Dagblaðið Vísir - DV - 10.05.2003, Blaðsíða 11

LAUGARDAGUR 10. MAÍ 2003
11
Skoðun

K j ördagur
Kjartan Gunnar
Kjartansson
blaöamaður
í dag er kjördagur og kannski
einn sá sögulegasti í langan tíma,
hvemig sem þessar kosningar fara.
Skýrar línur - með og á móti
Samstarf núverandi ríkisstjóm-
arflokka hefur verið óvenju traust
og þvi allar líkur á sama stjómar-
mynstri ef stjómin heldur viðun-
andi meirihluta.
Leita þarf aftur til Viðreisnar-
stjómarinnar til að finna dæmi um
álíka hreinar línur í okkar íjöl-
flokkakerfí. Islendingar hafa því
sjaldan eða aldrei staðið í kjörklef-
anum frammi fyrir jafn skýrum
kostum um að kjósa með eða á móti
tiltekinni ríkisstjóm.
Þá setur það óneitanlega svip
sinn á þessar kosningar að nú er i
fyrsta sinn kosið samkvæmt breyt-
ingum á kjördæmaskipan, róttæk-
ustu breytingum í þeim efnum,
a.m.k. frá 1959.
Kjördagur og stjórnleysi
Ég hef alitaf átt í basli með að
flokka kjördaga með öðrum dögum.
Þeir em auðvitað ekki hátíðir, hvað
þá stórhátíðir, í hefðbundinni
merkingu þess orðs. En þeir em
heldur engan veginn hversdagsleg-
ir.
Kannski ættu kjördagar að vera
lögbundnir hátíðisdagar stjómleys-
ingja. Að vísu er landið ekki stjóm-
laust á kjördag. En það er óneitan-
lega sá dagur - strangt tekið - þeg-
ar enginn veit hvað verður um
stjórn landsins næsta kjörtímabil.
Stjómskipulega séð er umboð Ai-
þingis og stjómarinnar mnnið út
og framtíðin er í höndum þjóðar-
innar. Þetta er því sá dagur þegar
valdhafarnir hafa ekkert umboð
fyrir framtíðina.
Á kjördag eru því engir valdhaf-
ar í þessum skilningi og sú stað-
reynd vekur óneitanlega tilfinn-
ingu, tengda stjómleysi. Sumir
fagna slíkri tilfinningu og hafa
gaman af henni en aðrir óttast hana
eins og gegnur.
Ríkisstjórnir vinna alltaf
Að öðm leyti em stjómleysingjar
líklega ekkert hrifnir af kjördegi því
það er sá dagur þegar þjóðin kýs sér
nýtt þing og þar með nýja ríkis-
stjóm.
Það er athyglisvert að á þessum
degi eiga stjórnleysingjar engra
kosta völ, því eins og þeir segja
sjálfir: „Það er alveg sama hvað
maður kýs, maður kýs alltaf ríkis-
stjóm.'“
Ég á mér draum
Frá því ég varð pólistiskur á ung-
lingsárunum hef ég alltaf verið svo-
lítið beggja blands með þennan
merka dag. Ég fmn óneitanlega fyr-
ir öryggisleysi óvissunar en nýt
hennar engu að síður eins og góðr-
ar spennumyndar. Hún jafnvel kitl-
ar stjómleysingjann sem blundar i
mér - þann draum, að einhvem
tíma geti einstaklingar fyrst og
fremst látið stjómast af eigin skyn-
semi og sanngimi, í stað þrúgandi
stofnana með sínum tilvísunum í
valdbeitingu.
Dagur sundrungar og sáttar
Kjördagur er um margt merkileg-
ur og mótsagnakenndur. Hann er
dagur hvíldar og þagnar eftir ær-
andi kosningabaráttu stríðandi fylk-
Að öðru leyti eru stjórn-
leysingjar líklega ekkert
hrijnir af kjördegi því
það er sá dagur þegar
þjóðin kýs sér nýtt þing
og þar með nýja ríkis-
stjórn. Það er athyglis-
vert að á þessum degi
eiga stjómleysingjar
engra kosta völ, því eins
og þeir segja sjálfir: „Það
er alveg sama hvað mað-
ur kýs, maður kýs alltaf
ríkisstjóm. “
inga. En hann getur einnig verið
lognið á undan storminum ef kosn-
ingaúrslitin verða óvænt eða af-
drifarik. Kjördagur er dagur hinna
striðandi afla og andstæðra skoð-
ana. En hann er á sama tíma dagur
sameiningar og sátta því hann stað-
festir gríðarlega víðtækt og veiga-
mikið samkomulag um þann grund-
vallarvanda hvemig eigi að velja
samfélaginu valdhafa.
Að elska frið og halda ró
Eftir því sem menn taka afdrátt-
arlausari pólitíska afstöðu og vinna
meira að framgangi síns flokks
aukast líkurnar á sterkri geðshrær-
ingu þegar tölurnar birtast. Þá
skiptir öllu máli að hver hugi að sér
og haldi ró sinni. Það er því miður
alltof algengt að menn láti spenn-
una, sigurvímuna eða vonbrigöin
hlaupa með sig í gönur. Þá er hætt
á að friðsamleg fjölskyldusam-
kvæmi og notalegir vinafundir
breytist í allsherjar pólitískt upp-
gjör, bræður berjist, fjölskyldur
klofni og vinir hætti að tala saman
næsta hálfa kjörtímabilið.
Reglur kosningavökunnar
Til að draga úr hættunni á slík-
um uppákomum er ágætt að setja
sér nokkrar reglur til að fara eftir
þegar kosningavakan nálgast. Þær
gætu t.d. verið eitthvað í þessum
dúr:
1. Búðu þig undir verri úrslit
fyrir þinn flokk en þú telur raun-
hæf. Það dregur úr vonbrigðum
þínum ef illa fer.
2. Búðu þig undir betri úrslit
fyrir þinn flokk en þú telur raun-
hæf. Það dregur úr hroka þínum
ef vel gengur.
3. Forðastu alla pólitíska of-
stækismenn, kverúlanta og bess-
erwissera þegar úrslitin nálgast.
Þeir gætu æst þig upp.
4. Láttu áfengi alveg eiga sig ef
þú átt það til að missa stjóm á
drykkju þinni. Þú gætir vaknað á
morgun inni í Hverflssteini með
líkamsmeiðingar á samviskunni.
5. Ekki hóa saman póiitiskum
andstæðingum í kvöld. Á þessu
kvöldi fer best á þvi að flokks-
bönd ráði mannamótum, ekki
fjölskyldu- eða vinabönd.
6. Ef þú af einhverjum ástæð-
um lendir meðal póUtískra and-
stæðinga í kvöld skaltu vera við-
búinn að breyta umræðuefninu
ef hitnar í kolunum. Veldu þá
umræðuefni sem eykur samstöðu
póUtískra andstæðinga. Ef þeir
em báðir KR-ingar er upplagt að
ræða um íslandsmótið í sumar.
Eins getur verið gott að hafa
brandara, ferskeytlur og limmr
á hraðbergi.
7. Minnstu þess, hvemig sem
aUt fer, að þrátt fyrir allt - og
umfram aUt - emm við ham-
ingjusöm þjóð í góðu landi. Það
er því engin þörf á því að fara að
pakka saman og flytja úr landi.
Það gengur bara betur næst.
Stjórnmálin og Lao Tse
Þetta eru auðvitað fyrst og fremst
reglur fyrir þá sem eiga það á hættu
að æsa sig yfir pólitískum stórtíð-
indum - og líklega er ég meöal
þeirra. Lengi vel fannst mér eitt-
hvað bogið við þá sem láta sér fátt
um finnast þegar kosningaúrslit eru
annars vegar.
En ég hef róast með aldrinum.
Heimurinn ef fullur af fólki með
mismunandi skoðanir, röksemdir
og framtíðarsýn - sem betur fer.
Það getur verið gaman að keppa og
gleyma sér 1 hita leiksins. En það er
líka margt til í því sem Lao Tse seg-
ir í Bókinni um veginn: „Enginn
sigrar mig því ég keppi ekki.“