Dagblaðið Vísir - DV - 20.07.1996, Side 15

Dagblaðið Vísir - DV - 20.07.1996, Side 15
LAUGARDAGUR 20. JULI1996 15 „Skammt er heim í Fjörðu,“ sagði Leifur Hróðmarsson við Öl- móð hinn gamla Hörða-Kárason eftir að þeir frændumir höfðu far- ið með sigur af hólmi í sjóorust- unni við fyrrum bandamenn Leifs í vesturvíking, syni Atla á Gaul- um, Sognjarls. Ef marka má frásagnir í Land- námabók og Flóamanna sögu hófst með þessum bardaga það ferli mannvíga sem endaði með því að Leifur varð að hverfa trá Noregi ásamt fóstbróður sínum og frænda, Ingólfi Amarsyni, bónda í Hrifudal við Dalsfjörð. Þeir völdu sem kunnugt er að fara með allt sitt hafurtask til hins nýfundna lands í vestri, íslands. Djörfung og dug Til þess þurfti djörfung og dug. Margir munu taka undir með Jóni Sigurðssyni forseta, sem lýsti því sem honum fannst aðdáunarvert við íslensku landnámsmennina: „Á aðra hönd kjarkurinn, að láta ekki kúgast af ræningjanum Haraldi hinum hárfagra; áræðið að voga sér með öllum sínum á litlum skipum út á reginhafið og þekkja þó ekki til leiðsagnar nema nokkrar stjörnur eða blótaða hrafna; og dugnaðurinn að leggja undir sig svo mikið land sem ís- land er og rækta það með þeim forvirkjum, sem enn sér merki í dag, eftir svo margra alda niður- níðslu; og síðan að taka sér Græn- land og nokkum hluta Vesturálfu, en halda þó jafnframt samgöngum við ættfrændur sína í Noregi, Danmörku, Sviþjóð, á Englandi, írlandi, Orkneyjum og Skotlandi. En á aðra hönd eru ekki síður að- dáanleg þolgæði þeirra og tryggð, einurð og hugrekki og margir aör- ir mannkostir." í þá daga var ekki létt verk að sigla á milli Noregs og íslands, en það er breytt nú á dögum eins og annað. Við eigum auðvelt með að fara „heim í Fjörðu" Leifs og Ing- ólfs og getum þá í leiðinni reynt að setja okkur í fótspor þeirra. Skyldleiki Norsku vestfirðirnir, sunnan Álasunds og norðan Björgvinjar, eru stórbrotnasti hluti Noregs. Stytta Ingolfs Arnarsonar í Noregi og horfir þar út á á Arnarhóli. Nú stendur landnámsmaöurinn líka á bernskuslóöum sínum viö Dalsfjörð fjörðinn eins og hann sé að gá að skipakomum. DV-mynd BG Þaðan komu margir fyrstu lands- námsmanna okkar, að því er talið er - einkum frá Sogni, Firðafylki eða Fjörðunum og Hörðalandi. Það er því ekkert undarlegt þótt íslenskt ferðafólk, sem heimsækir þetta svæði meira en eOefu hund- ruð árum eftir að Ingólfur og Leif- ur lögðu af stað til íslands, finni til skyldleika við þetta vogskoma land og fólkið sem þar býr. Þetta fann ég gjörla á ferð minni um þessar fornu íslendingaslóðir í ný- liðnum mánuði. Þegar ekið er frá norsku höfuð- borginni vestur á bóginn er yfir mestu fjallgarða Noregs að fara, þar sem ekki er nú þegar hægt að aka gegnum fjöllin - en Norðmenn hafa keppst við að bora sig í gegn- um fjallgarða af engu minni krafti en frændur okkar í Færeyjum. Minna heiðamar á margt um ís- lensk fjallahéruð, þótt víðast hvar sé auðvitað mun meiri gróður á þeim norsku. Handan fjaUgarðanna taka við nánast endalausir firðir, vogar og vikur. Mai’gir fjarðanna era lang- ir og miklir, fjaOshlíðarnar gjam- an brattar og skógi vaxnar. Heimabyggð Ingólfs Heimildir okkar um Ingólf Arn- arson og fóstbróður hans er fyrst og fremst að finna í Landnámu og Flóamanna sögu. Samkvæmt þess- um fomu fræðum vora þeir fost- bræður ættaðir frá Þelamörk, en afar þeirra urðu að hverfa þaðan fyrir víga sakir. Héldu þeir vestur á bóginn og staðfestust í Dalsfirði á Fjölum, eins og það er orðað. Þeir frændur fæddust því og ólust upp í Dalsfirði, sem gengur inn af hinum volduga Sognfirði. Vísir menn hafa getið sér til að fjölskylda Ingólfs hafi búið í Hrífudal, sem er frekar utarlega við fjörðinn norðanverðan. Frá þeim stað er faUegt útsýni tU beggja átta yfir spegUsléttan sjó og skógi vaxnar hlíðar. Víða er mjög takmarkað undirlendi til bú- setu og því ekki að undra þótt mörgum bændasyninum hafi fljót- lega þótt þröngt um sig hér um slóðir í bændasamfélagi víkinga- aldar og leitað nýrra heimkynna þegar af þeim sökum. En sögurnar greina frá því að annað og meira hafi orðið til að Laugardagspistill Elías Snæland Jónsson ýta við Ingólfi og Leifi. Þeir fóra ungir í víking - Ingólfur tvítugur að aldri en Leifur átján ára - með sonum héraðshöfðingjans, Atla jarls, og varð vel til fanga. En ást- armál og heitstrengingar urðu tU alvarlegs ósættis. Einn af sonum Atla hét því að eignast Helgu, syst- ur Ingólfs, sem var þegar æUuð Leifi, og var þá úti um vináttuna. Þau vígaferli, sem fylgdu í kjölfar- ið, urðu til þess að þeir fóstbræð- ur urðu að hverfa frá heimkynn- um sínum og leita alfarnir á nýjar slóðir - eins og afar þeirra áður. Minnismerki í Hrífudal Samt má segja að Ingólfur sé í vissum skilningi kominn heim á ný. Líkneski hans stendur nefni- ega á hæð einni við munna Hrífu- dals. Þar horfir kappinn með ábúðarmiklum svip út á fjörðinn eins og hann sé að gá að skipa- komum. Hér er um að ræða afsteypu af þeirri styttu sem allir íslendingar kannast við og stendur á Arnar- hóli. Henni hefur verið komið fyr- ir á stall í fallegum, afgirtum gróð- urreit rétt við þjóðveginn, þar sem norskar og íslenskar fánaveifur blakta í golunni honum til heið- urs. Þessi stytta var reist fyrir nokkrum áram fyrir frumkvæði nokkurra íslendinga og fer vel á þessum stað. Lærdómsrikt var aö minnast þess við fótstall Ingólfs í Hrífudal hversu margt það sem sjálfsagt þykir nú var lengi að verða að veruleika. Það á við um tilvist þessa bautasteins um fyrsta land- námsmann okkar af norrænu kyni. Hugmyndin um slíkt minnis- merki mun fyrst hafa verið sett fram í blaðinu Þjóðólfi árið 1863. Það var hins vegar ekki fyrr en í byrjun þessarar aldar sem nokkur skriður komst á málið. Þá hófu Iðnaðarmannafélagið í Reykjavík og nokkrir einstaklingar samskot meðal landsmanna til að kosta gerð styttunnar og uppsetningu. Einar Jónsson myndhöggvari gerði um sama leyti frummynd að þessari kunnu styttu í vinnustofu sinni í Rómaborg. Einn þeirra sem börðust fyrir því að stytta af Ingólfi risi á Am- arhóli var Guðmundur Finnboga- son. Hann flutti um það efni opin- bert erindi árið 1906 og lýsti myndinni þá svo: „Hann er ungur maður, fríður sýnum og höfðinglegur. í svip hans og viðmóti skín trúnaðar- traustið, styrkurinn og stefnufest- an. Öruggur horfir hann yfir land- ið, sem guðirnir hafa vísað honum á, landið sem nú á að eignast allar vonir hans, alla hans dáð og drengskap. Hann finnur að hann er forgöngumaður inn í land fram- tíðarinnar." Guðmundur taldi reyndar að samtökin um að reisa styttuna væru merki um óvenjulegan gró- anda í þjóðlífinu. „Ég lít svo á að þessi hreyfing sé aðeins eitt af mörgum gleöilegum táknum sem ffam era komin í þjóðlífi voru á síðustu tímum, táknum þess að þjóð vor sé að vakna til vitundar um afl sitt og skyldur við sjálfa sig, tákn um að nýr dagur er að rerrna upp,“ sagði hann í erindi sínu. Auðvitað hefur hann ekki getað imyndað sér þá að það myndi taka fjöldamörg ár að koma þessum bautasteini á sinn rétta stað - en styttan af Ingólfi Amarsyni reis fyrst á Arnarhóli átján árum síð- ar, 1924. Friðarhöfðingi? í forvitnilegri grein sem Jónas Jónsson frá Hriflu skrifaði um Einar Jónsson á fyrri hluta aldar- innar telur hann að sjá megi í tveimur gerðum þessarar myndar af Ingólfi straumhvörf sem orðið hafi á ferli listamannsins þegar hið „dulræna og dularfulla" hafi farið að hafa sterk áhrif á list hans: „Það er auðveldast að athuga þessa markalínu í starfi Einars Jónssonar meö því að bera saman minnismerki Ingólfs Arnarsonar í safhinu á Skólavörðuhæð og eir- líkneskið á Amarhóli," skrifar Jónas. „Þegar hann byrjaði að fást við Ingólfsmyndina, sá hann fyrst í huga sér víkingsandlitið, með hvössum augum og djarfmannleg- um svip. Hann gerir myndina alla í samræmi við þessa fyrstu sýn. Ingólfur verður í höndum hans hinn harðsnúni víkingur, ramm- ur af afli, og orka í hverri taug. Klæddur hringabrynju og stál- hjálmi horfir hann yfir sitt fyrir- heitna land og sveigir vopnið við hlið sér með ofurkappi hins nor- ræna landfundamanns. En nokkram áram síðar breytir Ein- ar Jónsson myndinni, áður en hún var steypt í eir. Nú hugnast honum ekki lengur að tákna land- námið með arnarbliki vígamanns- ins. í stað þess verður hinn nýi Ingólfur nú friðarhöfðingi, mildur og mannkær eins og Hallur af Síðu.“ Það er vissulega vel við hæfi að Ingólfur Arnarson horfi nú með þessum hætti yfir sína fornu heimabyggð við Dalsíjörð á Sogni.

x

Dagblaðið Vísir - DV

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Dagblaðið Vísir - DV
https://timarit.is/publication/255

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.