Dagblaðið Vísir - DV - 10.05.2003, Blaðsíða 51

LAUGARDAGUR I O. MAÍ 2003
Helqctrhlacf 33V
55
um aö senda út í samfélagið. Hins vegar veröur kynlíf
hvorki gott né ánægjulegt nema maður sé tilbúinn aö
taka þá ábyrgð sem það felur í sér. Mín reynsla er sú
að flestir unglingar standa frammi fyrir mjög svipuð-
um áhyggjum og þessar áhyggjur endurspeglast í
óvissu um það út á hvað kynlíf gengur," segir Dag-
björt. „Foreldrar eru að sinna kynfræðslu frá því að
krakkarnir eru litlir, t.d með því að sýna þeim frá
fyrstu stund ást og umhyggju og gefa þeim af tíma sín-
um og athygli. Allt sem byggir upp sjálfsmynd þeirra
og sjálfstraust hjálpar þeim einnig til þess að verða að
heilbrigðum og siðferðOega sterkum einstaklingum
þegar kemur að kynþroskaaldrinum. Börnin hafa oft-
ast líka haft gott aðgengi að foreldrum sínum tO þess
að ræða allt mögiOegt og ómögulegt sem hefur legið
þeim á hjarta. Þegar kemur að unglingsárunum er eins
og foreldramir verði stundum óöruggir á þessu sviði
og aðgengi barnanna að foreldrunum verði þá ekki
eins auðvelt. Þegar foreldrar ræða síðan þessi mál við
börn sín hættir þeim stundum tO þess að tala um kyn-
líf í of neikvæðum dúr, kannski í þeirri von að geta
hrætt þá frá kynlífi. Aðrir þættir kynlífs eiga þá oft
ekki mikið upp á pallborðið. í fræðslu okkar leggjum
við áherslu á að við þurfum ekki að bregðast svona
við, við þurfum aUs ekki að vera hrædd um að krakk-
arnir hlaupi út og sofi hjá ef við tölum um þessi mál
við þá. Við eigum sem foreldrar að vera áfram aðgengi-
leg því þannig hjálpum við þeim einmitt tO að byija
seinna og þeim mun seinna sem þau byija þeim mun
ábyrgari verða þau og fá meira út úr kynlífinu," segir
Sigurlaug.
Ekld nógu þroskuð fyrir kynlíf?
Á síðustu áratugum hefur kynlífsaldurinn á íslandi
færst stöðugt neðar og eru unglingar nú að meðaltali
15,4 ára gamlir þegar þeir byrja að hafa kynmök. Þetta
er mun lægri aldur en t.d. í Hollandi, Svíþjóð og Frakk-
landi þar sem kynfræðsla til unglinga er mun meiri.
„Það er samhengi þarna á mOli, það er nokkuð ljóst.
Það er líka ljóst að þeim mun seinna sem böm byija
að stunda kynlíf, þeim mun betur gengur það. Ef við
bara gætum flutt aldurinn upp um eitt ár þá hefði það
mjög mikið að segja,“ segir Sigurlaug en allar sam-
sinna þær því að þær viti dæmi þess að krakkar byiji
mun fyrr að sofa saman en þetta meðaltal gefi upp og
nefna dæmi allt niður í 11 ára aldur. „Foreldrar halda
oft að krakkarnir þeirra séu ekki að stunda kynlíf fyrr
en tveimur árum eftir að þeir byija. Þá em þeir oft
búnir að ganga í gegnum ýmislegt ein sem þau hefðu
e.t.v. ekki þurft að gera, hefðu tengsl þeirra við foreld-
rana verið opnari," segir Sigurlaug. „Kannski finnst
foreldrum barniö sitt ekki vera nógu þroskað þrettán
ára gamalt tO þess að stunda kynlíf og kannski ekki
fimmtán ára heldur. Foreldrið vOl kannski ýta þessum
mörkum lengra og lengra. En fyrr eða síðar kemur að
því að unglingarnir munu stíga þetta skref og þá er
mikOvægt að þeir geti leitað tO foreldranna með sín
vandamál. Þess vegna er svo mikOvægt að unglingarn-
ir geti talað um þessi málefni við foreldra sina,“ segir
Guðbjörg. „Unglingsárin einkennast af mótun sjálfs-
myndar sem tekur í raun mið af því að finna fyrir
sjálfstæði frá foreldrum sínum. Unglingarnir eru að
sækjast eftir því að veröa fuUorðnir á meðan foreldrar
halda enn þá í „barnið" en þetta leiðir oft til vissrar
togstreitu. Það er hins vegar mjög mikOvægt að full-
orðnir átti sig á þvi að unglingar jafnt sem fullorðnir
eigi rétt á sínu einkalífi. Kynlíf er einkamál og það
sem þú stundar innan veggja svefnherbergisins er þitt
einkamál. Hins vegar þurfa unglingar að hafa greitt
aðgengi að foreldrum sinum til ráðleggingar og aðstoð-
ar þegar þess er þörf,“ segir Dagbjört.
Breytt kynhegðun ungs fólks
Það er kannski ekki nema von að foreldrar hafi
áhyggjur af kynlífi barna sinna enda hafa reglulega
birst sorglegar sögur um nauðganir og soraleg kyn-
lífspartí í íjölmiðlum - eða hvað segja sérfræðingamir
þrír um það?
„Ýmislegt bendir tU þess að kynhegðun ungs fólks
hafi eitthvað verið að breytast frá því að foreldrar
þeirra voru ungir. Munnmök virðast t.d. hafa færst í
vöxt og í sumum tilfeUum endaþarmsmök. Einnig að
sofa saman fleiri en tveir,“ segir Sigurlaug og hinar
taka undir að það geri það flóknara en ella fyrir for-
eldra að ræða við böm sín um hvað sé eðlUegt og hvað
ekki í dag.
„Sú umræða, sem hefur átt sér stað hér á íslandi á
undanfomum árum, er varðar kynhegðan ung-
linga, er mjög neikvæð. Við fáum stöðugt frétt-
ir þess efnis að hópnauðgunum fari ört fjölg-
andi og að kynlif sé jafnvel orðið gjaldmiðOl í
partium. Þetta eru þær ímyndir sem er viðhald-
ið í fjölmiðlum en á sama tíma endurspegla
þær ekki endUega veruleikann. Flestir tmgling-
ar stunda heilbrigt og gott kynlíf," segir Dag-
björt og talið berst að því hvað sé heUbrigt kyn-
líf.
„Á undanfömum árum hefur verið mikO
kynlífs/klámvæðing í samfélaginu. Það er
sama hvert litið er, krakkar era að fá upplýs-
ingar alls staðar frá; úr bíómyndum, mynd-
böndum, fjölmiðlum, af Netinu, úr tímaritum
o.s.frv. Þessi kynlífs/klámvæðing getur gjarna
haft þau áhrif að ýta á eftir því að kynlíf sé
stundað og að þau eigi að vera tOkippOeg í
hvað sem er, hvenær sem er. Það er oft verið að
gefa krökkunum ákveðin viðhorf gagnvart kyn-
lífi sem við teljum ekki aUtaf vera heUbrigt
kynlíf. Okkur flnnst að margt af því kynlífi,
sem börn hafa gjaman greiðan aðgang að, sé
búið að taka úr samhengi. Það er hlutgert, það
vantar oft alla ást og tilfinningar. Hugsun um
getnaðarvarnir og kynsjúkdóma em t.d. ekki
tO. Þetta getur gefið bömnum okkar svolítið
brenglaða mynd af því hvað sé eðlUegt kynlíf.
Okkur finnst því mikilvægt að byggja upp mót-
vægi gegn þessum áhrifum og eru foreldrar að
sjálfsögðu mikUvægir í því sambandi. Skólinn
hefur einnig mikið að segja, auk þess sem fjöl-
miðlar og auglýsendur mættu vera ábyrgari í
umræðunni um kynlíf," segir Sigurlaug og
heldur áfram: „Foreldrarnir geta gert meira af
því aö gagnrýna þessa sýn sem gefm er af kynlífi í
samfélaginu í dag. Þeir geta látið í ljós hvað þeim þyki
rétt og rangt, eðlUegt og óeðlilegt. Eitt lítið dæmi er t.d.
að láta í ljós skoðun sína fyrir framan sjónvarpið ef
. það er eitthvað sem manni misbýður og segja: „Oj,
hvað þetta er subbulegt" eða „Þetta er fallegt." Með því
að tjá sig á svona einfaldan hátt er foreldri samtímis
að gefa unglingnum í skyn hvert gUdismat þess er en
það er mikUs virði fyrir unglinginn að vita. Með því að
tala eðlOega saman um þetta svið, eins og við gerum á
öðrum sviðum, þá hjálpum við unglingunum tO þess
að byggja upp sterkari siðgæðisgrunn og þekkingu á
þessu sviði og verða gagnrýnni á öU þau skUaboð sem
þeir eru að fá héðan og þaðan úr heiminum eða bara
frá vinum sínum um hvað sé eðlUegt kynlíf."
„Við erum að kenna börnum og unglingum að þau
hafi val, að þau hafl þann rétt að velja og hafna. Mál-
ið snýst í raun um að styrkja sjálfsmynd þeirra til þess
að þau séu í stakk búin til að vita hvað þau vilji og
tryggi þar með að kynlíf verði ánægjuleg og jákvæð
reynsla fýrir þau,“ segir Dagbjört.
„í raun verðum við að styrkja þau svo þau geti frek-
ar staðið gegn þrýstingi hópsins tO að fara að stunda
kynlíf áður en þau eru tUbúin tO þess eða gera eitt-
hvað sem þau langar ekki tO. Ef einhver ákveður að
vera hreinn sveinn 19 ára gamall þá á það að vera bara
í góðu lagi og ef einhver ákveður að stunda kynlíf fyrr
þá á það líka að vera í flnu lagi. Það skiptir máli að
viðkomandi geri hlutina vegna þess að hann vOl sjálf-
ur gera þá en ekki vegna þess að hópurinn vill það.
Það er það sem við viljum hjálpa foreldrunum að
kenna börnunum,“ segir Guðbjörg.
„Ég er þeirrar skoðunar að í dag séu unglingar að
mörgu leyti mun betur í stakk búnir til að takast á við
þetta áreiti sem dynur á þeim dags daglega en viö í
raun gerum okkur grein fyrir. Ég tel að viðhorf og af-
staða unglinga tO kynlífs sé að mörgu leyti mun betri
en á mínum uppvaxtarárum. Öll umræðan um kynlíf
hefur tekið stakkaskiptum hér á landi með þessari
svokölluðu klámvæðingu sem hefur gengið yfir landið
á undanfomum árum. FuOorðnir líta oft á börn og
unglinga sem einhvers konar fómarlömb í þessari
markaðsvæðingu á kynlífi en gleyma að þau er mjög
gagnrýnin. Það er hlutverk foreldra jafnt og annarra
uppalenda að koma af stað umræðum um þessi mál-
efhi, t.d þegar þeir eru að horfa á PopTíví með bömun-
um sínum, að styðja þau í að mynda sér sínar eigin
skoðanir. Við þurfum ekki endOega að vera sammála
þeirra skoðun en með þessu móti styrkjum við sjálfs-
mynd þeirra og getu tO að taka sjálfstæðar ákvarðan-
ir. Börnum og unglingum á að gefast þess kostur að
ræða þessi málefni, jafnt og önnur, við foreldra sína,“
segir Dagbjört.
„Ýmislegt bendir til þess að kynhegðun ungs fólks hafi eitthvað verið að breytast
frá því að foreldrar þeirra voru ungir. Munninök virðast t.d. liafa færst í vöxt og í
sumum tilfellum endaþarmsmök. Einnig að sofa saman fleiri en tveir.“ Þetta segja
þær Guðbjörg, Sigurlaug og Dagbjört sem haldið liafa fyrirlestra um kynlíf
unglinga í grunnskólum höfuðborgarsvæðisins í vetur.
DV-mynd ÞÖK
Engar töfralausnir
Það er nokkuð ljóst af framansögðu að Guðbjörg,
Sigurlaug og Dagbjört vOja að ábyrgð foreldra verði
meiri á kynfræðslu barna sinna og aö samskipti bama
og foreldra verði opnari á þessu sviði. En hversu opið
vOja þær eiginlega að þetta sé? Er markmiðið að for-
eldrar og unglingar sitji saman við matarborðið og tali
opinskátt um það hversu oft í vikunni þau fróuðu sér
og hvernig það hafi gengið?
„Ég tel kynlíf einkamál hvers og eins. Mitt kynlíf
kemur unglingunum ekki við og þeirra kynlíf kemur
mér ekki við. Það er mjög mikOvægt að vita hvar mað-
ur á að draga línuna í þeim efnum. Unglingar koma
stöðugt tO mín eftir fyrirlestra með ótrúlegustu spurn-
ingar um það sem vakir fyrir þeim, hvort sem um er
að ræða siðferðislegar vangaveltur eða líkamlegar
áhyggjur. Ég hugsa oft hversu mikOvægt það væri nú
fyrir þessa unglinga að hafa greiðari aðgang að foreldr-
um sínum til að ræða þessi viðfangsefni. Það myndi ef-
laust leysa mörg af þeim vandamálum og áhyggjum
sem unglingar standa frammi fyrir,“ segir Dagbjört.
„Það er eins með þetta og önnur trúnaðarmál í manns
eigin lífi. Maður ræöir ekki um þessi mál við hvem
sem er heldur fer maður til trúnaðarvina og ræðir
málin við þá. Kynlíf er partur af okkar einkalifi sem
við tölum um við þá sem við treystum,“ segir Guð-
björg. „Við bjóðum ekki upp á neinar töfralausnir með
þessari fræðslu okkar. Fyrir suma verður kynlíf ef-
laust ávaOt mikið feimnismál sem erfitt er að ræða
um. Þetta er bara eins og hvað annað, mjög persónu-
bundið. Það verður aldrei hægt að þvinga foreldra tO
að ræða um kynlíf við bömin sín en við vOjum engu
að síður benda á það veigamikla hlutverk sem foreldr-
ar gegna í kynfræðslu barna sinn. Ef foreldrar treysta
sér ekki í verkefnið að þeir séu þá aflavega sá aðili
sem bendir baminu á hvert hægt sé að leita eftir slík-
um upplýsingum," segir Dagbjört og Sigurlaug bætir
við:
„Við erum búnar að leggja drög að tveimur bækling-
um sem við dreifum á fræöslufundunum, en enn vant-
ar okkur fjármagn tO þess að geta gengið frá þeim í
endanlegu formi. Annar þeirra er hugsaður fyrir for-
eldra og tekur fyrir hvers beri að gæta þegar rætt er
við börn um erfið mál en hinn er fyrir unglinga og
fjallar um ýmsar hliðar kynlífs, án þess að vera með
neinn hræðsluáróður,“ segir Sigurlaug og slær þar
með botninn í umræðuna. Þess má þó að lokum geta
að þríeykið vOl gjarnan halda áfram að uppfræða for-
eldra og böm þeirra um þessi mál í grunnskólum
landsins og geta þeir skólar sem hafa áhuga á að fá
þær tO að vera með fyrirlestra haft samband við þær í
gegnum netfangið sigurlaug@islandia.is. -snæ

^Gítarinn ehf.
X Stórhöfða 27
^ 8ími 552-2125 09 895-9376

01 oy
☆
☆
☆
☆
☆
www.gitarinn. is'H'
gitarinn@gitarinn.is
☆☆☆☆☆☆☆☆☆☆☆☆☆☆☆☆ ☆
ítafaf
frá kr. 9*00

snúra.
42.000