Dagblaðið Vísir - DV - 20.07.1996, Síða 16

LAUGARDAGUR 20. JULI 1996
m fólk
;ér " ■
Norskur veiðimaður sem fluttist til íslands 1930 var um tíma frægasti maður á íslandi:
Fangaði risa-
skjaldböku á Húnaflóa
þegar hann fann úti á rúmsjó risa-
skjaldböku og færði til hafnar á
Hólmavík með öðrum afla. Skjald-
baka þessarar tegundar er heitsjáv-
ardýr sem hafði fyrir einhverja til-
viljun flækst norður fyrir ísland og
alla leið inn á Húnaflóa. Sú skepna
er nú varðveitt á safni syðra fólki til
sýnis. Hún mun um aldir minna
kynslóðir á finnanda sinn, norskætt-
aða sjómanninn frá Hólmavík.
Mikill veiðimaður
Eins og á ungaaldri hefur Einar
enn mikinn áhuga á veiðiskap og
eru hugleiknar frásagnir af veiði-
ferðum. Margan kópinn hefur hann
skotið um dagana og til rjúpna- og
refaveiða gekk hann margan daginn
í skammdeginu og alveg fram í
myrkur meðan hann hafði hér bú-
setu og var fengsæll jafnan.
Hann var um tíma á sjó með Jó-
hanni Guðmundssyni, skipstjóra á
Hólmavik, en Jóhann var brautryðj-
andi á mörgum sviðum útgerðar.
M.a. hóf hann hrefhuveiðar í Húna-
flóa og stundaði þær í nokkur ár eða
á meðan hægt var að stunda þær í
friði. Einar skaut 14 hrefnur á með-
an þeir voru saman í þeim veiðiskap
og eitt stórhveli. í gróðursælum
garði þeirra Guðmundu konu hans
er stór hryggjarliður úr þeirri
skepnu, eðlilega orðinn nokkuð
veðraður.
Einar hefúr nokkrar áhyggjur af
unga fólkinu í dag, segir það nokkuð
ístöðulaust og án ábyrgðarkenndar,
en efniviðurinn sé góður. Hann seg-
ir sjómennskuna vera mörgum unga
manninum heilladrjúga uppeldis-
braut en þangað geti ekki allir kom-
ist. Ungur varð hann háseti á stóru
flutningaskipi, sem sigldi á milli
Evrópu og Suður-Ameríku, og segist
ekki hafa viljað missa af þeim
reynslutíma. Hann telur nauðsyn-
legt að koma á einhverri vinnu-
skyldu fyrir íslensk ungmenni svo
sem í 2-3 mánuði í tvö til þrjú ár,
þar sem þeim verði kennd hlýðni,
agi og sjálfstjóm og ekki síst hæfhi
til að sinna öryggis- og hjálparstörf-
um. Hermennska annarra þjóða geri
margan karlmanninn meðvitaðan
um sjálfan sig og getu sína. Hér hef-
ur aldrei verið herskylda og verður
aldrei, „en það þarf eitthvað að
koma í staðinn fyrir herþjálfunina".
1976 fluttu þau hjón suður og sett-
ust að i Kópavogi. Þau unnu bæði á
fjölskylduheimili Öskjuhlíðarskóla
og þar vann Einar í 15 ár. Bæði
höfðu þau mikla ánægju af. „Hin
fjölfótluðu böm gáfu okkur svo mik-
ið.“
Eftir að mesta stritinu lauk hefur
Einar helgað sig ýmiss konar hand-
verki. Hann skreytir margs konar
muni sem smíðaðir eru úr tré og
brennir á þá myndir og margs kon-
ar tákn. Munir þessir hafa verið
augnayndi þeirra sem þá hafa skoð-
að og eignast og undrar margan
manninn hvað þessir klunnalegu
fingur erfiðismannsins geta skilað
jafn finlegu handverki. Einar sótti
nokkuð dansskemmtanir fyrr á
árum og gerir reyndar enn.
„Ég hef alltaf haft svo mikið gam-
an af því að dansa en núna er ég al-
veg hættur því. Ég treysti mér ekki
til þess en ég fer enn á skemmtanir
til að hitta kunningja og horfa á
aðra dansa, ég hef líka gaman af
því,“ segir þessi aldni heiðursmaður
og hlær við. GF
DV, Hólmavík:______________________
„Ég segi oft eftir að við hjónin
fluttum suður að allir íslendingar
megi fara í sitt sumarfrí til Spánar
og Mallorca fyrir mér, en ég vil bara
fara til Hólmavíkur. Það er það
besta sem ég get hugsað mér. Mér
hefur alltaf liðið svo vel og fólkið er
gott héma,“ segir Einar Hansen,
fyrrum sjómaður á Hólmavík. Hann
ber fá merki þess að hann eigi að-
eins nokkrar vikur í að fylla níunda
áratuginn, hress og glaður, minnug-
ur og enn nokkuð kvikur í hreyfing-
um.
Einar er fæddur í Kristjánssundi
í Noregi en ólst upp hjá móðurbróð-
ur sínum á sveitaheimili. Hann
byrjaði ungur að vinna öll þau störf
sem til féllu á búinu og vandist því
sveitabúskap. Hann fór ungur að
handleika byssur og hneigðist til
skotveiði, enda nóg af villibráð í
sveitinni þar sem hann var - hérar,
elgir og rjúpa. Ungur varð hann
meðlimur í skotfélagi eða klúbbi
þar sem fram fór keppni í skotfimi
og meðferð skotvopna var kennd.
Miklir óvissutímar voru í Evr-
ópu, fyrri heimsstyrjöldinni nýlok-
ið, og ástandið eldfimt eins og síðar
kom á daginn. Honum fannst mikið
til koma um hæfni hinna gömlu
landa sinna í að handleika skot-
vopn. Þjóðverjar sögðu eftir stríðið
að annaðhvort væru norskir her-
menn bestu skyttur í heimi eða
norsku rifflarnir bestu vopnin í
heimi. Einar segist viss um að ef
hann hefði ílengst í Noregi þá væri
hann ekki á lífi í dag. Hann var
áræðinn, ungur maður og því vafa-
laust verið settur í fremstu víglínu
á styrjaldarárunum og þá þótt ung-
ur væri verið kominn með þjálfun í
meðferð sprengna. Ekki hefði það
nú verið til að auka öryggi hans og
hlutskipti hans varð annað.
Til Islands kom hann 1930. I
Reykjavík dvaldi hann í tvö ár og
var hjá Birni Arnórssyni, kaup-
manni og heildsala, og vann þar
ýmis verkamannastörf. 1933 fór
hann í síldarvinnu til Siglufjarðar
og þar var fólk úr ýmsum landshlut-
um. Hann kynntist Strandamanni
og spurði hvort hann gæti ekki út-
vegað sér pláss á trillubáti fyrir
vestan. í framhaldi af því gerðist
það að hann réð sig til Einars Sig-
valdasonar á Drangsnesi, sem rak
útgerð og var dugmikill sjósóknari
og aflakló.
Fyrst var gert út frá Hamarsbæli
á Selströnd. Hjá nafna sínum var
Einar Hansen sjö sumarvertíðir en
á vetrum fór hann á vertíð suður og
hélt þvi áfram löngu eftir að hann
var orðinn búsettur á Hólmavík,
fjölskyldumaöur og byrjaður með
sína eigin trilluútgerð. Hann segist
hafa verið fyrstur til að róa á trillu
að vetri til frá Hólmavík. Fyrsta bát-
inn, 3ja tonna trillu, sem hann eign-
aðist, smíðaði Jörundur Gestsson,
bóndi og smiður á Hellu við Stein-
grímsfiörð. Hún varð mikil
happafleyta því auk þess að róa til
fiskjar og draga björg í bú var Ein-
ar með hana í flutningum með fólk
og varning út um allar sveitir. Það
var áður en vetrarsamgöngur bíla
hófust á þessum slóðum. Oft var
leitað til hans með að fara með
lækni í vitjun yfir í Bitru og upp í
Kollafiörð og alla leið að Kaldrana-
nesi. Einari er ein ferðin minnis-
stæðust.
Gamall maöur viö hafiö í sumarandvaranum og lítill bátur, sem hann á, lónar fyrir landi.
Beðið eftir lækni
Hann fór með Valtý H. Valtýsson
lækni í Steingrímsfiörð en Valtýr
fór landveg frá Bólstað og norður í
Árneshrepp. Á bakaleiðinni kom
læknirinn skilaboðum gegnum sima
og vill að báturinn sé til staðar þeg-
ar hann kemur niður af Trékyllis-
heiðinni, lætur vita um tímann sem
hann hyggst leggja af stað ásamt
fylgdarmanni. Einar áætlaði tímann
sem það tæki að fara yfir heiðina og
vill því vera kominn á ákvörðunar-
stað aðeins áður en þeirra er von.
Þetta var um vetrarnótt og hörku-
frost en klukkustundir liðu og ekki
komu ferðalangarnir. En áfram stóð
Einar vaktina. Ekki kom til greina
að víkja af hólmi en kuldinn beit
bátsverjann sárt því ekkert skýli var
í bátnum nema fyrir vélina. Að því
kom að læknir og fylgdarmaður
hans birtust og það sem gerðist var
að leitað var til Valtýs um hjálp eft-
ir að hann hafði látið vita um brott-
för sína og auðvitað sinnti hann
þeirri beiðni. Ekki var hægt að láta
vita af breyttri áætlun þar sem sím-
stöðvum hafði þá verið lokað eins og
þá var siður.
„Þá held ég að mér hafi orðið
hvað kaldast um ævina. Ég hríðskalf
allur og gat varla talað og Valtýr sá
strax hvers kyns var. Hann fór í
tösku sína og tók upp 200 gramma
glas fullt og skipaði mér að drekka.
Ég gerði það og fann ekki fyrir
Einar Hansen inni í stofunni í gamla húsinu hlýlega á Hólmavík fyrir framan
munina sem hann hefur skreytt á seinni árum og gerir enn.
DV-myndir Guöfinnur Finnbogason
neinni breytingu og segi við Valtý.
Þú ert að gefa mér vatn. Hann segir
að svo eigi ekki að vera því þetta sé
hreinn spíri. Það getur ekki verið
segi ég aftur. Þetta er bara vatn en
ég hefði ekki átt að segja það því
þegar ég nokkru seinna kom inn í
hitann, ja, þá sveif nú aldeilis á mig,
lagsmaður.“
Flutningar af ýmsu tagi
Fyrir daga bílanna var flutningur
sjófarenda af ýmsu tagi. Á fyrstu
árum búsetu sinnar á Hólmavík dró
Einar eitt sinn pramma, sem á var
vörubíll, frá Þambárvöllum í Bitru
að Kollafiarðamesi. Þann bíl átti
Magnús heitinn Hansson sem lengi
var bílstjóri hjá Kaupf. Steingríms-
fiarðar. Frá Kollafiarðamesi var
bílnum svo ekið til Hólmavíkur.
I annað sinn nokkm síðar sótti
hann svo -vömbíl inn á Hvamms-
tanga í snurpu eða uppskipunarbáti
og dró á trillu sinni til Hólmavíkur.
Einar segir það hafa verið glæfra-
ferð þar sem litlu mátti muna að illa
gæti farið. Þess ber að geta að vöru-
bílar voru ekki stórir á þessum
ámm, þetta tvö til þrjú tonn.
Einar hefur sett í margan happa-
dráttinn um dagana. Um tíma 1963
varð hann frægasti maður á íslandi