Dagblaðið Vísir - DV - 10.05.2003, Blaðsíða 16

16
Helgarblað
LAUGARDAGUR 10. MAÍ 2003
TIV
Jónas Hallgrímsson.
Sagan íjaröhúsum var eignuð honum í ævintýrasafninu Úr dularheimum.
Þar orti hann: „ Vorblærinn sefur, og veit ekki af mér; vaktu, góöa rós, ég
skal sofa meö þér“.
Endurkoma
skáldsnillinga
I síöustu viku var sagt frá safni ævintýra, Úr dularheim-
um, sem Guömundur Kamban var sagöur hafa ritaö
ósjálfráöri skrift sautján ára gamall. Hér veröur sagt frá
þremur síöustu ævintýrum safnsins.
Þriðja ævintýrið ber ekki nafn, sett var spum-
ingarmerki efst á síðuna. í þeirri sögu sameinuðu
krafta sína H.C. Andersen, Jónas Hallgrímsson og
Snorri Sturluson. Andersen virðist eiga hug-
myndina en Snorri og Jónas búa henni búning.
Snorri gerist uppivöðslusamur og einhver angi af
fomri stafsetningu dembist á pappír:
„Nú skulu þér menn heyra, fyrir ykkar góðar
tilgjömingar, þat es vér köllum æfintýr.
Eigi es þat míns, svá sem margra es, þeira es
æfmtýr rita, at þeir byrja svá fyrst of sins máls,
at einu hverju sinni hafi sjá atburðr orðit, es getr
um æfintýrit... Sú es kona dróttning yfir hugum
margra manna, es Heimska nefnisk, - ok svá es
hón frjáls, at hón
biðr menn vera
úháða allri skyn-
semd.“
Drottning hélt
gestum sínum veislu
og þar barst talið
vitaskuld að sam-
bandi við anda lát-
inna. Einhverjir
gestir vildu ná sam-
bandi við borðanda
og gengu að mat-
borði:
„Biðu svá hríð
nökkurra, ok lyftisk
eigi borðit; gekk
dróttning at, og
lyftisk eigi at heldr.
„Hvat es nú, es
eigi koma „andar“ í
borðit?“
- Heimska dróttn-
ing gekk nær.
„Hvárt vas svá, at
nú lyfkisk borðit?"
„Þat veit ek
aldregi," svaraði
dróttning.
Ok þat vissi
aldrigi neinn, ef
lyftisk matborð
Heimskunnar."
Jónas er miður
sín
í jarðhúsum nefn-
ist lengsta saga
kversins og er Jónas
Hallgrímsson skráð-
ur fyrir henni.
Skáldgáfan virðist
ekki hafa fylgt hon-
um yfir í æðri heim.
Andlegar þenkingar
setja þó nokkurt
mark á söguna:
„Andlega útsýnið
á Ljósahvoli var yfir
höfuð engu minna
en sjálft útsýnið frá
bænum, andlegi
sjóndeildarhringur-
inn engu þrengri."
Hjón missa son sinn og vilja leita huggunar og
frétta í spíritismanum:
„En sóknarpresturinn taldi það óguðlegt: „Ekki
skaltu leita frétta af framliðnum, segir sú guðlega
innblásna bók, mínir elskanlegir. Og svoleiðis ber
okkur aumum mannkindum að breyta.“
„En faðirinn gat ómögulega skilið, hver vegna
ekki mætti, ef unnt væri, fá sönnun fyrir því að
allt væri ekki búið þegar þessu lífi lyki. - Og móð-
irin skildi enn síður hver hefði rétt eða réttara
sagt hver leyfi til að fara óvirðingarorðum um
það sem dýrmætast væri að fá sannað.“
í sögunni brá einnig fyrir léttu náttúruhjali:
„Hvar er sokkabandið mitt, rnamma?" spurði
Bæjarfjallið.
„Héma!“ sagði Sólin, - hún spennti sokkaband-
inu um fótinn á því, glitofnu geislabandi."
Svo var vitanlega ort:
Ó, vaktu góóa rós, svo ég vaki ekki’ ein;
veiztu, aö alla fuglana dreymir á grein?
Vorblœrinn sefur, og veit ekki af mér;
vaktu, góöa rós, ég skal sofa meö þér
í staðinn um alla’ okkar œfl.
Samvinna Hans og Jónasar
Síöustu söguna eiga þeir félagarnir Hans hinn
danski og Jónas. Þetta er stutt ævintýri um
drengina Kærleik og Sannleik. Sannleikur reikar
um og enginn vill kannast við hann nema Kær-
leikur. Mörgum árum síðar er Sannleikur, á óút-
skýrðan hátt, orðinn konungur.
Og sagan endar á áminningu og fagnaðarboð-
skap:
„En meðan hann var munaðarleysingi og öllum
ókunnugur, þá var hægðarleikur að fara með
hann hvernig sem hver vildi; þá var engin fyrir-
höfn að leggjast á hann, - ekki nema sjálfsagt að
vera ekki að hafa þennan fórudreng í húsum sín-
mn!
En, - nú var hann orðinn konungur. Og allur
sannleikur verður einhvem tíma konungur."
Heill þér, ísland
Þegar Bjöm Jónsson skrifaði eftirmála að æv-
intýrunum fimm virtist hann eiga í mesta basli
með að sannfæra sjálfan sig og aðra um að ævin-
týrin væru verk hinna látnu skáldsnillinga. Hann
gerði þó virðingarverða tilraun.
Hann valdi þá aðferð að ræða möguleika á
blekkingu. Hann hafnaði þeim möguleika en var
ekki sérlega sannfærandi.
Um möguleikann á að Guðmundur hefði sjálfur
samið sögumar sagði hann:
„Eru dæmi til þess um nokkurn mann í heim-
inum að hann vildi ekki kannast við þá snilld
sem hann er handviss um að enginn annar eigi?...
En öllum sem nokkuð þekkja G.J. ber saman um
að hann sé mjög góður og vandaður piltur. Og
hann er líka stórgáfaður piltur; því neitar eng-
inn.“
En svo er eins og efinn læðist að Bimi og hann
slær þennan vamagla: „Enda hlyti maður þá að
dást að hinni óvenjulegu skáldgáfu þessa unga
rnanns."
Um þá skoðun að Guðmundur hefði verið dá-
leiddur til að skrifa ævintýrin sagði hann: „Oss
er alveg ókunnugt um, hvernig það mætti takast."
Þegar kemur að þeim möguleika að sögurnar
séu runnar frá undirmeðvitund Guðmundar fær
Björn ekki neitað að svo geti verið:
„En sú undirvitund hlyti þá að vera þroskaðri
en nokkurs annars manns í heimi jafngamals. -
Og sannarlega væri eyðandi tíma, - jafnvel fyrir
árlegar svívirðingar að launum, - til að rannsaka,
hvort jafnmikið geti búið í nokkrum manni án
þess hann viti af því.“
Bjöm heldur áfram: „Þessi æfintýri hafa öll
verið rituð á alveg óvenjulega stuttum tíma. T.d.
hið fyrsta á 21/2 klukkustund og hið síðasta á 7
mínútum... En nákvæmlega stendur oss á sama
um það hvað fólk heldur um hvaðan æfmtýrin
séu runnin. Sjálf bera þau það með sér að stór-
skáld hefir um þau fjallaö. Það dylst þó engum.
Ég tek það enn fram, að hvorki vér - né G.J. sjálf-
ur - fullyrðum neitt um, hvaðan þessi æfintýri
eru runnin. „En séu þau komin frá honum sjálf-
um... þá - heill þér, ísland, og seytján vetra skáld-
konungi þínurn!"
Þess má geta að þeir sem vilja lesa ævintýrin
geta fengið kverið að láni í Þjóðarbókhlöðunni en
þar er það skráð undir höfundarnafni Guðmund-
ar Kambans.
Bókalísti Máls & Menningar
ALLAR BÆKUR
1. Synir duftsins. Arnaldur Indriðason
2. Enqill i vesturbænum. Kristin Steinsdóttir
3. Lost in lceland. Siqurqeir Siqurjónsson
4. Island í aldanna rás - pakki. Illuqi Jökulsson
5. Island-landið hlýja - á ensku.
Siqurqeir Siqurjónsson
6. Týra og dýrin í sveitinni.________________
7. A flugi yfir fslandi. Landmælinqar________
8. Öldin þrettánda. Óskar Guðmundsson
9. Vel mælt. Siqurbjörn Einarsson valdi
10. Ljósatími. Siqurður A. Maqnússon
SKÁLDVERK:
1. Synir duftsins. Arnaldur Indriðason
2. Reisubók Guðriðar Símonardóttur.
Steinunn Jóhannesdóttir
3. Mýrin. Arnaldur Indriðason
4. Við hinir einkennisklaeddu. Braqi Ólafsson
5. Hvar sem ég verð. Inqibjörq Haraldsdóttir
Metsölulisti BMM 23. apríl - 06. maí 2003
Urriöadans fær fimm stjörnur
Gunnar Helgason, leikari og leikstjóri, segir frá tveimur bókum sem föng-
uðu huga hans.
„Mín uppáhaldsbók er nú yfir-
leitt sú sem ég er að lesa hverju
sinni. Einstaka sinnum lendi ég þó
á leiðinlegri bók sem ég á í mestu
erfiðleikum meö að klára en sem
betur fer er það sjaldgæft. Fyrsta
bókin sem kemur upp í hugann er
bókin sem ég var að klára í gær.
Hún var svo frábær að erfitt var að
leggja hana frá sér á kvöldin og
þegar ég var búinn með hana
óskaði ég þess að hún hefði verið
lengri. Þetta er bókin Urriðadans
eftir Össur Skarpa um líf stórur-
riðans í Þingvallavatni fyrir virkj-
un Efra-Sogs, hrun stofnsins effir
virkjunina og vonir um endumýj-
un hans.
Össur fær 5 stjömur hjá mér fyrir einstaklega
mikla frásagnargleði og það hvemig hann nær
að gera allar tölur, útreikninga, mælingar og
annað tæknimál mjög áhugavert og jafhvel
spennandi. Það skín líka í gegn hvað hann hef-
ur haft gaman af því að heimsækja alla bæi við
vatnið og spjalla við heimafólk. Við lesturinn
grætur maður örlög elsta og stærsta urriða-
öluiTis í heimi en Össur glæðir
vonir manns í lokin um að þrátt
fyrir allt gæti hann verið á upp-
leið aftur. í lokin er maður orðinn
heitur náttúruverndarsinni og vill
bara slökkva á öllum virkjunum
sem valda því að þessar fáu villtu
dýrategundir sem lifa hér deyi út.
Málið er ósköp einfalt. Það veröur
að opna gönguleið fisksins úr
vatninu niður í Efra-Sog aftur.
Stórurriðinn fellur að mínu viti í
flokk með erninum og fálkanum
yfir dýr í útrýmingarhættu hér á
landi nema hann stendur enn verr
að vígi en hinir fiðruðu vinir
hans. Sem sagt frábær bók.
Önnur sem ég las fyrir rúmu ári
er Óvinafagnaður eftir Einar Kárason.
Kombakk fyrir Einsa og kombakk fyrir íslend-
ingasögurnar. Einar tekur söguna um Þórð
kakala, Kolbein unga og Húnaflóabardaga og
gerir hana að einni mest spennandi bók sem ég
hef lesið um ævina. Ég las hana á einni nóttu.
Hún hefði mátt vera lengri. Frábær bók og ein
af Einsa bestu - ef ekki sú besta.“
Stórbrotið verk
Les Miserables
eftir Victor Hugo
Meistara-
verk Victors
Hugos, Ves-
alingarnir,
er stórbrotin
skáldsaga,
örugglega
ein sú besta
sem skrifuð
hefur verið.
Mikið
drama,
snörp þjóðfé-
lagsgagnrýni og eftirminnilegt
persónugallerí í verki sem er stór-
brotið á allan hátt. Varist styttri
útgáfur og lesið verkið í heild, en
þá verður að lesa aðra útgáfu en
þá íslensku. Svona bók skrifa bara
sannir snillingar. Hugo er ódauð-
legur.
Almenningsálitið er afar
ótryggur vinur.
Björnstjerne Björnsson
rmmtm

SLJJÍJJ'
Allar bækur
1. Synir duftsins.
Arnaldur Indriðason
2. fsland í aldanna rás
- pakki.
Illuqi Jökulsson
3. Reisubók Guðríðar
Símonardóttur.
Steinunn Jóhannesdóttir
4. Bókin um bjórinn. Roqer Protz
5. Spádómabókin.
Símon Jón Jóhannsson
6. Blóðsykurinn. Frederik Paulún
7. Mýrin. Arnaldur Indriðason
8. Feng Shui. Zaihonq Shen
9. Þú getur grennst og breytt
um lífsstíl. Asmundur Stefánsson
oq Guðmundur Björnsson
10. Niður með kolvetnin.
Amanda Cross
Skáldverk
1. Synir duftsins.
Arnaldur Indriðason
2. Reisubók Guðríðar Símonar-
dóttur. Steinunn Jóhannesdóttir
3. Mýrin. Arnaldur Indriðason
4. Grafarþögn.
Arnaldur Indriðason
5. Tvífundnaland. Gyrðir Elíasson
6. Hvar sem ég verð.
Inqibjörq Haraldsdóttir
7. Bridget Jones á barmi taugaá-
falls. Helen Fieldinq
8. Hringadróttinssaga.
J.R.R. Tolkien
9. Brennu-Njálssaga
10. Silmerillinn. J.R.R. Tolkien
Bamabækur
1. Bókin mín um dýrin.
Rachel Wardley
2. Herra Fyndinn.
Roqer Harqreaves
3. Ljónið, nornin og skápurinn.
C.S. Lewis
4. Herra Sterkur. Roqer Harqreaves
5. Geitungurinn 1. Árni Árnason
oq Halldór Baldursson
Metsölulisti Eymundssonar 30. apríl - 6. mai