef gömlu trúnni um Edens-líf vér töpum, og ljót sú speki, að manna kristið kyn sé komið út af heimskum, loðnum öpum. Þú segir, allt sé orðið vesalt þá, ef ættargöfgi vorri þannig töpum. Hitt er þó miklu verri sjón að sjá, er synir manna verða að heimskum öpum. Stökur, sín úr hvorri áttinni: 1. Með þökk fyrir skínandi sumar- sól samvistar þinnar- og ósk um góð og yndisleg jól til elskunnar minnar. 2. Verði þér að andans auð ótal góðar bækur. Veröld aldrei verður snauð, ef vitsins döggvast lækur. 3. Geymdu hér þinn gleðisjóð, guÚin andans fogur. Þú hefur löngum elskað óð, ævintýr og sögur. 4. Sigurður, þökk fyrir sérhverja stund, er saman við undum. Hvað þú varst ávallt hreinn í lund og hnyttinn - og vondur stund- um. 5. Okkur hefur orðsins hst örlög dýrust spunnið, íslands sál þar oftast gist eldurinn skærast brunnið. - 6. Öðrum þjóðum auðnu bar auðsins djúpi lækur. íslendingsins arfur var ekkert nema bækur. Jón úr Vör, Fannborg 7, Kópavogi ÚRVALS SPENNUSAGA | Háttsettur maður verður gagn. tekinnafástíiibafn- ungrar stúlku. Bók þarf ekki að kosta 2000 krónur til að vera góð. Úrvalsbækur kosta 790 krónur og ennþá minna í áskrift. Áður nýútkomin r Urvals bók Kolstakkur Nú endursýnd í Regnboganum A næsta sölustað eða í áskrift í síma (91) 63 27 00

x

Dagblaðið Vísir - DV

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Dagblaðið Vísir - DV
https://timarit.is/publication/255

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.