Dagblaðið Vísir - DV - 10.05.2003, Blaðsíða 39

38
Helgarblacf DV
LA.UGA.RDAGUR l O. fVlAÍ 2003
Engin drottinsvik
Kristján Jóhonnsson er suðrænn söngvari
að norðan. Hann lætur gamminn geisa um
íslenskt tónlistarlíf, ítalskt ríkisfang sem
hann er að sækja um og segir sögur af ís-
lenskum stórsöngvurum.
Kristján 'Jóhannsson tenórsöngvari er maður
þeirra gerðar að hvar sem hann fer þá fara tjöldin
frá, ljósin upp og athygli áhorfenda beinist að hon-
um. Það skiptir ekki máli hvort hann stendur á
sviði eða ekki. Svona hefur þetta verið um árabil
eða þau 18 ár sem segja má að Kristján hafi verið
í fremstu röð tenórsöngvara í heiminum.
Sagan af upphafi söngferils Kristjáns er löngu
komin í röð þjóðsagna en hún segir frá vélvirkjan-
um á Akureyri sem bæjarbúar kölluðu Kidda
Konn og hafði mikil hljóð eins og karl faðir hans
og margir aðrir í fjölskyldunni. Einn daginn lagði
Kristján frá sér olíukönnuna og tvistinn og steig
upp í flugvél og hélt til Ítalíu til að læra söng.
Kristján er búsettur við Garda-vatnið á Ítalíu
með Sigurjónu Sverrisdóttur eiginkonu sinni og
þremur börnum þeirra og flýgur þaðan um heim-
inn allan til þess að þenja raddböndin sem forðum
bergmáluðu í smiðjunni á Akureyri. Rætur hans
liggja samt alltaf á Akureyri og það er vandfund-
inn betri staður til að spjalla við stórsöngvarann
en á barðinu við kirkjugarðinn á Akureyri. Hann
hefur gengið í garðinn til að vitja um leiði fóður
síns, Jóhanns Konráðssonar, sem lést 1982. Við
hlið þess steins er lítill steinn merktur Dorriet
Kavanna, sem lést 1983 eftir þriggja ára hjónaband
með Kristjáni. Kristján á þess vegna tvöfalt erindi
í garðinn.
Það er gott að sitja undir vegg í sólskininu und-
ir hvítum fjöllum í þessum gamla kaupstað. Héð-
an sér Kristján í gaflinn á húsinu sem hann ólst
upp í í Innbænum á Akureyri og héðan sést vel
inn í mynni Garðsárdals þar sem hann elti rollur
þegar hann var ungur drengur í sveit á Rifkels-
stöðum í Eyjafirði. Stórsöngvarinn horfir yfir
æskustöðvar sínar og svo fer hann að tala um illa
nýtt tækifæri.
Þú varst djöfull góður
„Mér finnst að íslensk stjórnvöld hefðu átt að
nýta betur þau tækifæri sem ég skóp. Ég gæti sagt
að mér væri alveg sama en það væri ekki satt. Ég
var fyrsti íslenski listamaðurinn sem á sér
„grande carriera" og mér finnst þetta ekki hafa
verið nýtt. Það er miklu frekar að ég heyri hnýtt í
mig. Menn segja: Þú varst djöfull góður og ert góð-
ur en við héldum að þú yrðir annar Pavarotti. En
þá þarftu peningana, þjóðina og stjórnmálamenn-
ina með þér. Þetta gerist ekki af sjálfu sér. Það
gerir enginn neitt fyrir mig án þess að fá annað í
staðinn.
Ég verð að segja mér til hóls að ég kom þessum
sendiráðum og konsúlum í gang með að skapa
tengsl til að afla listinni velvildar. Ingimundur
stóð sig vel í Berlín og Eiður Guðnason í Ósló.
Þeir buðu forráðamönnum óperunnar í veislur og
svona og veittu vel. Þetta skiptir allt máli. Það
þarf að mynda persónuleg tengsl,“ segir Kristján
og svo fer hann að tala um íslenska lambakjötið
sem á matseðli flugvélanna heitir besta lambakjöt
í heimi en á ensku á sama matseðli stendur:
probably the best ... Svona er Kristján. Hann er
flugmælskur en flýgur alls ekki í beina stefnu
heldur þangað sem vindur hugans ber hann
hverju sinni og maður verður bara að reyna að
elta hann á fluginu.
„Það er vel hægt að gera sér upp einhverja róm-
antík og segja að maður sé bara listamaður sem
varði ekkert um peninga eða frægð. En það dugar
skammt í heiminum í dag.
Þessir menn vita ekkert
- í blöðum hafa birst opnuauglýsingar þar sem
hópur valinkunnra listamanna segist ætla að kjósa
Samfylkinguna. Það vekur svolitla athygli að sjá
Kristján þar á meðal því margir hafa sjálfsagt ekki
talið hann til vinstri manna. Hvernig víkur þessu
við?
„Ég er einn af stofnendum Varðar, félags ungra
Sjálfstæðismanna á Akureyri, og hef verið sjálf-
stæðismaður alla tíð. Ég er það enn þá en nú eru
þeir ekki að gera það sem þeir eiga að gera.
Það er ekki rétt þegar menn segja að það sé ekki
óperuáhugi á íslandi. Mér er sagt að í skýrslum
ráðuneytisins standi að amerískir ráðgjafar segi að
það sé enginn óperuáhugi á íslandi. Þeir komu
hingað þegar óperan var í verstu lægð sem hefur
hent hana.
Þessir menn vita ekkert. Þegar ég hef sungið
hérna heima hefur verið fullt upp í stromp í marg-
ar sýningar. Þetta er bara kjaftæði.
Ég hef sungið í svona fjölnota húsum um allan
heim þar sem sinfóníuhljómsveit, leikhús, ópera og
allar listgreinar þrífast hlið við hlið. Það fær mig
enginn til aö trúa því að 300 þúsund manna þjóð
geti byggt tónlistarhús fyrir marga milljarða fyrir
sæmilega sinfóníuhljómsveit og úthýst óperunni.
Þess vegna er ég fúll. Ég er ekki að segja að ég viti
allt um þessi mál en ég veit mikið.
Söngvarar og aðrir tónlistarmenn standa í sömu
sporum nú og fyrir 20 árum þegar verið var að
safna fyrir tónlistarhúsi og stofna samtök. Hvar
eru þeir peningar sem fólk var platað til að borga
í mánaðargreiðslum.
Þetta er lífsspursmál fyrir okkur tónlistarmenn
að óperan fái inni í tónlistarhúsinu," segir Kristján
og er nú kominn á slíkt flug að við verðum að leita
skjóls undir vegg.
Þjóðleikhúsið hefði átt að rífa
- En er hann sammála þeim áformum að færa
starfsemi íslensku óperunnar í Borgarleikhúsið?
Sem að hans dómi var byggt á sínum tíma með lít-
illi forsjá og of miklum hraða eins og raun ber
vitni í dag.
„Allir vita að ópera er fyrst og fremst tónlist.
Leikurinn er í því samhengi aðeins skrautið á kök-
unni. Ég held að vandamál leikhúsa í Reykjavík sé
fyrst og fremst það að við erum með þrjú nákvæm-
lega jafnstór hús í Reykjavík.“
Ég vildi leggja niður Þjóðleikhúsið eins og það er
og rífa það bara niður í grunn og byggja nýtt hús
og glæsilegt. Þar hefði verið rúm fyrir allar list-
greinar, sinfóníu, leikhús, ballett og óperu. Þetta
hafa nágrannar okkar gert í meira en 200 ár og all-
ir eru ánægðir. Það er bara smáborgaraskapur og
rembingur hvernig þessum málum er komið hérna
hjá okkur.“
- Kristján fer að tala um tónleikana sem verða
kl. 16.00 á morgun í íþróttahúsinu á Akureyri. Þar
verður Requiem Verdis flutt með Sinfóníuhljóm-
sveit Norðurlands undir stjórn Guðmundar Óla
Gunnarssonar og Kristján, Kristinn Sigmundsson,
Björg Þórhallsdóttir og sameinaðir kórar Norður-
lands og Langholtskórinn flytja. Þetta verk átti að
flytja með þátttöku Kristjáns fyrir tveimur árum í
Háskólabíói en hann veiktist á örlagastundu og
annar hljóp í skarðið. „Gríðarleg vonbrigði," segir
hann og er auðheyrilega enn sár vegna þess aö
ekki reyndist hægt að bíða í fáeina daga eftir þvi
að heilsa hans réttist við en búið var að fá samn-
ing um upptöku á tónleikunum.
„Þetta verður gaman á sunnudaginn,“ segir hann
og glottir.
„Ég er við hestaheilsu og í banastuði. Þetta verð-
ur fínn konsert."
Pavarotti varð sár og reiður
- Það er sjaldséð sjón að þeir standi saman á
sviði þessir frægustu stórsöngvarar íslendinga,
Kristinn og Kristján. Ég læt þá skoðun í ljósi að
þetta eigi að vera á sviði í Reykjavík og ekki dag-
inn eftir kosningar.
„Pavarotti kom til íslands fyrir rúmum 20 árum
og þá var akkúrat verið aö kjósa. Það var hálfgert
flopp, og Laugardalshöllin ekki næstum full.
Pavarotti var sár og reiður út af þessu og sagði
mér að hann myndi aldrei koma til íslands aftur.
Þá voru kosningar," segir Kristján og hlær svo að
bergmálar í fjöllunum.
Engin drottinssvik
- Hann hefur búið í nærri 30 ár erlendis og hef-
ur sótt um ítalskan ríkisborgararétt. Hvaða drott-
inssvik eru það eiginlega? Ætlar hann að hætta að
vera íslendingur?
„Þetta er starfsins vegna. Ég er búinn að borga
tugi milljóna í lífeyrissjóði í Þýskalandi, Frakk-
landi, Sviss og Spáni og mínir menn segja mér að
ég verði að hafa ríkisfang í einhverju EU-landi til
að eiga tilkall til þessa lífeyris. Það væri heimsku-
legt af mér að nýta það ekki. Ég væri auli. Ég verð
IgJlpÉlÍ
áfram með íslenskan ríkisborgararétt að sjálf-
sögðu. Það væru drottinssvik að afsala sér hon-
um, svik við sjálfan mig og þjóðina. En ef ég gerði
þetta ekki þá myndi ég afsala mér rétti mínum.
Ég gæti ekki búið hérna því það er stundum
hringt með dags fyrirvara í mig þegar einhver
veikist. Ég er svo háður fjölskyldu minni að ef ég
á tveggja daga frí í Berlín þá er ég þotinn heim og
kominn upp í rúm hjá konunni. Þetta gæti ég ekki
ef ég byggi hérna.
Svo voru menn að básúna það út þegar ég var
LAUGARDAGUR IO. MAÍ 2003
Helgarblacf 33"V"
veikur og varð að aflýsa hérna heima að ferillinn
væri búinn og ég myndi aldrei syngja meir. Menn
vita ekki neitt.
Svo er einfaldlega svo gott að vera á Ítalíu.
Þarna er gott og elskulegt fólk og þarna er kúltúr-
inn sem við höfum ekki. Við höfum ekki enn séð
óperu eins og á að sýna hana. Við erum alltaf að
brölta eitthvað en þetta verður aldrei „grand
opera“ nema viö fáum almennilegt hús.
En það er mér lífsnauðsynlegt að komast heim
af og til. Ég finn lyktina og finn ræturnar og þetta
er lífsspursmál fyrir mig.Hér er minn uppruni og
mínar rætur sem ég tek með mér hvert sem ég
fer.“
Mitt suðræna eðli
- Það er ekki bara moldin og sjórinn sem dreg-
ur söngvarann heim. Það er líka systkinahópur-
inn, stórfjölskyldan og mamma sem enn lifir og er
á Hlíð fyrir ofan Akureyri þar sem Kristján syng-
ur alltaf fyrir gamla fólkið þegar hann kemur í
heimsókn. Svo er pabbi í garðinum og það þarf að
líta til hans líka.
„Annars er það skrýtið að ég kann afskaplega
vel við þessar suðrænu þjóðir. Ég er mikið að
syngja á Spáni núna, bæði í Madrid, San Sebasti-
an og fer til Barcelona á næstunni. Mér finnast
Spánverjar yndislegir og sérstaklega finn ég til
skyldleika við Baskana. Mér finnst ég vera heima
hjá mér. Ég held að ég sé í rauninni Baski eða íri
að uppruna. Það er enginn Skandinavi í mér.
Pabbi leit út eins og sikileyskur „palermitano".
- Það er margt sem mönnum dettur í hug að
segja þegar þeir sitja í sólinni undir kirkjugarðs-
vegg og við fórum að tala um Sinfóníuhljómsveit-
ina.
„Það skrifaði einhver hornleikari í blöðin og
sagðist ekki skilja þennan seinagang í stjórnvöld-
um varðandi tónlistarhúsið. Þeir skilja ekki að
klíkuskapurinn og sérviska Sinfóníuhljómsveitar-
innar er eitt af því sem er í veginum. Þeir eru
vandamálið sem vilja ráða öllu og hunsa vilja og
hugmyndir annarra,“ segir Kristján.
Við Stefán íslandi
- Það er búið að stofna akademíu í nafni Krist-
jáns Jóhannssonar á Ítalíu sem skal standa fyrir
söngnámi og þjálfa unga söngvara. Kristján segir
að það sé ótrúleg gleði fólgin í því að miðla þekk-
ingu sinni og reynslu til annarra.
„Kannski var ég of kjaftfor og hrokafullur fyrir
30 árum við íslenska söngvara en mér var ekki vel
tekið og mér fannst vera alls staðar sparkað í mig.
Þá hitti ég sðngvara sem virtust telja að sönglíf á
íslandi legðist af eftir þeirra dag. Þennan hugsun-
arhátt þoli ég ekki og ég man vel eftir Guðrúnu Á.
Símonar sem talaði eins og það yrði ekkert sungið
eftir hennar dag.
Ég hef verið með nokkra kúrsa erlendis og við
vorum með fyrsta námskeiðið í akademíunni í vet-
ur og þar voru þrír íslendingar. Menn segja
kannski að ég sé arrogant en mér finnst skrýtið að
gamlir söngvarar skuli ekki geta skilið gleðina
yfir því að heyra unga, ferska og fallega rödd.
Ég man vel eftir Stefán íslandi sem ég kynntist
ágætlega. Hann hlustaði einu sinni á mig í ógur-
lega erfiðri „audition" í Þjóðleikhúsinu fyrir La
Bohéme. Ég var búinn að syngja nokkrar aríur
þegar gamli maðurinn stóð upp úti í miðjum sal og
sagði: „Þetta þarf ekki að vera lengra. Þetta er okk-
ar tenór.“
Við urðum góðir vinir og hann er sá íslenskur
söngvari af eldri kynslóðinni sem tók mér hvað
best. Ég bauð honum stundum á Borgina í mat og
það þótti honum mikið varið í og sagði mér mikið
af gamalli tíð og við náðum ákaflega vel saman.
Sjálfsagt vorum við líkir. Hann átti erfitt með ís-
lendingana eins og ég.“
Fór aldrei í mútur
- Það er sennilega sanngjarnt að segja að Krist-
ján sé afsprengi markvissrar ræktunar, svo notað
sé íslenskt bændamál, en faðir hans söng, móðir
hans söng og systkini hans syngja. Hann er kvænt-
ur Sigurjónu Sverrisdóttir leikkonu en skyldi
ræktun þeirra hafa tekist vel? Eru tónlistarmenn í
uppvexti niðri á Ítalíu í barnahópnum?
„Þau eru öll yndisleg,“ segir Kristján og hækkar
alveg um þumlung I sætinu af stolti.
„Það verða samt ekki allir veðhlaupahestar. En
ég gæti best trúað að Víkingur gæti sungið nokk-
uð vel. Hann er 14 ára núna og hefur ýmislegt sýsl-
að við tónlist, glamrar á píanó og gítar og les mús-
ík. Hann er í mútum og ég ætla að byrja að kenna
honum í haust. Hann er flottur strákur og ég hef
ekki viljað byrja með hann fyrr.“
- Svo upplýsir Kristján þaö undarlega leyndar-
mál að virkilegir tenórsöngvarar fari eiginlega
aldrei í mútur í hefðbundnum skilningi þess orðs.
Svo fer hann að tala um beiska listamenn sem eru
líklega óþægilegustu persónur sem maður rekst á.
„Ég fór eiginlega aldrei í mútur. Staðreyndin er
sú að menn geta verið árum saman í söngnámi en
ef hæfileikarnir eru ekki fyrir hendi þá gerist ekk-
ert. Þá eiga menn bara að sætta sig við það og fara
í kórinn og vera ánægðir með það sem þeir hafa.
En aldrei verða beiskir og fúlir. Hafðu bara gam-
an af því sem þú hefur.
Þrátt fyrir allt er ég sjálfsgagnrýninn og raun-
sær. Það getur enginn sagt manni allt þó hann sé
besti kennari í heimi.
- En hvað langar stórsöngvarann til að gera
næst?
„Mig langar til að fá bestu sópransöngkonu
heims að mínum dómi, Michelle Craider, til að
koma með mér á Listahátíð og syngja ástardúetta.
íslendingar myndu rífa hár sitt af hrifningu því
Michelle er dásamleg. Svo langar mig til þess áður
en mjög langt líður að koma hingað heim og
syngja Cavalleria Rusticana og Pagliacci með alís-
lenskri áhöfn. Kannski verðum við Kristinn þar
saman í íslenskri óperu. Það væri gaman og
„grandioso."
PÁÁ