Dagblaðið Vísir - DV - 27.01.1996, Blaðsíða 12

i2 erlend bóksjá
Metsölukiljur
1 •*•••••••••••«•
Bretland
Skáldsögur:
1. Davld Guterson:
Snow Falling on Cedars.
2. Robert Goddard:
Borrowed Tlme.
3. Dlck Francls:
Wlld Horses.
4. Michael Rldpath:
Free to Trade.
5. Kate Atkinson:
Behlnd the Scenes at the Museum.
6. Colln Forbes:
Fury.
7. Pat Barker:
Regeneration.
8. Sebastlan Faulks:
Blrdsong.
9. Pat Barker:
The Eye In the Door.
10. Terry Pratchett:
Interestlng Times.
LAUGARDAGUR 27. JANUAR 1996
Rit almenns eölis:
1. Wlll Hutton:
The State Welre in.
2. Alan Bennett:
Wrltlng Home.
3. Andy McNab:
Bravo Two Zero.
4. Ranfurly:
To War with Whltaker.
5. Nelson Mandela:
Long Walk to Freedom.
6. S. Blrtwlstle & S. Conklln:
The Making of Pride and Prejudlce.
7. N.E. Genge:
The Unofflcial X-Flles Comnpanlon.
8. Howard Sounes:
Fred and Rose.
9. S. Nye & P. Dornan:
The A-Z of Bahaving Badly.
10. Jung Chang:
Wlld Swans.
(Byggt á The Sunday Times)
Danmörk
1. Llse Nergaard:
De sendte en dame.
2. Jung Chang:
Vllde svaner.
3. Klrsten Thorup:
Elskede ukendte.
4. Robert J. Waller:
Broerne I Madlson County.
5. Josteln Gaarder:
Sofles verden.
6. Bret Easton Ellis:
Uskrevne regler.
7. Peter Heeg:
De máske egnede.
(Byggt á Polltlken Sendag)
Enid Blyton tekur
fluqið enn á ný
Þaö virðist engu máli skipta
hversu hart margir úr rööum hinna
fullorðnu fordæma barnabækurnar
sem Enid Blyton samdi um og upp
úr miöri öldinni. Sögur hennar hafa
haldið vinsældum sínum þrátt fyrir
ítrekaðar árásir síðari áratugina og
munu væntanlega taka flugið á nýj-
an leik í heimi nýrrar fjölmiðlunar
eftir að breska fyrirtækið Trocadero
yfirtók í vikunni réttinn á öllum
sögupersónum Blytons. Kaupverðið
jafngildir um hálfum öðrum millj-
arði islenskra króna.
Enid stofnaði sjálf fyrirtæki um
verk sín árið 1950. Þegar hún lést
árið 1968 erfðu dætur hennar tvær,
Gillian Baverstock og Imogen
Smallwood, fyrirtækið sem nú hefur
verið selt. Eldri dóttirin, Gillian,
vildi reyndar sjálf kaupa, en réði
ekki við það fjárhagslega og varð
því að fallast á söluna til Trocadero
sem átti í höggi við erfiða keppi-
nauta svo sem PolyGram og Sony
en hafði betur.
Samdi um 700 bækur
Hinir nýju eigendur ætla að
koma sögupersónunum góðkunnu,
svo sem Dodda, Eymalang og Félög-
unum fimm, á framfæri með marg-
víslegum nýjum hætti. Ferðamenn
sem heimsækja London munu fljót-
lega geta kynnst mörgum þeirra í
nýrri deild geysimikillar skemmti-
hallar sem fyrirtækið rekur nú þeg-
ar við Piccadilly Circus. Hafinn er
undirbúningur að nýjum sjónvarps-
myndaflokki um Félagana fimm. Og
sótt verður af krafti inn á mynd-
bandamarkaðinn, en teiknimyndir
BBC um Dodda seljast grimmt.
Blyton skrifaði alls um 700 bækur
Doddi, sem varð til fyrir tæplega
hálfri öld, malar gull sem aldrei fyrr.
Umsjón
Elías Snæland Jónsson
af öllu mögulegu tagi, enda var hún
afar fljót að skrifa. Gott dæmi þar
um er að hún byrjaði að skrifa
Ævintýrafljótið á mánudegi og lauk
við söguna síðdegis næsta fóstudag!
Af þessum titlum eru um 500 enn
til sölu í bókaverslunum víða um
heim, en sögur hennar hafa verið
þýddar á um 30 tungumál. Langvin-
sælastur er að sjálfsögðu Doddi:
hann hefur selst í yfir 100 milljón-
um eintaka frá því hann sá fyrst
dagsins ljós árið 1949. En sögurnar
um Félaganna fimm, Leynifélagið
sjö saman, „Dularfullu" bækurnar
og hvað þær nú heita allar saman,
eiga einnig greiðan aðgang að
barnabörnum þeirra sem fyrst lásu
þær. í fyrra seldust tæplega sex
milljónir eintaka af verkum hennar,
og þannig hefur það verið mörg
undanfarin ár.
Á vit ævintýra
Gillian, eldri dóttir höfundarins,
segir móður sína hafa flúið á vit
ímyndunaraflsins og ævintýranna á
erfiðum æskuárum. Hún var elst
þriggja systkina, en hjónaband for-
eldra þeirra gekk illa. Börnin urðu
vitni að síendurteknu rifrildi sem
endaði gjarnan meö því að faðir
þeirra rauk á dyr. Svo fór, þegar
hún var þrettán ára, að hann kom
ekki aftur. Það var mikið áfall fyrir
Enid sem hafði dýrkað föður sinn.
„Til að byrja með sagði hún
sjálfri sér sögur á kvöldin til að
þurfa ekki að hlusta á rifrildi for-
eldra sinna,“ segir Gillian. „Þegar
faðir hennar fór sagði hún yngri
bræðrum sínum sögur áður en þeir
fóru að sofa. Fyrir hana voru sög-
urnar leið til að flýja raunveruleik-
ann.“
Stundum er sagt að börnin hrífist
mest af sögum sem fullorðna fólk-
inu finnst minnst til koma. Verk
Blyton eru augljóst dæmi um þetta.
„Það nægir að hvísla nafn hennar
til að vekja tilfinningu spennu og
eftirvæntingar hjá þeim mikla
fjölda barna, sem lesa sögurnar, en
viðbrögð hinna fullorðnu sveiflast á
milli háðs og ógleði," skrifaði gagn-
rýnandi fyrir þremur áratugum.
Samt verður Enid Blyton enn í röð
langvinsælustu barnabókahöfunda
heimsins þegar Hundrað ár eru lið-
in frá fæðingu hennar, 1997.
Metsölukiljur
Bandaríkin
Skáldsögur:
1. Terry McMlllan:
Waiting to Exhale.
2. David Guterson:
Snow Falling on Cedars.
3. Rlchard North Patterson:
Eyes of a Child.
4. Nora Roberts:
Born In Shame.
5. Richard Paul Evans:
The Chrlstmas Box.
6. James Patterson:
Kiss the Girls.
7. Mary Higgins Clark:
The Lottery Wlnner.
8. Tom Clancy & Steve Pieczenlk:
Mirror Image.
9. Carol Shields:
The Stone Diaries.
10. V.C. Andrews:
Hlddel Jewel.
11. Jonathan Kellerman:
Self-Defense.
12. Judith Pinsker:
Robin’s Diary.
13. Dean Koontz:
Dark Rlvers of the Heart.
14. Nancy Taylor:
Californla Angel.
15. Tami Hoag:
Nlght Sins.
Rit almenns eölis:
1. Tim Allen:
Don't Stand to Close
To a Naked Man.
2. Paul Reiser:
Copplehood.
3. Richard Preston:
The Hot Zone.
4. H. Johnson & N. Rommelmann:
The Real Real World.
5. David Wild:
Friends.
6. Doris Kearns Goodwin:
No Ordlnary Tlme.
7. Brian Lowry:
The Truth is out there.
8. Mary Pipher:
Reviving Ophella.
9. Clarissa Pinkola Estés:
Women Who Run wlth the Wolves.
10. Thomas Moore:
Care of the Soul.
11. Delany, Delany & Hearth:
Having Our Say.
12. M. Scott Peck:
The Road Less Traveled.
13. B.J. Eadie & C. Taylor:
Embraced by the Llght.
14. Tom Clancy:
Fighter Wing.
15. D.R. Butler, L. Gregory & A. Ray:
America’s Dumbest Crimlnals.
(Byggt á New York Tlmes
Book Revlew)
vísindi
Lausn á málleysi
apans
Mannskepnan er sú eina sem
getur talað upphátt og vísinda-
menn telja sig vita hvers vegna
svo er. Lykillinn að leyndardóm-
inum er stjómun á önduninni og
svarið fundu þeir þegar þeir kit-
luðu simpansa.
Simpönsum hefur verið kennt
að nota tungumál með aðstoð
tölvulyklaborða og hafa sumir
þeirra lært meiri orðaforða en er
á færi tveggja ára barna. En ekki
hefur verið hægt að kenna þeim
að tala upphátt.
Simpansinn hefur ekki sömu
stjórn á þindinni og öðrum vöðv-
um sem tengjast máli og maður-
inn þegar hann hlær og því getur
hann ekki lært að tala upphátt.
Þenslan
hægir á sér
Stjörnufræðingar segja að
þensla alheimsins hafi hugsan-
lega hægt á sér en ekki er vitað
hvort það sé undanfari þess að
hann muni hrynja saman.
„Við vitum ekki hvort alheim-
urinn hægir nægilega mikið á
þenslunni til að hann falli sam-
an,“ segir stjarneðlisfræðingur-
inn Saul Perlmutter sem rann-
sakaði hegðun sjö fjarlægra
sprengistjarna.
Við þurfum þó ekki að hafa
miklar áhyggjur því þetta er ferli
sem tæki tugmilljarða ára.
Umsjón
Guðlaugur Bergmundsson
Bandarískir vísindamenn gera merkar tilraunir:
Rottum gefið bóluefni
gegn kókaínvímunni
Vísindamönnum í Bandaríkjun-
um hefur tekist að búa til tilrauna-
bóluefni gegn kókaíni sem kemur í
veg fyrir sterka vímuna sem fikni-
efni þetta veldur. Bóluefnið gerir
þetta með því að framleiða í miklu
magni mótefni sem sópar upp eit-
uragnirnar í blóðinu áður en þær
ná til heilans.
Ef bóluefnið reynist árangursríkt
gæti það komið að gagni við með-
ferð á fikniefnaneytendum sem hafa
tekið inn of stóran eiturskammt. Þá
kann það að veikja löngun fiklanna
í efnið og draga úr
ávanabindingunni,
segir Alan Leshner,
taugavísindamaður
við stofnun sem
rannsakar fíkniefna-
misnotkun.
Nú um stundir byggist
meðferðin gegn kókaínfikn-
inni á sálfræði- og atferlismeð-
ferð. Ýmis tilraunalyf eru í
skoðun en að sögn
Franks Voccis, lyfjafræð-
ings við stofnunina, hefur
árangurinn ekki
verið sérlegá mik-
ill til þessa.
„Ég tel að
mikilvægasta sem
þetta land þarf á aðj
halda til að leys;
kókaínvandann e
að þróa lyf, annað hvort fyrir þá
sem taka of stóra skammta eða sem
vinnur gegn lönguninni,“ segir Les-
hner.
Vísindamennirnir geröu tilraunir
sínar á rottum og kom bóluefnið í
veg fyrir að þær sýndu atferli kóka-
ínávanabindingar, auk þess sem
það dró umtalsvert úr magni kóka-
íns í heila tilraunadýranna, að því
er kemur fram í grein í tímaritinu
Nature.
„Þetta er fyrsta birta skýrslan um
framleiðslu mótefna sem koma í veg
fyrir flutning kóka-
íns tO heilans,"
segir Leshner.
Ekki er vitað hversu lengi áhrif
bóluefnisins mundu vara í manns-
líkamanum en það ætti að vera
hægt að endurbólusetja með því,
eins og gert er gegn stífkrampa. Þá
er heldur ekki vitað hvort bóluefnið
muni draga úr eða eyða kóka-
ínsávananum.
„Næst ætlum við að rannsaka
ávanahegðunina,” segir Kim D.
Janda, efnafræðingur við Scripps
rannsóknarstofnunina í La Jolla í
Kaliforníu, einn þeirra sem þróuðu
bóluefnið.
Ekki er vitað hvenær hægt verð-
ur að prófa það á
mönnum.
David Self, geð-
læknir við Yale
háskólann, skrif-
ar einnig grein í
Nature þar sem hann
lýsir yfir efasemdum
sínum um bóluefn-
ið.
„Fíkniefnaávani
er flókinn geð-
sjúkdómur og
eins og er um
aðra geðsjúk-
dóma er ekki til
ein skyndi-
ækning," segir
avid Self í
ein sinni.
Ralph sest
undir stýrí
Tveir vísindamenn við Carneg-
ie Mellon háskólann í Bandaríkj-
unum óku þvert yfir Bandaríkin,
frá Pittsburgh til San Diego, í bíl
en stýrðu þó hvorugur svo heitið
geti á leiðinni, á fjóröa þúsund
kilómetra.
Það var tölvuforrit, sem gegnir
heitinu Ralph, sem sá um að
stýra bílnum 98 prósent leiðar-
innar á hraðbrautunum, á tæp-
lega eitt hundrað kílómetra með-
alhraða á klukkustund.
Ralph heldur til í fistölvu.
Myndavél sem horfir fram á veg-
inn er tengd við tölvuna sem les
myndirnar og stýrir bílnum í
samræmi við það sem myndavél-
in sýnir.
Að sögn tvímenninganna var
ferðin miklu meira afslappandi
en þeir gerðu ráð fyrir en annar
þeirra var þó ávallt með hend-
urnar við stýrið, reiðubúinn að
taka við stjórninni.
Elsti ís
í heiminum
David Sugden, jaröfræðingur
við Edinborgarháskóla, telur
ólfklegt að kenningar um að loft-
slag á Suðurskautslandinu hafi
verið milt fyrir einum þremur
milljónum ára standist. Ástæðan
er sú að sjálfur hefur hann fund-
ið 8 milljón ára gamlan ís á aust-
urhluta Suðurskautslandsins. is
þessi er um hundrað metra þykk-
ur. Á þessum slóðum bráðnar is
aldrei vegna stöðugs frosts.
Sugden segir að ef loftslag
hefði verið hlýrra fyrir .þremur
milljónum ára hefði ísinn bráðn-
að.