Dagur - 19.12.1995, Side 37

Þriðjudagur 19. desember 1995 - DAGUR - 37 B
Jólin hjá Jóni Oddi ogjóni Bjarna
- gripiö niöur íharnabók Guðrúnar Hdgadóttur„Mtira af jóni Oddi ogjóni Bjarna"
í einni af vinsælustu
barnabókum síðari ára
„Meira afjóni Oddi og
Jóni Bjarna" eftir Guð-
rúnu Helgadóttur, er
fjallað á skemmtilegan
hátt um jólin og jólaundir-
búninginn.
Við birtum hér kafla bók-
arinnar sem nefnist
„Jólaundirbúningur í
skólanum og heima".
„Jólin nálguðust óðfluga. Borg-
in tók á sig ævintýraljómann, sem
fylgdi jólahátíðinni. Ljós voru
tendruð og í dag átti að kveikja á
stóra jólatrénu á Austurvelli.
Strákarnir fóru með pabba og Lár-
us fékk að koma með. Pabbi hans
var á sjónum og mamma hans
komst ekki frá Selmu.
I bænum var margt fólk og það
var óskaplega kalt. En strákarnir
gleymdu því strax og lúðrasveitin
byrjaði að leika. Svo fór einhver
maður að tala. Tréð var komið frá
landinu sem hann átti heima í,
bærinn hans var vinabær Reykja-
víkur. Hann var líka voða vin-
gjamlegur, en strákamir skildu
ekki vel það sem hann sagði. Þeir
spurðu pabba hvaða mál hann tal-
aði, og pabbi sagði að eftir því
sem hann kæmist næst væri það
íslenska. Svo kveikti konan hans á
trénu og allir klöppuðu. Borgar-
stjórinn talaði næstur og hann tal-
aði örugglega íslensku, en orðin
fuku út í vindinn og honum var
voða kalt. Eg er viss um að hon-
um er eins kalt og honum Simba,
hvíslaði Jón Oddur að Lámsi. En
borgarstjórinn lauk þessu af með
sóma og loks sungu allir Heims
Nöfrt jóla-
sveinanna
Elstu nöfn jólasveinanna sem
þekkt eru, eru þessi:
Stekkjastaur, Giljagaur, Stúfur,
Þvörusleikir, Pottasleikir, Aska-
sleikir, Faldafeykir, Skyrgámur,
Bjúgnakrækir, Gluggagægir,
Gáttaþefur, Ketkrókur, Kertasník-
ir.
í bókinni Jól á íslandi eftir
Áma Bjömsson, þjóðháttafræð-
ing, segir eftirfarandi:
„En fleiri nöfn eru til á jóla-
sveinum, hvort sem það merkir,
að þeir gangi undir mismunandi
nöfnum eftir sveitum, eða séu
fleiri en þrettán. Þessi nöfn eru
Kertasníkir, Pönnusleikir, Potta-
skefill, Hurðaskellir, Moðbingur
(líklega úr Eyjafirði), Hlöðu-
strangi, Móamangi, Flórsleikir,
Þvengjaleysir (úr Mývatnssveit),
Pönnuskuggi, Guttormur, Banda-
leysir, Lampaskuggi, Klettaskora
(Állrahanda 19). Hér em þá kom-
in 27 nöfn á jólasveinum, en
a.m.k. 4 þeirra, Kertasleikir,
Pottaskefill, Bandaleysir og
Pönnuskuggi eru naumast annað
en afbrigði annarra. Er þá komið
skemmtilega nærri þeim fjölda,
sem fæst, ef hinar umdeildu tölur
9 og 13, eru lagðar saman. Verið
gæti, að um væri að ræða tvo hópa
af jólasveinum. í öðrum hópnum
væm þá 9, og líklegast, að þeir
ættu heima á Norður- og Austur-
landi, en stærri hópurinn á Vestur-
og Suðurlandi. Talsverður munur
er á nöfnum mathákanna annars
vegar og nöfnum eins og Moð-
bingur, Hlöðustrangi, Móamangi,
Klettaskora, hins vegar. Ef reyna
ætti að skipta þeim í tvo hópa,
yrði að hafa hliðsjón af þessu, en
það mun ekki gert hér, þótt þetta
sé vissulega rannsóknarefni.“
Heimild: Ámi Bjömsson,
Jól á íslandi.
Jólagjafir
Talið er að jólagjafir hafi í fymd-
inni tíðkast meðal höfðingja á Is-
landi. Hins vegar hafa jólagjafir
ekki þekkst meðal almennings
fyrr en á seinustu áratugum og
mjög lítið fyrir aldamót. Annars
staðar hefur þetta þó löngu fyrr
verið orðið algengt, að minnsta
kosti kvartar Gestur Pálsson ákaf-
lega yfir jólagjafafarganinu í
Winnipeg 1890. Ævinlega mun þó
hver maður að jafnaði hafa fengið
nýja sauðskinnsskó á jólum og
nefndust þeir jólaskór. Voru þeir
fegurstir litaðir svartir, en bryddir
með hvítu eltiskinni.
Eina aðra flík að minnsta kosti
hafa flestir fengið, því að sagt var
að þeir sem enga flík fengju, fæm
í jólaköttinn eða klæddu jólakött-
inn. Jólakötturinn var einhver lítt
skýrgreindur óvættur, sem át þá
sem enga flík fengu, eða að
minnsta kosti jólaskammtinn
þeirra, jólarefinn. Þó er einnig til
sú skýring á orðtakinu „að klæða
jólaköttinn“, að þeir sem enga flfk
fengju, ættu að klæða kött í buxur
á jólanóttina í augsýn alls heimil-
isfólksins og hafi þetta þótt hin
mesta háðung.
Önnur sögn segir að þeir sem
enga fengu spjörina áttu á að-
fangadagskvöld að bera fullt
hrútshom af hlandi og skvetta úr
því í rúmið, sem þeir voru fædd-
ir í.
Heimild: Ámi Bjömsson,
Jól á Islandi.
um ból. Það fannst strákunum
voða hátíðlegt.
Á eftir fór pabbi og keypti jóla-
tré og hann keypti líka tré handa
Lárusi. Strákunum fannst pabbi
alveg frábær. Lárus varð mjög
glaður og hlakkaði til að fara með
það heim. Selmu finnst svo gaman
að horfa á ljósin, sagði hann.
Bræðurnir hlökkuðu mikið til
jólanna. Þeir voru búnir að búa til
heilmikið af jólagjöfum. Mamma
átti að fá plötur undir heita potta,
sem þeir höfðu búið til í skólan-
um, og pabbi átti að fá öskubakka
úr trölladeigi. En svo mundu þeir
eftir því, að pabbi reykti ekki, en
það gerði mamma, svo að þeir
spurðu kennarann, hvort það
mætti ekki vera þannig, að
mamma fengi öskubakkann, en
pabbi plötumar, og kennaranum
fannst það allt í lagi. Þeir höfðu
búið til jötu með Jesúbaminu í
handa Soffíu og hjá henni stóðu
María og Jósef. Þeir voru verulega
stoltir af þessu afreki, því að það
hafði tekið svo langan tíma. Jón
Bjami átti svo erfitt með að búa til
hluti. Límið festist milli puttanna
á honum svo að allt límdist við þá.
Sérstaklega hafði honum reynst
erfitt að koma hárinu á Maríu. Það
var eiginlega allt komið á puttana
á honum. En kennarinn bjargaði
málinu og hárið lenti að lokum á
höfðinu á Maríu. Þeir vissu að
Soffía yrði afar glöð.
Það var verra að finna eitthvað
handa Önnu Jónu. Þeir neyddust
til að leita ráða hjá mömmu. Hún
skildi Önnu Jónu svo vel. Mamma
lofaði að búa eitthvað til handa
henni og svo heklaði hún axla-
tösku handa Önnu Jónu í öllum
regnbogans litum, en strákamir
fengu að þræða tréperlur á hana,
svo að þeir hefðu eitthvað gert
sjálfir. Mamma saumaði líka stóra
tuskubrúðu handa Selmu og strák-
arnir pökkuðu þessu öllu í jóla-
pappír. Pabbi ætlaði að velja bók
handa Lárusi.
í skólanum voru krakkamir
alltaf að undirbúa jólin. Þeir skrif-
uðu á kort, sem síðan voru sett í
póstkassann í skólanum. í fyrstu
voru strákamir í vafa um, hvort
þeir ættu að senda stelpunum kort,
en eftir að hafa rætt málið, ákváðu
þeir að senda þeim stelpum, sem
þeim líkaði vel við. Jón Bjarni
vandaði sig mikið við kortið
handa Unni Dóru. Hún átti að
dansa ballett á Litlu jólunum. En
svo þorði hann ekki að senda
henni það einn. Hann spurði Jón
Odd hvort þeir gætu ekki sent það
saman. Heldurðu að hún sendi
okkur? spurði hann. Ég veit ekki,
sagði Jón Bjami og gaut augunum
til Unnar Dóru. Hún leit til hans
og brosti. Hann fann að hann hitn-
aði í framan. Hún var ferlega sæt.
Jón Oddur, hvíslaði hann, hefurðu
tekið eftir að hún er komin með
tvær fullorðins? Jón Oddur kink-
aði kolli. Þeir voru bara búnir að
missa tvær tennur hvor. Sendum
henni báðir saman, sagði hann.
Láms sendi stelpu sem hét Jó-
hanna. Hann teiknaði voða fallega
mynd af brunabíl á kortið og svo
orti hann vísu. Hún var svona:
Gleðileg jól
og gott nýtt ár.
Og fyrirgefðu svo
þetta pár.
Strákamir dauðöfunduðu Lárus
af því hvað hann var sniðugur.
Þeir treystu sér ekki í kveðskap-
inn, en létu sér nægja að senda
Unni Dóru kort með mörgum
myndum. Þeir eyddu svo miklum
tíma í þetta eina kort, að þeir
ákváðu að senda ekki fleiri stelp-
um. Þessar tvær voru hvort eð var
þær einu almennilegu.
Soffía hló dátt að kortaskriftun-
um. Eruð þið komnir með hvolpa-
vit, elskumar, sagði hún. Svo
sagði hún þeim, að þegar hún var
á þeirra aldri hefði hún verið skot-
in í strák í sfnum bekk. Hann
hefði líka verið skotinn í henni og
hefði alltaf verið að gefa henni
næpur, sem hann hnuplaði úr
görðum nágrannanna. Svo varð
Soffía döpur. Seinna varð hann
feitur bakari og bakaði verstu
franskbrauð í landinu. Sumir
sögðu að hann hefði hnoðað þau
með fótunum. Og þó voru klein-
umar ennþá verri. Þær voru sagð-
ar beinlínis hættulegar. Svona er
lífið, sagði Soffía. Svo hló hún
dátt. Strákamir hlógu lfka. Það var
svo skemmtilegt í eldhúsinu hjá
Soffíu, og kakóið yljaði þeim svo
vel í maganum."
tf
Óskum Akureyringum
svo og landsmönnum öllum
gkðilegra
jákr
og farsœls komandi árs.
Pökkum samstarfið á árinu.
Bæjarstjórn Akureyrar