Dagur - 19.12.1995, Blaðsíða 26

26 B - DAGUR - Þriðjudagur 19. desember 1994
Fyrir þremur árum var
stœrsta orgel landsins
tekiÖ í notkun í
Hallgrímskirkju, kirkj-
unni sem byggð var í
minningu Halígríms
Péturssonar, yrests og
sálmaskálds. Við orgelið
situr öðrum mönnum
fremur Hörður Askels-
son, organisti Hall-
grímskirkju, og stjórn-
andi Mótettukórsins.
Hörður er af Mýrarœtt í
Bárðardal, fæddist með
tónlistina í blóðinu, son-
urAskeís Jónssonar,
kórstjóra og tónskálds á
Akureyri, og Sigur-
bjargar Hlöðversdóttur.
verk, þess vegna að ferðast um
heiminn og spila það fyrir fólk. í
þá daga tengdi ég ekki orgeltónlist
og kirkjuna saman. Eg sá aðeins
orgelið og þá auðvitað hið glæsi-
lega orgel í Akureyrarkirkju, sem
maður hafði vitaskuld heyrt að
væri alveg einstakt.
Eftir þessa hugljómun var eng-
in spuming að ég myndi leggja
tónlistina fyrir mig og ég lifði og
hrærðist í þessum heimi. Þegar ég
var einn heima notaði ég tækifær-
ið, setti Beethoven-sinfóníurnar á
fóninn, skrúfaði tækin í botn, stóð
úti á miðju stofugólfi og stjórnaði
ímyndaðri sinfóníuhljómsveit með
miklum tilþrifum. Af þessu vissi
ekki nokkur maður og fyrir mér
var þetta helgur dómur sem eng-
inn annar mætti vita af.
Ég kunni orðið þessar sinfóníur
aftur á bak og áfram og þegar ég
hlusta á þær í dag kemur alltaf
upp í hugann þessi mynd af mér
þar sem ég stóð fyrir framan
hljómflutningstækin og stjómaði
af óskaplegri innlifun!
Leikíist og
menntaskóíanám
Ég hafði alltaf átt fremur auðvelt
þegar kom að prófum. í söguprófi
dró ég efni sem ég hafði aldrei lit-
ið á og útkoman varð eftir því. I
þýsku fékk ég sömuleiðis háðug-
lega útreið, ég var tekinn upp í ní-
tjánda eða tuttugasta kafla bókar-
innar, en hafði einungis náð að
klóra mig fram úr fimm eða sex
fyrstu köflunum. Ólafur Rafn
Jónsson, þýskukennari, reyndi að
toga eitthvað upp úr mér og Frið-
rik Þorvaldsson, prófdómari,
fylgdist með. Ég vissi auðvitað
ekki nokkum skapaðan hlut um
hvað mennimir voru að spyrja! A
síðari árum, eftir að hafa búið úti í
Þýskalandi og náð mjög góðu
valdi á þýsku, hefur þessi uppá-
koma oft komið upp í hugann.
Þessi afburða slaka einkunn í
þýsku á stúdentsprófi varð mér
sem sagt ekki fjötur um fót.
Leiðbeiningar Róberts
Abrahams
Ég Iauk stúdentsprófi vorið 1973
og mér var alveg Ijóst hvað ég
vildi, ég skyldi mennta mig frekar
á tónlistarsviðinu. Að ráði pabba
og Róberts Abrahams Ottóssonar,
þáverandi söngmálastjóra, fór ég
stýrt öllu sem ég hef gert til dags-
ins í dag. Hann gerði mig strax að
orgelleikara við guðfræðideild
Háskóla Islands, en á því sviði
hafði ég litla reynslu, hafði ein-
ungis spilað við eina unglinga-
messu í Akureyrarkirkju og einu
sinni í Lögmannshlíðarkirkju.
Seinna varð ég hans eftirmaður
sem kennari við guðfræðideildina.
Erfiðir sunnudagar
Ég hafði ekki verið nema nokkra
daga í Reykjavík eftir inntöku-
prófið þegar Ólafur Skúlason, þá-
verandi sóknarprestur í Bústaða-
sókn og núverandi biskup, hringdi
í mig og bauð mér organistastarf.
Ég trúði ekki mínum eigin eyrum
og hélt að hann væri ekki í lagi.
Skýringin á þessu var sú að Ró-
bert Abraham, með svona gjör-
samlega óbilandi trú á þessum
dreng frá Akureyri, hafði sagt við
Ólaf; „grípið hann“. Ég sagði Ól-
afi að ég væri nú kominn til
Reykjavíkur til að læra tónlist, en
aðal ástæðan fyrir því að ég gat
ekki hugsað mér að taka að mér
organistastöðu, var sú að mér leist
ekkert á að vakna á hverjum
Rós Ingólfsdóttur, sellóleikara, og
bam á leiðinni.
Til Þýskalands
Við Inga Rós fórum síðan saman
til framhaldsnáms til Diisseldorf í
Þýskalandi eftir að ég hafði lokið
kennaradeildar- og burtfararprófi í
orgelleik og Inga Rós einleikara-
prófi í sellóleik. Þarna vorum við
næstu sex árin. Tilviljun réð því
að við fórum til Dússeldorf en
ekki eitthvað annað. Við höfðum
látið okkur detta í hug að fara til
Kölnar eða Berlínar, en okkur var
ráðlagt vegna sellósins og kirkju-
tónlistarinnar, að fara frekar til
Dússeldorf og við sjáum ekki eftir
því.
Ég lagði stund á kirkjutónlist-
arnám og það reyndist mjög vítt
og gefandi nám. Áherslan var
auðvitað á orgelið en auk þess fór
ég að hluta í gegnum sömu skólun
og hljómsveitarstjórar og nánast
sömu „teoríu“ og tónskáldin.“
Árið 1982 komu Hörður og
fjölskylda aftur heim til fslands og
þá lá leiðin strax í Hallgríms-
kirkju, þar sem hann starfar enn.
„Forráðamenn Hallgrímskirkju
„Ég byrjaði snemma að læra á
píanó og hafði gaman af því, en
ég var enginn fyrirmyndar nem-
andi. Það gefur augaleið að tón-
listaráhuginn helgaðist af því um-
hverfi sem ég ólst upp í. Heimilis-
faðirinn hafði sitt lifibrauð af tón-
list, kennslu og söng og eldri
bróðir minn, Jón Hlöðver, var
einnig mikið í tónlist.
Tónlistamám mitt í æsku var
eins og gengur og gerist hjá böm-
um, æfingamar vom stopular. Á
unglingsámnum missti ég áhug-
ann á píanónáminu, hann beindist
inn á aðrar brautir. En ég hafði
alltaf yndi af því að leika af fingr-
um fram, spila eftir eyranu, og
það hefur komið mér afskaplega
vel síðar. Þessi eiginleiki varð til
þess að ég varð sjálfskipaður hirð-
spilari í Menntaskólanum á Akur-
eyri á þeim árum og spilaði undir
söng á sal.
Eftir á að hyggja býst ég við að
það sem hélt mig á þessum árum
m.a. við efnið var að ég hafði svo
óskaplega gaman af því að spila
fjórhent á píanóið með pabba og
þannig öðlaðist ég nokkra fæmi í
nótnalestri.
Áhugi á rokkinu var vitaskuld
til staðar á menntaskólaámnum og
við strákamir vorum svolítið að
burðast við að spila það. Þetta var
framúrstefnutónlist, frumsamin í
stíl Frank Zappa. I þessari tónlist
fólst ákveðin pólitík, hún var upp-
reisn gegn ríkjandi gildum. Við
vomm ekki beint af þeirri kynslóð
sem oftast gengur undir nafninu
’68 kynslóðin, það má segja að
við höfum komið í kjölfar hennar,
við lentum á ákveðnum skilum.
Eldri bræður mínir voru af þeirri
kynslóð sem notaði brilliantín. Ég
náði svo langt að kaupa brillian-
tíntúbu, en setti það aðeins einu
sinni í hárið og túban lá síðan
ósnert. Síða hárið tók völdin og
því fylgdi uppreisn gegn gildandi
mati á öllum sköpuðum hlutum.
Orgelhugljóntun
Mitt í öllu þessu umróti komst ég
að raun um að ef ég ætlaði að ná
langt í tónlistinni, yrði ég að ná
fæmi á hljóðfæri, píanóleikurinn
skipti máli. Einn góðan veðurdag
varð ég gjörsamlega heillaður af
hljómheimi orgelsins og sextán
ára gamall fór ég að sækja orgel-
tíma hjá Gígju Kjartansdóttur.
Orgelið varð allt í einu númer eitt,
tvö og þrjú í mínu lífi. Þetta var
eins og frelsun, það komst ekkert
annað að. Ég vildi hætta mennta-
skólanámi því ég taldi það ekki
skipta lengur neinu máli, öllu öðra
mikilvægara væri „Toccata og
fúga í d-moll“ eftir Bach og tak-
mark mitt var að geta spilað þetta
með að læra en þegar komið var í
fimmta bekk í Menntaskólanum
hafði ég ekki nokkum áhuga á
lærdómi.
Auk orgelnámsins fór drjúgur
tími í að semja og flytja tónlist við
leikrit Erlings E. Halldórssonar,
sem Leikfélag Menntaskólans
setti upp og nefndist Minkamir.
Leiklistin naut svo mikillar vel-
vildar í skólanum að í hennar
nafni gátum við félagamir fengið
eins mikið frí og við vildum. Þetta
notuðum við okkur miskunnar-
laust og vikum saman vorum við
fjórmenningamir; Erlingur Ing-
varsson, Sveinn Klausen, Kristinn
R. Ólafsson og ég, niður í Sam-
komuhúsi á morgnana og sömdum
tónlist.
Mikið var lagt í þessa sýningu,
enda ftumsýning á Islandi. Verkið
þótti pólitískt og ég minnist þess
að Soffía Guðmundsdóttir skrifaði
lofsamlega um það í Birting, ég
hygg að öðrum gagnrýnendum á
Ákureyri hafi nú ekki þótt mikið
til koma.
Eftir þennan vetur vildi ég
hætta í Menntaskólanum og
tilkynnti foreldrum mínum að ég
hefði ekkert með þetta stúdents-
próf að gera og sæi enga ástæðu
til að eyða tímanum í það. Málin
vom rædd og foreldrar mínir
fengu mig til þess að halda þetta
út. Ég setti þá sem skilyrði að ég
yrði utanskóla. Tryggvi Gíslason,
sem þá var nýbyrjaður sem skóla-
meistari, féllst af einhverjum
ástæðum á þessa ósk mína.
Ég sótti því ekki skóla þennan
síðasta vetur í MA og hafði ekki
lesið nema hluta af námsbókunum
þá um haustið í inntökupróf í Tón-
listarskólann í Reykjavík, og það
próf gilti jafnframt sem inntöku-
próf í Tónskóla Þjóðkirkjunnar.
Ég fór gjörsamlega óundirbúinn í
þetta inntökupróf, gróf upp eitt-
hvað lítið píanóstykki eftir Liszt
og spilaði, fór í tónheymarpróf og
var látinn syngja úr „Fjárlögun-
um“, sem ég hafði ekkert undirbú-
ið. Þetta þurfti maður að gera fyrir
framan fjölda fólks og sem betur
fer þekkti ég ekki nokkum mann.
Síðar komst ég að því að þama
var samankomin öll tónlistarelítan
í höfuðborginni. Vegna þess að ég
þekkti ekkert til þessa fólks sull-
aðist ég stóráfallalaust og án
nokkurrar hræðslu í gegnum þetta
próf. Og einhvem veginn fékk
Róbert Abraham svona ofboðs-
lega trú á mér og eftir prófið, sem
mér fannst nú heldur lítilfjörlegt,
kom hann til mín, með pípuna í
munninum, tók utan um mig og á
hálftíma eða svo lagði hann í raun
mína lífsbók. Eins uppreisnargjam
og ég var og lítið fyrir það að taka
ráðleggingum annarra, fannst mér
allt það sem Róbert Abraham ráð-
lagði mér satt og rétt. Ég hafði
aldrei hitt þennan mann áður, en
fyrir mér var enginn vafi á því að
það sem hann sagði mér var allt
saman satt og rétt. Róbert Abra-
ham ráðlagði mér að til að byrja
með skyldi ég taka tónmennta-
kennarapróf, sem tæki tvö ár, og
síðan skyldi ég fara til framhalds-
náms í kirkjutónlist. Undir hand-
leiðslu Róberts Abrahams var ég í
sex mánuði áður en hann dó. Óaf-
vitandi varð þessi merki maður al-
gjörlega leiðbeinandi um alla
mína framtíð, hann hefur í raun
HörðurÁs-
kelsson, org-
anisti og kór-
stjóri, í viÓtali
um m.a. uyy-
reisnarárin,
tónlistina og
kirkjustatfiÖ
sunnudagsmorgni!
Nokkmm vikum síðar var haft
samband við mig frá Fríkirkjunni í
Hafnarfirði og ég beðinn að vinna
þar. í þetta skiptið var ég ekki eins
neikvæður og þegar Ólafur Skúla-
son bauð mér vinnu, enda hafði ég
kynnst þessu svolítið í guðfræði-
deildinni, auk þess sem ég sá í
þessu svolítinn pening. Það hafði
líka sitt að segja að í Fríkirkjunni
voru aðeins messur annan hvom
sunnudag og ég hugsaði meö mér
að hinn sunnudaginn gæti ég sofið
út. Ég sló því til og í Fríkirkjunni
fékk ég mína fyrstu reynslu af
kórstjóm.
Þessi vinna við Fríkirkjuna
varð þess valdandi að ég komst
eftir þetta aldrei norður í frí um
hátíðar auk þess sem ég var kom-
inn með konu mér við hlið, Ingu
höfðu „nælt“ í mig töluvert löngu
áður en ég lauk námi. Reyndar
höfðu aðrar kirkjur reynt með alls-
kyns gylliboðum að fá mig til
starfa, t.d. Háteigskirkja og Dóm-
kirkjan, en í Hallgrímskirkju
eygði ég ýmsar framtíðarvonir.
Starfsaðstæður voru að vísu afar
slæmar þegar ég hóf störf, nokkm
verri en ég bjóst við. Mér hafði
verið tjáð að úr þessu rættist fljót-
lega, það tæki ekki nema þrjú til
fjögur ár að fullbyggja kirkjuna.
Það var auðvitað fullkomlega
óraunhæft markmið, en sem betur
fer var ég nógu grænn til þess að
trúa því að þetta myndi ganga eft-
ir. En þótt uppbyggingin hafi tek-
ið lengri tíma en gert var ráð fyrir,
var það vel þess virði að bíða þol-
inmóður og kollegar mínir í út-
löndum líta til þessarar aðstöðu
með mikilli öfund og aðdáun."
Afstöðubreyting
Eins og áður segir var Hörður
uppreisnargjam á sínum yngri ár-
um, eins og títt var um unga menn
á áttunda áratugnum. I þá daga var
kirkjan og allt það sem henni
tengdist ekki ýkja ofarlega í huga
hans. En þetta hefur breyst eftir
hann varð starfsmaður kirkjunnar.
„Já, vitaskuld hefur viðhorf mitt
til kirkjunnar breyst mikið með ár-
unum. Á menntaskólaámnum
vildi maður ekki hafa neitt með
kirkjuna að gera, enda var hún
hluti af gildum sem ég sem yngri
maður vildi brjótast gegn. Kirkjan
var talandi dæmi um viðhorf sem
ég var á móti. En hinu má ekki
gleyma að pabbi starfaði við
kirkju og það var sjálfsagt mál að