Dagblaðið Vísir - DV - 21.11.1992, Blaðsíða 33
LAUGARDAGUR 21. NÓVEMBER 1992.
45
Lydia Einarsson, eina konan í hópi Fjallamanna, á fyrsta námskeiði þeirra
í Keriingarfjöllum 1939.
þeir félagar hitt tvær stúlkur sem
voru á ferð einar síns liðs. Önnur
þeirra hét Soffla Kristinsdóttir og
hana þekkti Guömundur lítillega frá
fyrri tíö en hún vann um skeið í bak-
aríi og nýólkurbúð við Bergþóru-
götu. Þama endumýjaði Guðmund-
ur kynni sín við Soffiu. Um haustið
varð hún ófrísk eftir hann. Sonur
þeirra fæddist í júlí og hlaut nafnið
Guömundur Guðmundsson, nú bet-
m þekktur sem Erró.“
Þessi tíðindi urðu sem reiðarslag
fyrir Lydiu en hún fyrirgaf manni
sínum. Nokkru síðar skýrir Lydia
sambúð þeirra Guðmundar og móð-
ur hennar.
Sagði skilið við
kaþólsku kirkjuna
Lydia varð aldrei sjálf vör við sög-
umar sem gengu um þau Guðmund
og móður hennar en þó má rekja við-
skilnað Lydiu og kaþólsku kirkjunn-
ar til umtalsins. Hún sótti messur í
Landakoti og skriftaði áður en hún
gekk til altaris eins og kaþólikar
verða að gera. „Eitt sinn þegar ég
skriftaði var áheyrandinn ungur
prestur. Hann spurði mig um syndir
mínar og ég svaraði eftir bestu sam-
visku. Þá fór hann að gerast æði
nærgönguU í spumingum sínum um
mín einkamál og samlíf okkar Guð-
mundar. Hann gekk svo langt að ég
mótmælti og þá sagði hann að ég
gæti ekki gengið til altaris nema ég
svaraði spumingum hans. Ég varð
svo reið að ég gekk út og sagði mig
úr kaþólska söfnuðinum. í staðinn
fór ég að sækja messur í Hallgríms-
kirkju og hef gert það síðan.“
Sökuð um hollustu
við nasista
í stríðsárunum lentu Guðmundur
og Lydia imdir smásjá breskra og
bandarískra hermanna, hann vegna
mikilla samskipta við Þýskaland,
hún sökum þess að hún var af þýsku
bergi brotin. Hvomgt þeirra hafði
hins vegar nokkra samúð með mál-
stað nasista.
„Líkast til breytti stríðið flefru í
lífi okkar Guðmundar en flestra ann-
arra á íslandi og fyrir því era margar
ástæður. Það getur reynst erfitt fyrir
þann sem aldrei hefur upplifað stríð
að setja sig inn í það hugarástand
sem því fylgir. Þótt ísland slyppi að
mestu við þær hörmungar sem Evr-
ópubúar gengu í gegnum teygðu ang-
ar stríðsins sig líka hingað,“ segir
Lydia. Hún skýrir í bókinni sam-
skipti Guðmundar og Himmlers en
að því hefur veriö ýjað að þau hafi
verið talsverð fyrir stríð og kemur
það m.a. fram í bók Þórs Whitehead
að þeir hafi hist að minnsta kosti
tvisvar og i annað skiptið hafi verið
um einkafund að ræða. Þá er í bók-
inni haft eftir Baldri Ásgeirssyni að
hann hafi séð bréf frá Himmler á
skrifborði Guðmundar á vinnustofu
hans.
„Þegar við fórum til Berlínar árið
1936 til að vera viðstödd Ólympíu-
leikana var okkur boðið til opinberr-
ar móttöku ásamt hundruðum ann-
arra gesta, ef ekki þúsundum, bæði
innlendra og erlendra. Þar var
Himmler og við vorum kynnt fyrir
honum eins og allir aðrir. Það var í
eina skiptið sem þeir Guðmundur
hittust. Þeir ræddu ekkert saman,
heilsuðust aðeins. Að Guðmundur
hafi svo hitt Himmler á einkafundi
er af og frá og helber lygi.
Hvað varðar bréfið frá Himmler get
ég ekki sannað að Guðmundur hafi
ekki fengið slíkt bréf en mér finnst
þaö i meira lagi ótrúlegt, hann hefði
þá sagt mér frá því. Viö áttum engin
leyndarmál hvort fyrir öðra. Baldur
segist hafa séð þetta bréf á skrifborði
Guðmundar en mér finnst það mjög
undarlegt að ég hafi þá ekki rekist á
það. Þegar Guðmundur dó fór ég í
gegnum öll hans plögg og póst. Við
geymdum yfirleitt öll bréf sem okkur
bárast en þetta umrædda bréf er þar
hvergi aö finna. Vera má aö Himmler
hafi sent Guðmundi bréf til að stað-
festa boð til strákanna um að nema
leirkerasmíði í Þýskalandi en eins
og fyrr segir þá finnst mér afar ein-
kenrúlegt að ég hafi þá aldrei séð
þaö. Þetta bréf er mér hreinasta ráð-
gáta.“
Kjarval á glugganum
Lydia og Guðmundur bjuggu í List-
vinahúsinu í Reykjavík. Þangað
vöndu listamenn komur sínar, þ.á
m. Kjarval. Fyrstu kynni þeirra Lyd-
iu vora með nokkuö undarlegum
hætti. Hún var nýkomin til landsins
og ein heima. Hún notaði tækifæriö
og fór í bað og gerði síðan frjálslegar
leikfimisæfingar úti um alla stofu á
eftir - kviknakin. „Allt í einu sá ég
skugga á einum glugganum. Mér brá
ægilega og hentist á bak við skerm-
inn og vafði handklæði utan um mig.
Þá sá ég að á gluggatjöldunum var
örlítiö brunagat sem hægt var að sjá
í gegnum og varð hálfhrædd. Mér
fannst eins og einhver hefði legið á
gægjum. Ég klæddi mig í snarhasti
og þá heyrði ég að bankað var á úti-
dymar. Ég var svo hrædd að ég ætl-
aði ekki aö þora að opna. En það var
bankað aftur og á endanum opnaði
ég. Fyrir utan stóð Kjarval.“
Þau biöu síðan saman eftir Guð-
mundi og reyndu að tala saman þótt
Lydia kynni ekki íslensku og Kjarval
ekki þýsku. Þegar Guðmundur kom
spurði hann Kjarval hvort hann
hefði séð eitthvert fallegt myndefni
nýlega. Hann sagðist þá hafa séð
Lydiu og ætlaði að teikna hana. Hann
bætti því við aö hún þyrfti ekki að
sitja fyrir, hann hefði haft tækifæri
til að skoða hana gaumgæfilega þeg-
ar hún var í baði.“
Helga Guðrún Johnson og Lydia Einarsson.
Það kostaði grat
að rifja þetta upp
- segir Lydia Einarsson um bókina og samstarfið við Helgu Guðrúnu Johnson
Eftir hálfrar aldar þögn hefur
Lydia Pálsdóttfr Einarsson rofið
þögnina um hneykslið á Skóla-
vörðuholti sem legið hefur á henni
eins og mara undanfama áratugi.
„Ég vildi hreinsa út fyrst ég.fór að
segja sögu mína á annað borð,“
segir hún. Þetta hefur legið á mér
eins og farg öll þessi ár. En ég neita
því ekki að ég er óróleg vegna út-
komu bókarinnar, ég er spennt að
sjá hvemig þessu verður tekið. Ég
veit ekki hvemig ég verð dæmd...
Dæmd? Finnst þér þú eiga von á
dómi?
Já, í aðra röndina finnst mér ég
sitja og bíða dóms. Að vissu leyti
skiptir það ekki máli en samt...
Nú, ef ég fæ slæma dóma, þá verð-
ur bara að hafa það. Ég er búin að
hreinsa út, bæði um samband mitt
og Guömundar og móður minnar
og svo um lygamar sem gengu um
okkur, og sérstaklega Guðmund, á
stríösárunum.
Lydia rekur þessi átök öll í end-
urminningum sínum. Hún segist
hafa verið lengi að velta því fyrir
sér hvort hún ætti að rifja þetta
upp. Reykvíkingar á mínum aldri
og yngri muna þetta náttúrlega og
þaö getur vel veriö að það verði
óþægilegt fyrir einhveija fleiri en
mig að fara aö ýfa upp þessa hluti
sem aldrei var talaö um upphátt á
sínum tíma.
Lydia viöurkennir að hún hafi
látið undan þrýstingi, í fyrsta lagi
frá Ara Trausta, syni sínum, en
ekki síður af hálfu Ólafs Ragnars-
sonar í Vöku-Helgafelli og Helgu
Guðrúnar Johnson.
Þær Helga og Lydia kynntust
snemma á síðasta ári þegar Lydia
var viðfangsefni Helgu í mannlífs-
þættinum Sjónaukanum á Stöð 2.
Þar var eingöngu fjallað um há-
lendis- og veiðiferðir þeirra Lydiu
og Guðmundar og svo listsköpun
þeirra, en hvergi komið inn á þau
persónulegu mál sem við erum að
gera skil núna, segir Helga Guðrún.
Það vill svo vel til að Guðmundur
tók mikið af kvikmyndum í ferða-
lögum þeirra og þær gat ég notað
í þáttixm sem fyrir bragðið fékk
mjög áhugaverðan blæ. Þessi þátt-
ur vakti talsverða eftirtekt og í
framhaldi af því má segja að bókin
hafi oröið tíl.
Þær fóra svo aö hittast reglulega
og ræða saman haustiö 1991 og sátu
þá 2-3 tíma í senn, tvisvar og þrisv-
ar í viku. Fyrstu handritsdrögin
lágu fyrir í apríl á þessu ári en svo
var verið aö vinna í textanum og
myndöflun langt fram eftir sumri.
Oftast vorum við að borða eitthvað
með þessu, segir Helga og horfir
glettnislega á vinkonu sína, því að
Lydia hefur einstakt lag á að töfra
fram ómótstæðilegt, heimabúið
góðgæti. Við reyndum að haga
vinnunni þannig að við ákváðum
fyrirfram hvað átti aö tala um
næst þannig að Lydia gæti undir-
búið sig...
... og oft tók þessi upprifjun svo
mikið á að ég svaf lítiö nóttina áður
en Helga kom, bætir Lydia viö.
Stundum grét ég meira að segja,
það var svo erfitt aö fara að rifja
upp öll þessi gömlu sárindi og erfið-
leika,“ segir Lydia Einarsson.
^ STANGAVEIÐIMENN ^
ÚTBOÐ
Tilboð óskast í veiðirétt í Langadalsá. Tilboð sendist
Ragnari Magnússyni, Hamri, 401 Isafirði, fyrir 1. jan-
úar 1993. Áskilinn réttur til að taka hvaða tilboði sem
er eða hafna öllum.
Stjórn Veiðifélags Langadalsár.
------------------------------------------------\
Utboð
Kúðafljót, smíði stálbita
Vegagerð ríkisins óskar eftir tilboðum í smiði stál-
bita fyrir brú á Kúðafljót.
Um er að ræða smíði 30 soðinna plötubita, 18
og 22 m langra, ásamt tilheyrandi þverbitum og
samskeytum, alls 220 t. Ennfremur er innifalin
hreinsun og ryðvörn stálsins ásamt flutningi þess ,
á byggingarstað við Kúðafljót.
Efni í stálbitana verður afhent á næstu uppskip-
unarhöfn Eimskips í janúar 1993 og skal smíði
og afhendingu vera lokið 15.05.-30.06.1993.
Útboðsgögn verða afhent hjá Vegagerð ríkisins
í Borgartúni 5, Reykjavík, (aðalgjaldkera) frá og
með 23. þ.m.
Tilboðum skal skila á sama stað fyrir kl. 14.00
þann 14. desember 1992.
Vegamálastjóri
_______________________________________________/
Auglýsing
Styrkir til háskólanáms í Danmörku skólaárið
1993-94.
Dönsk stjórnvöld bjóða fram fjóra styrki handa Is-
lendingum til háskólanáms í Danmörku námsárið
1993-94. Styrkirnir eru ætlaðir þeim sem komnir eru
nokkuð áleiðis í háskólanámi og eru miðaðir við 9
mánaða námsdvöl en til greina kemur að skipta þeim
ef henta þykir. Styrkfjárhæðin er áætluð um 4.000
d. kr. á mánuði.
Umsóknum um framangreinda styrki skal komið til
menntamálaráðuneytisins, Sölvhólsgötu 4, 150
Reykjavík, fyrir 15. janúar 1993 á sérstökum eyðu-
blöðum sem þar fást. Umsóknum fylgi staðfest afrit
prófskírteina ásamt meðmælum.
Menntamálaráðuneytið,
19. nóvember 1992.