Dagblaðið - 09.07.1979, Blaðsíða 13

DAGBLAÐIÐ. MÁNUDAGUR 9. JÚLÍ 1979.
13
Að lifa ránlífi eða ekki
Líklega gera fæstir okkar mann-
anna sér fullkomna grein fyrir þeirri
staðreynd, að við, ég, þú og allir
hinir, erum dýr jarðarinnar, teljumst
til þeirrar dýrategundar sem á fræði-
máli mun nefnd Homo Sapiens og út-
leggst: hinn hugsandi maður. Réttara
sagt gáfum við okkur þetta nafn
sjálfir, þar eð við teljum okkur fara
lengst i hugsuninni, hvernig svo sem á
nú að skilja það.
Ég held að fullyrða megi, að ekki
nema rétt á skólabekknum fái menn
greinilega að vita það, að þeir eru
ekki menn. Þeir eru dýr, aðeins af
þeirri dýrategundinni sem kölluð er
„menn”. Fæstir skilja það til fulls,
nema þá vel skynsamir náttúrufræð-
ingar, helst sem velt hafa viðfangs-
efninu vel og lengi fyrir sér, að við er-
um aðeins ein spendýrategundin hér á
jörðinni, með alla kosti hennar og
galla.
Svo samdauna hugsanaganginum í
samfélagi mannanna erum við orðin,
að við höfum langflest langoftast
gleymt því, að við erum aðeins ein
dýrategund þessa hnattar og höfum
engan siðferðilegan né réttlætanlegan
rétt yfir öðrum dýrategundum, þó
okkur finnist alltaf svo vera. Alls
engan! Nema þá síður væri núorðið
vegna framkomu okkar gagnvart
öðrum tegundum.
Þegar maður staldrar aðeins við og
veltir fyrir sér stöðu mála, fyllist
maður blygðun af hæstu þekkjan-
legri gráðu fyrir það að teljast til
þessa flokks. Sjá hvernig dýrategund-
in maður drottnar grimmilega yfir
öðrum tegundaflokkum hnattar sins.
Sjá hvernig hann misnotar og mis-
þyrmir öllum þeim tegundum, sem
hann getur haft minnstu not af.
Hann hremmir sum þeirra í búr, elur
þau upp við hinar grimmilegustu að-
stæður og líflætur þau ýmist í til-
raunskyni eða sjálfum sér til matar.
Sum þeirra eltir hann uppi í vélum
sínum og drepur á hina ýmsu vegu.
Oftast eru vélar hans það vel hugs-
aðar, að hann getur náð mörgum
þeirra i einu og drepið. Stundum
milljónum saman. Þetta heitir jú
fyrir þá, sem ekki eru fyllilega með,
,,að veiða”. Sum þeirra hneppir
hann einnig i ánauð. Það er aðallega í
tvennum tilgangi. Annars vegar þarf
hann að láta þau vinna fyrir sig sem
þræla sina, svo hann geti haldið uppi
lifistandard þeim, sem hann er búinn
að telja sjálfum sér trú um að hann
geti alls ekki verið án. Hins vegar eru
sumar tegundir í ánauð hjá honum,
svo hann geti drepið þau og étið,
þegar hann þarfnast. Ekki að hafa
þau „gömul” og skemmd þegar
hátíðirnar hans koma.
Sumar tegundirnar hefur hann
verið með í ánauð í margar kynslóðir,
stundum svo margar að elstu heimild-
irnar hans, sem þó eru æði gamlar,
þær elstu, skýra svo frá, að þá hafa
forfeður sumra þeirra tegunda, sem
hann hefur enn í ánauð, verið
komnar í fangelsið. Má nærri geta að
fjöldi þeirra kynslóða skiptir hundr-
uðum, ef ekki þúsundum, síðan þær
voru frjálsar. Eina tegundina köllum
við víst sauðfé, aðrar geitur og enn
aðra hesta.
En sumar dýrategundirnar hefur
maðurinn þó ekki haft mjög lengi í
ánauð og sumar þeirra mjög stutt, og
þá vegna þess að hann er alltaf að
færa sig upp á skaftið. Hann hafði
þær ekki áður i fangelsum sínum.
Þeim tegundunum fjölgar alltaf. Að
sama skapi fækkar þeim flokkunum
alltaf, sem teljast frjálsir enn, þó
ýmsa þeirra nytji hann á hina marg-
víslegustu vegu samt.
Tegundir íhættu
Ekki getum við gleymt þeim teg-
undunum, sem hann „veiddi” svo
duglega af, að þær kláruðust allar.
Þetta heitir jú víst á mannamáli, að
þær urðu „útdauða”. Margar aðrar
tegundir veiðii' hann svo duglega í
dag að þær eru alveg við það að klár-
ast. Sumum verður vart bjargað, en
öðrum þeirra má bjarga. En ekki má
það dragast öllu lengur, að hann átti
sig á því, vegna þess að mjög fáir ein-
staklingar eru eftir af sumum dýra-
tegundunum.
Af einni stærstu dýrategundinni,
eru bara örfáir þeirra, sem stunda þá
iðju og hafa búbót af. Gætu þeir
hæglega fengið sér aðra framfærslu
og jafnvel enn betri, kærðu þeir sig
um. En svo skrýtið er þetta nú samt,
að þeir vilja það ekki. Ekki af
óþverrahugsunarhætti, heldur halda
þeir að kannski versni staða þeirra i
hópnum. Það vilja þeir ekki fyrir
nokkurn mun hætta á. Samt er það
nú algjör óþarfi, þvi þeir eru bráð-
duglegir og ættu mjög auðvelt með
að koma sér fyrir á annan hátt. Þeir
gætu meira að segja fengið sér það
viðurværi, sem væri enginn átroðn-
ingur yfir annarri dýrategund: aflað
eins mikillar næringar, ef ekki meiri,
og þeir fengju annars úr dauðum lík-
ömum umræddrar tegundar, sem
þeir veiða nú. Þeir gætu m.a. stund-
að alls konar jarðyrkju og ræktað
jurtir sér til framfæris og öðrum til
næringar.
Jurtir eru ekki dýrategund heldur
annars konar lífverur, sem vaxa stöð-
ugt við góð skilyrði. Þær hafa alls
ekki eins sterkar tilfinningar og
skynjun dýrategundirnar. Miklu
ófullkomnari á allan hátt. Lang-
sjaldnast deyja jurtirnar eða særast,
séu þær nytjaðar rétt. Hægt er að
nytja þær þannig að engin þeirra deyi
eða særist, þó nægjanleg nyt sé tekin
af þeim.
Háttvirtu lesendur. Þar sem við
stöldruðum aðeins við og litum um
öxl, verður ekki annað séð en að
langgrimmasta og miskunnarlausasta
samt hræddur um, að við þyrftum að
fá okkur fleiri og stærri grátklúta, ef
við ætluðum að gráta í sama hlutfalli
fyrir þær svívirðingar, sem við fremj-
um ennþá daglega. Eru hinar ógeðs-
legustu nasistaaðgerðir stríðsins al-
gjör hátíð á við þá grimmilegu með-
ferð, sem við beitum aðrar dýrateg-
undir en okkar eigin í hverri sýslu
landsins nær daglega allt árið. Þelta
heitir að lifa ránlífi. Miskunnarlaus
drottnun grundvölluð á ræningja-
sem lifir á hnettinum, eru ekki nema
nokkur þúsund einstaklingar eftir.
Þessa tegund, sem lifir í úthafinu,
veiðir nær eingöngu einn hópur
manna, sem býr á eyju norðarlega á
hnattkringlunni. Mjög lítill hópur
manna miðað við allan fjöldann af
þeirri tegundinni, en góður samt.
Hefur hann komið sér upp einu
skásta félagi allra þeirra mannfélaga
sem eru á öllum hnettinum. Þó telur
hann sér enn trú um, að hann þurfi
að veiða þessa stóru og dásamlegu
dýrategund. Hann veiðir þó ekki
mjög mörg dýr ár hvert, en samt of
mörg að áliti þeirra, sem best vita hjá
honum.
En vitið þið það, lesendur mínir
góðir, að flestir af dýrategundinni
„maður” á fyrrnefndri eyju vilja
ekki að stóru flökkuspendýrin, sem
hópurinn veiðir, séu veidd. Því það
dýr jarðarinnar sé því miður sú teg-
undin, sem við teljumst einmitt til.
Ekki er staða okkar glæsileg meðal
samtíðarábúenda okkar á hnettinum.
Ég held, að útilokað væri fyrir okkur
að halda því fram, að við séum
„góð” tegund.
Röng þróun
Sumir okkar gráta sáran, þegar
minnst er á styrjaldir þær, er mann-
kynið hefur háð innbyrðis öldi’.n
saman. Minnast margir núlifandi ein-
staklingar þeirra hryllilegu hryðju-
verka, er Hitler og co. frömdu í stríð-
inu forðum, m.a. á hina skipulögðu
útrýmingu á Gyðingum. Riðu þær
aðgerðir þeim kynstofninum næstum
því að fullu. Sá hópurinn var næstum
því orðinn „útdauða” áður en tókst
að stöðva þær aðgerðir. Er ég nú
Magnús H.
Skarphéðinsson
samfélagi: Ræna allt og alla nema
okkur sjálf, þegar okkur þóknast i
það og það skiptið.
í skjóli þekkingar okkar og vits-
muna hneppum við aðrar tegundir í
ánauð og misþyrmum þeim siðan
eftirgeðþótta.
Tæplega er þetta Guði þóknanlegt,
eða hvað? Jafneinföldum leikmanni
og mér er útilokað að fá þá útkomu,
hvað þá að sjá mögulega réttlætingu
á ósköpunum.
Kannski færi best á því, þar sem
einn dýrastofn þessa hnattar beitir
alla aðra slíku ofríki og svívirðilegum
misþyrmingum, að Iifsgangur hnatt-
arins yrði stöðvaður? Til að enda
þennan hildarleik. Hnötturinn jörð
yrði þá „dauður”, i þess orðs merk-
ingu, alllanga tíð, þar sem þessi lifs-
tilraun á honum hefði greinilega mis-
tekist, sem sagt, lífið hefði þróast
rangt. Skrattanum einum væri
skemmt með þessu áframhaldi. Einni
lífskeðju alheimsins yrði þá færra á
eftir.
(í þessu sambandi er fróðlegt að
minnast þess, að í einu best rök-
studda og líklega raunhæfasta kenn-
ingakerfi, er lýtur að framlífi voru,
sem sett var fram af íslendingi um
árið 1920, dr. Helga Pjeturss jarð-
Iræðingi, eru færð athyglisverð rök
að því, að við líkamsdauða okkar
jarðarbúa líkömnuðumst við á öðr-
um hnöttum annarra sólkerfa í efnis-
heiminum okkar. Sem sagt, andlátið
væri einungis flutningur af þessu
Itnattkríli á mjög merkilegan lif-
fræðilegan hátt yfir á aðrar lifstöðvar
alheimsins. Gætum við þá væntan-
lega lylgst vel með þróuninni hér eftir
llutninginn ásamt forleðrum okkar
frá þeim lífkerfum.)
Hér gæti síðan, liklega eftir ntillj-
ónir ára, kviknað líf aftur og hafið
framsókn sina að nýju. Liklega væri
þá ennfremur rniklum mun auðveld-
ara að ná réttri stefnu heldur en að
breyta þeirri, sem í dag ræður ferð-
inni. Það virðist nær úlilokað,
meðan þessi darraðardans hcldur
áfram.
Klórað í bakkann
En kannski þarf ekki að eyða lifinu
hér. Það eru allar likur á, að það taki
ómakið af heimssmiðnum sjálft. Það
hefur, skal ég segja ykkur, komið scr
i þannig sjálfskaparviti, að þcssi
margnefnda dýrategund á vclar til að
þurrka út allt líf hnattarins mörg þús-
und sinnum og hefur santt aldrci
verið duglegri en einmitt þessa síð-
ustu tima að smíða enn fleiri maskin-
ur af þeirri gerðinni (þótt vitað sé að
yfirdrifið sé til af þessu. Léleg hag-
fræði þaðl). Svo ekki cr unt að ræða,
hvort lífkeðjan hér eyði sér, heldttr í
rauninni hvenær.
En eigurn við nú ekki aðeins að
staldra enn betur við og hugsa okkar
gang enn betur en áður? Hvorl virki-
lega ekki sé hægl að breyta þessu?
Ég, fyrir mig, verð nú að viður-
kenna ansi stórt hugleysi. En samt
ætla ég nú að reyna að tina lóðin mín
þeim megin á vogarskálina, að til
betri áttar megi stefna. Þú, sem lest
þessar línur, farðu ekki að gefa fölsk
loforð eða þá of stór, sem þú getur
ekki staðið við. Hugsaðu málið vel og
lengi: Hvort það þurfi virkilega að
biða okkar dásamlega hnattar að
deyja. Að tæmast alveg? Galtómar
borgir, tómir kaupstaðir og tómar
sveitirnar. Ég neita að trúa því, fyrr
en ég horfi á það úr fjarlægð. Þótt öll
skynsamleg rök segi svo, ætla ég samt
að berja hausnum við steininn. Ég á
ekki nokkurra annarra úrkosta völ.
Lesendur góðir, vilduð þið ekki
klóra al’ alefli i bakkann með mér,
allravinsamlegast?
Magnús Hall Skarphéðinsson
6283-4730
Áríðandi tilkynning
KV 2010 E með
yfir 150 ÞÚS.
KRÓNA afslætti.
Myndsegulbönd
BETAMAX
með yfir 300
ÞÚS. KRÓNA afslætti.
Afgreiðsla hefst
næstu daga
Afgreiðsla hefst
næstu daga
Þetta tilboð er vegna 20 sjónvarp í þessum mánuði
ÁRA afmælis myndsegul- færðu þér KBB
bandsins hjá SONY VIÐ BJÓÐUM ÞVÍ: Kvik-
Ef þig langar til að horfa á myndir, músíkþætti o.m.fl.
LÆKJARGÖTU 2

APIS
Símar: 27192 og 27133