Þjóðviljinn - 24.12.1975, Page 8

8 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN — Jólablaö 1975
reiknuöum kostnaöi þar 'og ekki
heldur við Sigöldui lieldur lalla
þær allar á Búrlellsvirkjun.
Eg skal svo nefna þessar helstu
stærðir fyrir þr jár virkjanir sem
nokkuð eru i umtali og er þá farið
eftir lauslegum áætlunum:
Virkjun í Blöndu: 1:55 megavött.
árleg orkuvinnsla 800 gigavatt-
stundir, kostnaðarverð 1.56 kr. á
kólóvattstund. Virkjun við
Villinganes i Skagafirði: 32
megavött, árleg orkuvinnsla 175
gigavattstundir, kostnaðarverð
2,18 kr. á kólóvattstund. Detti-
foss: 161 megavatt. 1.140 giga-
vattstundir. 1.41 kr. á kilóvatt-
stund.
Þess ber að gæta að ofan-
greindar tölur gefa ekki tæmandi
samanburð milli orkuveranna
þar eð hlutfallið milli árlegrar
vinnslugetu og uppsetts afls
(svonefndur nýtingartimi upp-
setts afls), er ekki hínn sami i öll-
um dæmunum. Kostnaður á
orkueiningu er mjög háður þess-
um nýtingartima.
Jarðgufuvirkjun
á við meðal
vatnsfall
— Ég tek eftir því að
kostnaðarverð á kólóvattstund er
taliö svipað viö Kröflu eins og við
Sigöldu.
— Áætlanirnar • hljóða upp á
það, en hér verður að muna eftir
fyrirvaranum um mismunandi
nýtingartima. Við hér i Orku-
stofnun höldum að jarðgufustöðv-
ar séu ódýrari en það vatnsafl
sem er dýrast, en aftur séu þær
dýrari en ódýrasta vatnsaflið.
bannig ber að skilja samanburð-
inn milli Kröflu og annarsvegar
Blöndu eða Dettifoss, hinsvegar
Villinganess.
Ég skal þó taka fram að nokkur
óvissa rikir um viðhaldskostnað
jarðgufustöðvar eins og þeirrar
við Kröflu. Við höfum eins og
áður segir sjálfir engar reynslu-
tölur frá sambærilegum stöövum
við að styðjast. Þá ber þess og að
gæta að allar þessar tölur miðast
við fullnýtingu stöðvanna þegar i
stað við gangsetningu. Svo er að
venju miðað við 12% vexti á
byggingartima og 40 ára af-
skriftartima.
baö má vel vera aö við komum
til með að standa andspænis
tæknilegum byrjunarörðugleik-
um við Kröflu og eftilvill þarf að
gera timabundin hlé á rekstrinum
til ýmiskonar verka. Það væri
ekki á nokkurn hátt óeðlilegt eða
óvenjulegt. En stærsta spurning-
in um Kröflu er þó sú hvernig
gengur að koma orkunni á mark-
að. Ef það dregst mjög lengi get-
um við fengið miklu hærri tölur
um kostnað á kilóvattstund. Þetta
á vitanlega einnig við vatnsafls-
virkjanir, t. i Blöndu.
Hægt að gera
virkjun óhagkvæma
á við dísilstöð
— Allar þessar virkjanir sem
við höfum nefnt eru stórar eða
fremur stórar. Hvað um smá-
virkjanir og kostnaðarverð raf-
orkunnar frá þeim?
— Stækkunin á Mjólkárvirkj-
un, sem nú er lokið, er 5,7 mega-
vött að afli og árleg orkuvinnsla
um 30 gigavattstundir. Eaun-
verulegt kostnaðarverð á kiló-
vattstund er á milli 3 og 4 krónur.
Gerð hefur verið áætlun um virkj-
un i Suðurfossá á Rauðasandi.
Aflið yrði 2,4 megavött og árleg
orkuvinnsla 9,3 gigavattstundir.
Þar yrði kostnaðurinn á núver-
andi verðlagi rUmlega 8 krónur á
kilóvattstund. Sé nU þetta borið
saman við tölurnar sem ég nefndi
þér áðan um stórvirkjanirnar,
fæst gróf mynd af stærðarhag-
kvæmninni. HUn er tvimælalaust
veruleg, en auðvitað er þetta háð
staðháttum, þannig að kostnað-
ur er nokkuð breytilegur á sömu
stærðvirkjunar eftir þvi hvar hUn
er.
— Er nú ekki árlegur nýtingar-
timi stöðva breytilegur?
— Vissulega.og þess vegna ma.
er vandasamt að bera saman
hagkvæmni orkuvera. Kostnaður
á kilóvattstund er háður þvi hve
mikið er sett upp af afli miðað við
ár! orkuvinnslugetu.Orkuvinnslu-
geta virkjunar ræðst fyrst og
fremst af rennsli árinnar á
virkjunarstað og af miðlunar-
möguleikum. Samanlagt uppsett
afl (vélastærð) allra orkuvera á
tilteknu raforkukerfi verður að
vera eins og mest álag á kerfið að
viðbættu hæfilegu varaafli til að
mæta truflunum. Þessu heildar-
afli er skipt á einstök orkuver
Uppsett afl til rafmagnsframleiðslu og orkuveitusvæði eins og þau mál stóðu fyrir tveimur árum.
Tölurnar tákna kilówött, hringir vatnsaflsstöðvar, ferhyrningar disilstöðvar. Feitu linurnar afmarka
samtengd svæði. Siðan þetta kort var teiknað hafa þær breytingar orðið helstar að Lagarfossvirkjun er
komin I gang, Mjólkárvirkjun hefur veriö stækkuð, Snæfellsnes hefur verið tengt Landsvirkjunarsvæði
og stóru svæðin tvö á Norðurlandi eru nú samtengd.
uppsetts afls mismunandi frá
einu orkuveri til annars, og þar
með einnig kostnaður orkunnar
frá þvi. Að öðru jöfnu verður ork-
an þvi dýrari sem nýtingartimi
uppsetts afls er styttri.
Itafvæðiiigu sveitanna er nú mjög langt komið. t árslok 1974 var taliö að
4.718 býli nytu rafmagns frá samveitum. Tala sveitabýla sem hafa ver-
ið tengd samveitum undanfarin ár: 1969 142, 1970 214, 1971 202, 1972 172,
1973 166, 1974 200. i lok þessa árs er talið að aðeins 155 býli vanti raf-
magn, og er þá átt við að þau hafi ekki rafmagn frá samvcitu og hafi
ekki heldur góða vatnsknúða einkarafstöö. — Myndin getur verið tákn-
ræn fyrir rafvæðingu sveitanna en hún sýnir bæinn Vindheima í Skaga-
firði fyrir allmörgum árum. Ljm. S. Kist.
Sjávarfallastöö var starfrækt I Brokey á Breiðafiröi i fyrstu 20-25 ár
þessarar aldar. Vigfús J. Hjaltalin bóndi smíðaöi stöðina og var
sjávarfallakrafturinn að visu ekki hagnýttur til rafmagnsframleiðslu
heldur til kornmölunar. A myndinni sjást leifar vatnshjólsins.
kerfisins. Hve mikið afl kemur á
hvert fer fyrst og fremst eftir þvi
hvað það kostar (i krónum á
hvert kllóvatt) i hinum ýmsu
orkuverum. Mesta aflið er sett i
þau orkuver þar sem þessi
kostnaður er lægstur, en engan
veginn er vist að þau orkuver hafi
jafnframt mesta vinnsiugetu.
Vegna þess að þetta fylgist ekki
að verður hlutfall orkuvinnslu og
— En hvað kostar þá rafmagn
framleitt i disilstöðvum?
— Við getum sagt að það kosti
svona um 10 krónur að meðaltali,
þar af er oliukostnaðurinn einn
um 8 krónur. Af dæminu sem við
tókum af Suðurfossá sést að hægt
er að finna virkjunarmöguleika
þar sem orkukostnaðurinn slagar
hátt upp i orkuverð frá disilstöðv-
um.
20%aukning
vegna
samtengingar
— Oft eru nefnd töfraorðin
vantsmiðlun og samtenging i
sambandi við virkjanir. Hvað
þýða þau?
— Litum á einhverja vantsafl-
stöð og segjum að engar miðlan-
ir séu og disilstöðvar veiti litla
eða óverulega hjálp. Þá er ekki
hægt að treysta á mikið meira en
lágrennsli i þeirri á sem virkjuð
er. Ella geta menn átt á hættu að
ekkert vatn sé til staðar þegar
þarf á orku að halda.
Tilgangur miðlana er sá að geta
geymt vatn frá Urkomusömum
timabilum til þurrkatima og hjá
okkur þýðir það frá sumri til vetr-
ar. bannig er unnt að fá miklu
meiri orkuvinnslugetu en ella.
Seu nU samtengdar virkjanir i
ám sem hafa mismunandi
rennsli, þá hefur það svipuð áhrif
og miðlun. Segja má að i engum
tveim ám fylgist rennslið
nákvæmlega að, amk. ekki ef ein-
hver fjarlægð er á milli þeirra. Og
munurinn verður talsverður ef
árnar eru hvor i sinum lands-
hluta, td. önnur syðra og hin
nyrðra. Samtengdar virkjanir i
slikum ám gefa þvi meiri vinnslu-
getu en summan af vinnslugetu
hvorrar um sig ef ótengdar eru,
þvi önnur getur þá hjálpað upp á
sakirnar þegar rennslið er i lág-
marki i hinni. Séu nU jafnframt
gerðar miðlanir, bætast þau áhrif
við og auka orkuvinnslugetuna
enn frekar.
— Er hægt að nefna tölur uin
þessi áhrif?
— Samtenging Norðurlands við
Suðurland hækkar vinnslugetu
virkjananna i Laxá um 30 giga-
vattstundir á ári. NUverandi
vinnslugeta Laxár einnar sér án
samtengingar er um 135gigavatt-
stundir á ári. Þetta er þvi yfir
20% aukning. Sams konar áhrif
mundu koma fram af samteng-
ingu norður-suöur á virkjun i
Blöndu ef reist yrði.
Samtenging gefur
jafnmikiö
og dísilvinnslan
bað er hægt að taka annað
praktiskt dæmi þar sem áhrif
samtengingar væru enn stórkost-
legri. bað er tenging nUverandi
vantsaflstöðva á Austurlandi,
þeas. Lagarfoss- og Grimsár-
virkjana, við Norðurland, svæði
Laxárvirkjunar, og áfram við
Suðvesturland um svonefnda
byggðalinu. Slik tenging mundi
ein sér auka vinnslugetu Austur-
landsstöðvanna um 45 gigavatt-
stundir á ári, en sU aukning er
miklu meiri en nUverandi
vinnslugeta þeirra án sam-
tengingar.
— En vantar ekki sárlega ein-
hvcrjar vatnsmiölanir þarna
eystra?
— Þær mundu alla vega koma
sér vel, þvi að miðlunarvirkjun,
t.d. i Bessastaðaá, mundi hafa
svipuð áhrif til að auka vinnslu-
getu Lagarfoss- og Grimsárvirkj-
ana eins og sU tenging sem ég var
að nefna auk vinnslu Bessastaða-
árvirkjunar sjáifrar. En fyrir það
yrði tenging ekki óþörf, heldur
mundi hUn bæta enn við.
— Þarna nefndirðu einar 75
gigavattstundir sem mundukoma
fram i aukinni árlegri orku-
vinnslugetu við ákvcðnar sam-
tcngingar. Það er vist svipað og
samanlögð orkuvinnsla allra oliu-
stöðva á árinu 1974. Eru oliu-
stöðvarnar ekki með of mikinn
lilut af rafmagnsframleiðslunni
hjá okkur?
— Vitanlega er hann of stór, en
þó er ástandið ekki svo siæmt
þegar horft er á landið i heild. 1
fyrra komu 3% raforkunnar frá
disilstöðvum. Hlutfall disilstöðv-
anna er hinsvegar miklu hærra i
einstökum landshlutum, einkum
eystra og vestra. A þvi þarf að
ráða bót og að þvi hefur verið
unnið.
En það má þó ekki fortakslaust
fordæma alla disilvinnslu hvernig
sem á stendur. Það getur Utaf-
fyrirsig stundum verið hagkvæmt
að hjálpa vatnsaflstöðvunum, en
vandinn er sá hvar setja á tak-
mörkin. Oliustöðvarnar eru sjálf-
sagðar sem varastöðvar i sjald-
gæfum vatnsleysistimabilum eins
og þeim sem bUast má við einu
sinni á áratug eða svo. Þá getur
disilvinnsla rafmagns orðið tals-
vert mikil um takmarkaðan tima
i senn á einstökum stöðum á iand-
inu, en það er þó aftur undir sam-
tengingunni komið.
Aö geyma
sunnlenskt vatn
fyrir norðan
— Ef við snúum okkur aftur að
áhrifum samtengingar á orku-
búskapinn og reynum að taka
scm flesta þætti inn i myndina...
— Eitt af þvi sem vinnst er það
að meiri orkuvinnsla fæst Ut Ur
samtengdu kerfi stöðva heldur en
ella mundi samanlagt frá þeim
einangruðum. Þetta stafar eins
og áður segir af þvi að rennslis-
hættir eru mismunandi frá einni á
til annarrar. Einnig er hitt að
notkun orkunnar er mismunandi
eftir landshlutum. Markaðurinn
er misjafnlega samsettur. álags-
toppar dags eða árs koma ekki á
sömu timum og þetta hefur i för
með sér Utjöfnun. Þá er það að