Dagblaðið Vísir - DV - 05.06.1993, Blaðsíða 14

14
LAUGARDAGUR 5. JÚNÍ 1993
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON-
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar: ÞVERHOLTI 11,
blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI 14, 105 RVlK. SlMI (91)63 27 00
FAX: Auglýsingar: (91 )63 27 27 - aðrar deildir: (91 )63 29 99
GRÆN NÚMER: Auglýsingar: 99-6272 Áskrift: 99-6270
AKUREYRI: STRANDG. 25. SlMI: (96)25013. BLAÐAM.: (96)26613.
FAX: (96)11605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1200 kr.
Verð í lausasölu virka daga 115 kr. - Helgarblað 150 kr.
Seðlabankanum að kenna
Seðlabankinn ber ábyrgð á skjótfengnum tekjum nokk-
urra aðila, sem stunduðu öruggt gjaldeyrisbrask áður
en markaðsskráning gengis var tekin upp um mánaða-
mótin. Fyrir þann tíma var gengisskráning bankans svo
bamaleg, að spákaupmenn í gengi áttu auðveldan leik.
Um langt árabil hefur verið lagt til í leiðurum DV, að
Seðlabankinn hætti að skrá þykjustugengi sitt og gefi
gengisskráningu gjaldmiðla frjálsa. Þetta hefur nú loks-
ins gerzt að nokkru, en aðeins vegna þess að komið hefur
í ljós dæmi um stórfellda brotalöm í kerfmu.
Raunar var það fréttastofa Reuters, sem skráði gengi
gjaldmiðla fyrir Seðlabankann. Síðdegismat Reuters á
stöðu gjaldmiðla var notað í Seðlabankanum við opnun
gjaldeyrisdeilda morguninn eftir. Þeir, sem áttuðu sig á
þessu, gátu notað svigrúmið til gróðamyndunar.
Spákaupmenn notuðu upplýsingar fjármálaþjónustu
Reuters til að færa milli gjaldeyrisreikninga fyrir lokun
bankanna og biðu svo í rólegheitum eftir gróðanum, sem
birtist í síðbúinni gengistöflu Seðlabankans morguninn
eftir. Þetta var nærri gulltrygg spákaupmennska.
Athyghsvert er, að viðskiptabankarnir, sem höfðu tap-
að stórfé á þessu um árabil, skyldu ekki átta sig fyrr en
á þessu ári. Það er gott dæmi um, að þeir eru ekki nógu
vel reknir, svo sem útlánastefna þeirra og hrikalegar
afskriftir hafa einnig sýnt á undanfórnum árum.
Alvarlegast er þetta mál þó fyrir Seðlabankann. Það
er stofnun, sem aðalbankastj órinn töfraði upp úr skrif-
borðsskúffu í Landsbankanum og gerði bókstaflega að
stærsta virki blýantsnögunar í þjóðfélaginu. Þar sitja um
150 manns með 600 milljón króna árlegum kostnaði.
Seðlabankinn hefur haft einkar óljós verkefni og sinnt
þeim iha. Hann hefur séð um tilfærslu á fjármagni af
almennum lánamarkaði yfir á sérréttindaborð stjóm-
valda, með milljarðatjóni fyrir þjóðarbúið. Og hann hefur
þótzt vera að skrá gengi krónunnar í alvöru gjaldmiðlum.
Nú hefur komið í ljós, að Seðlabankinn framkvæmdi
þessa gengisskráningu með því að nota síðdegistölur
Reuters, liggja á þeim í um það bil sautján klukkustund-
ir og birta þær síðan að morgni. Seðlabankinn afsalaði
þannig gengisskráningarhlutverkinu í hendur Reuters.
Þetta gaf gjaldeyrisbröskurum það svigrúm, sem þeir
þurftu til að græða á tá og fingri, í fyrsta lagi á kostnað
bankanna og síðan óbeint á kostnað viðskiptavina bank-
anna, er þurfa að borga brúsann með óheyrilegum vaxta-
mun, sem er einsdæmi meðal auðþjóða heims.
Frammistaða Seðlabankans á þessu sviði kemur ekki
á óvart. Þetta er ekki bara gagnslaus stofnun, heldur
beinlinis skaðleg. Við þurfum enga stofnun til að skrá
gengi, sem á að skrá sig sjálft, og enga stofnun til að
gera peninga arðminni með því að taka þá af markaði.
Við getuleysið í meðferð mála, sem virki blýantsnag-
ara hefur sankað að sér, bætist svo fordæmið, sem Seðla-
bankinn hefur löngum gefið sljómendum í bankakerf-
inu, þar sem sameinast lífsstíh stórbokka og getuleysi í
starfi. Seðlabankinn hefur leitt fínimannsleikinn.
Veruleikafirring bankastjóra og bankaráðsmanna,
sem birtist í, að bankar reka saklaust láglaunafólk úr
starfi tugum samam, en hlífa hverjum einasta stórbokka
og fást ekki ernu sinni til að feha niður laxveiðiferðir
þeirra, á homstein sinn í sandkassa Seðlabankans.
Gengisbraskið var htið dæmi um þetta. Það var ekki
spákaupmönnum að kenna, heldur Seðlabanka, sem
gegndi ekki hlutverkum, er hann sankaði að sér.
Jónas Kristjánsson
Úrræðaleysi
NATÓ vatn á
myllu Milosevics
Yfirmaður líknarstarfs Samein-
uðu þjóðanna í Bosníu var ómyrk-
ur í máli við fréttamenn í Sarajevo
á miðvikudag. „Leiðtogar á al-
þjóðavettvangi verða að gera upp
hug sinn hvort þeim er alvara að
bjarga bosnískum múslímum. Og
lengi hafa þeir látið viö það sitja
að vekja falsvonir," sagði Larry
Hollingworth.
Hver vikan líður af annarri án
þess að nokkuð sé gert til að koma
í framkvæmd síðustu ályktun Ör-
yggisráðsins um griðasvæði fyrir
múslíma. Eitt þeirra, Gorazde, Ugg-
ur undir fallbyssuskothríð og
áhlaupum Serba dag eftir dag.
Eini aðilinn sem fær er um að
hafa forgöngu um aðgerðir til að
hefta ófriðinn á Balkanskaga er
Atlantshafsbandalagið. En hver
fundur NATÓ af öðrum rennur út
í sandinn: fyrst fundur landvarna-
ráðherra fyrir viku, síðan fundur
fastafulltrúa og nú þykir sýnt að
fundur utanríkisráðherra banda-
lagsríkjanna fari sömu leið.
„Tímaskeið er á enda runnið,
tímabil bandarískrar forustu og
valds í Evrópu,“ hefur bandaríski
dálkahöfundurinn Anthony Lewis
eftir reyndum diplómat.
NATÓ er þannig úr gerði gert að
bandaríska forustu þarf til aðgerða
af hálfu bandalagsins. Bandarískar
ríkisstjórnir hafa brugðið fæti fyrir
alla viðleitni til að skapa Evrópu-
ríkjum í bandalaginu aðstöðu til
sjálfstæðra aðgerða, til að mynda á
vegum Vestur-Evrópubandalags-
ins.
Stjóm George Bush í Washington
einsetti sér að hafast ekkert að
vegna ófriðarins á Balkanskaga.
Bill Clinton gagnrýndi þá afstöðu í
kosningabaráttunni en þegar til-
lögur hans um að reyna að vopna
múslíma og senda bandarískan
flugher til árása á víghreiður Serba
sáu dagsins ljós fengu þær engar
undirtektir í Evrópu. Meginástæð-
an er að Clinton þvertekur fyrir að
senda bandarískan landher á vett-
vang; evrópsku hersveitirnar sem
fyrir eru, aðallega franskar og
breskar, skulu látnar einar um að
taka afleiðingunum á vígvellinum
meö lífið að veði.
Því er nú talað um það fullum
fetum beggja vegna Atlantshafs að
NATÓ hafi ratað í tilvistarkreppu,
jafnskjótt og upp kemur í Evrópu
hættuástand að kalda stríðinu af-
stöðnu.
Og háskinn getur hæglega magn-
ast. Slobodan Milosevic Serbíufor-
seti, sem hratt af stað upplausn
Júgóslavíu með því að veðja á þjóö-
rembu eftir gjaldþrot kommúnism-
ans, þóttist vera að reyna að hemja
Bosníu-Serba meðan möguleild
þótti á utanaðkomandi, sérstaklega
bandarískri, íhlutun. En nú hefur
hann snúið sér að því að kveða
niður serbneska friðarsinna.
Milosevic gerði bandalag við
Vojislav Seselj og herskáan flokk
Erlend tíðindi
Magnús Torfi Ólafsson
hans til að setja af í vikunni forseta
Júgóslavíu, Dobrica Cosic. Júgó-
slavía var að vísu ekki nema nafn-
ið tómt og sfjóm hennar án sjálf-
stæðs valds en Cosic hefur verið
hugmyndafræðingur serbneskrar
þjóðernishyggju og því áhrifamik-
iU. Upp á síðkastið hefur hann gert
sig líklegan til að koma saman frið-
arflokki meðal fomstumanna í
Belgrad.
Milosevic sakaði Cosic um að
hafa í heimildarleysi kallað saman
æðstu foringja Júgóslavíuhers til
að kynna þeim hugmyndir sínar.
Meðan á þingfundi stóð tók
hnefaleikamaður úr þinghði Seselj
sig til og rotaöi þingmann úr röðum
lýðræðissinna, eftir aö hann sté
niður úr ræðustól. Efnt var til
mótmæla við þinghúsið af þessu
tilefni eftir áeggjan Vuk
Draskovics, leiðtoga lýðræðisinna.
Þar handtók lögreglan, sem Milo-
sevic ræður, tugi þingmanna og
fréttamanna. Drascovic var færður
í varðhald og misþyrmt þar svo
hann lá þungt haldirm á sjúkrahúsi
þegar síöast spurðist.
Fyrir Milosevic vakir greinilega
að beija niður allan mótþróa gegn
sér í Serbíu sjálfri. Þar er ástand
orðið herfilegt vegna viðskipta-
banns umheimsins. Óðaverðbólga
ríkir og atvinnuleysi er komið yfir
þriðjung vinnufærra.
Líkur fara vaxandi á að Serbíu-
forseti reyni með frekari landvinn-
ingum í þágu draumsins um Stór-
Serbíu að fá landsmenn til að sætta
sig við bágan hag. Nýskeð varaði
hann Madedóníuforseta við afleið-
ingunum af að taka við bandarísk-
um friðargæslusveitum.
Magnús T. Ólafsson
Vuk Draskovic, foringi stjórnarandstöðunnar í Belgrad, liggur á sjúkra-
húsi eftir misþyrmingu lögreglu Milosevics. Símamynd Reuter
Skoðanir aimarra
Hlutleysi ráðherrans
„Forsætisráðherra Danmerkur, Poul Nyrup Ras-
mussen, lýsti þvi yfir í Pohtiken í gær að drápin á
tveimur dönskum bílstjórum í Júgóslavíu gætu leitt
til þess að Danir skipti um skoðun um hemaðar-
íhlutun í borgarastríðinu. Á meðan stríðið hefur
geisað og þúsundir týnt lífi, minnihlutahópar verið
ofsóttir og beittir hroöalegu ofbeldi hefur forsætis-
ráðherra Danmerkur sætt sig við hlutleysi - en ekki
þegar tveir danskir bílstjórar hafa orðið fórnarlömb.
Þá þykir ástæða til að grípa til aðgerða."
Úr forystugrein Politiken 3. júní.
Tvenns konar siðgæði
„Þegar maður hugsar um hvemig tyrknesk yfir-
völd koma fram við kúrdíska minnihlutann í landinu
er það tvenns konar siðgæði og hræsni sem kemur
fram í umfjöllun tyrkneskra blaða og stjómmála-
manna um íkveikjuárásina í Solingen. Þar með er
ekki sagt að það eigi að þegja yfir þessu hroðalega
ofbeldisverki eða láta sem það skipti ekki máli. Ahs
ekki.“
Úr forystugrein Berlingske Tidende 3. júní.
Raunsætt mat nauðsynlegt
„Þegar menn hafa jafnaö sig eftir fyrsta áfallið
er nauðsynlegt að draga úr neikvæðum áhrifum á
þjóðfélagið með því að rannsaka gaumgæfilega hvað
gerðist og meta hættuástandið á raunsæjan hátt. Það
er einkum nauösynlegt fyrir stjómmálamenn að
bregðast ekki við án þess að hugsa sig vel um því
annars gætu þeir óvhjandi ýtt undir þau öfl sem
standa á bak við ofbeldið.“
Úr forystugrein Svenska dagbladet 2. júní.